VERDADEIRA INFORMAÇÃO TERRAS PRESTE JOÃO DAS ÍNDIAS PADRE FRANCISCO ALVARES NOVA EDIÇÃO (Coliforme a Jc i.S|o, illuflrada dfi divei LISBOA IMPRENSA NACIONAL VERDADEIRA INFORMAÇÃO TERRAS PRESTE JOÃO DAS ÍNDIAS PADRE FRANCISCO ALVARES 'NOVA EDIÇÃO (Conforme a de 1^40, illultrada de diverfos tac-limiles) LISBOA IMPRENSA NACIONAL 1889 J)T $u 1 ©o Prefte 3oam me índias. JDerdadera ínformaça t>ae i 3k>3m/fegundo vío tcícrcueo bo padre f randíco Shiarejcapellá òel *ey nofío íenboj^go^anouqméteimptclTo po? mandado 00 oito íenboi emeafa oeuute Tftodrígues líumroOefuaalft^a. Prologo ael Kq> noíTo fenbor (3Suíto alto z muito pode* rofo príncipe* 0t ventura rnc julgara vofla alteia poi tam inozante como atreuído/ pois com tam fraco faber z pouca poflibilídade^ mingas pobzes obzas Ibe quis offere* cer/ípozemboamozqueavoflbferuíço tenbo/meDefculpaooerro/pozquecom cam effozçada oufadia bo fi5/ como em verdade outras moozescoufasfareí/fe bo fano: oe vofía alteia afli me obzígar como emefta ob:a t>o ^zeíte 3oam oas ""tndías . ig>ozq alemoo Bifpooe liame* goaiflbme incitar /voíía alte5ame mandou que ba impzímifle t>í* 3endo que DífTo leuaría contentamento que pêra mim formuygran de mercc/C ooupoz afio muitas graças a oeos/ pois comelreco* meço me vieram outros em cuia efperançaoe boafim/ bemauen* turadosfuisefpero. Ccomo fenbozíírotenbanamemozea/bem creoqueaííireceberacomanimorealbopouco/como fiara bo mui to.^ozquepalTandobumpobiebomembum ofa per onde feurey caminbaua / troure Ibe com ambae bas mãos búa pouca oagoa t)Í5cndo.í&ebefenbo? que ba calma bcgrande.lfeo qual alegremen* teba recebeo/namolbandoba pouca calidade oaquelle feruíco/ fomente ba vontade com que fe Ibe offereceo.^oísoefta maneira ainda que eu offereça a vofía alte5a efte pequeno feruíço oo líuro oo pzefte^oam receba com animo alegre/ bavtílídadeoelle:poz* que nellefe cotem muitas coufas notaueís í bas quaee tanto fe mo* firam nas palaurae/ como nas obzas que fozam verdade* ifrozque bemuypzíncípalcoufanopzincípe/t^era memozía enrempzos Oepzoueítofas vidas paliadas pêra infino Das pzefentes.JE como eu fenbozfempzeOefquefam feu foy meu Defeio endereçado afeu fer uiçoperacõeUetra5eralgumfruto:poftoquemefaltembasfo2ças nammefaltavontade/combaqualfuiaT^arísbufcar eítampasca^ ratulesoeletras/omaaeot outras coufasconuciiíentes a ímpzef* fanvbasquaesnom fawoe menos pzímozicalídade/que bas t>e 3talia/franca/iaiemanba onde mais eílaarteflozcce/comovoíTa 21 U alteio. P®&£ wr pollaobia que tenbo aífentada nefta cidade/ 1 mm com pequeno contentamen to pot me parecer que vofla alte5a mito kuagofto/comofemoftroupellas mereces que me temfeitas/tef* pêro que me faça.Bfli quecom efla confiança /eftapequenaocca* fiam £>o ^efteíoam tomeí/ba qual ( como M5em bos poetas ) nam poziíTo feia menos oelouuar.tSoífaalteja receba cõ real z benigno animo cíle pequeno ferutço/t primícia oe mínba pouca pottíbiU- dade/bo quallbepoderaapzoueitarírecrear/oos trabalbos que bos grandes % árduos negócios quetem/configo tra= 5em.Erevotfaalte5aal0Úa0paiauragneíle liuroaebar que Ibenam contentem/ lembselbe que bosbo* mées fceca foza fomos fenboies oas pala* uras /* bos puncipes íamfe= nbotesoas obiasioa fottuna. PROLOGO A ELREY NOSSO SENHOR MUITO ALTO & MUITO PODEROSO PRÍNCIPE or ventura me julgara vofla alteza por tam inorante como atre- uido, pois com tam fraco faber & pouca poílibilidade, minhas pobres obras lhe quis offerecer, & porem ho amor que a volTo feruiço tenho, me defculpa do erro, porque com tam esforçada oufadia ho fiz, como em verdade outras moores coufas farei, fe ho fauor de volfa alteza afli me obrigar como em efta obra do Prefte Joam das Índias. Porq alem do Bifpo de Lamego a ilfo me incitar, volfa alteza me mandou que ha imprimifíe dizendo que diffo leuaria contentamento que pêra mim foy muy grande mercê, & dou por iffo muitas graças a deos, pois com elte começo me vieram outros em cuja efperança de boa fim, bemauenturados fins efpero. E como fenhor iílo tenha na memorea, bem creo que alfi recebera com animo real ho pouco, como dará ho muito. Porque paffando hum pobre homem hum dia per onde feu rey caminhaua, trouxelhe com ambas has mãos húa pouca dagoa dizendo. Bebe fenhor que ha calma he grande. Ho qual alegremente ha recebeo, nam olhando ha pouca calidade daquelle feruiço, fomente ha vontade com que fe lhe offereceo. Pois defta maneira ainda que eu offereça a vofla alteza efte pequeno feruiço do liuro do prefte Joam receba com animo alegre, ha vtili- dade delle: porque nelle fe cotem muitas coufas notaueis: has quaes tanto fe moftram nas palauras, como nas obras que foram verdade. Porque he muy principal coufa no príncipe, trazer a memoria enxempros de proueitofas vidas paliadas pêra infino das prefentes. E como eu fenhor fempre des que fam feu foy meu defejo endereçado a feu feruiço pêra cÕ elle trazer algum fruto: pofto que me faltem has forças nam me falta vontade, com ha qual fui a Paris bufear eftampas caratules de letras, officiaes & outras coufas conuenientes a im- prellam, has quaes nom fam de menos primor & calidade, que has de Itália, França, & Alemanha onde mais efta arte florece, como vofla. alteza pode ver polia obra que tenho affentada nefta cidade, & nam com pequeno contentamen- to por me parecer que vofla alteza nifto lcua golfo, como fe moítrou pellas mer- cees que me tem feitas, & efpero que me faça. Afli que com efta confiança, efta pequena occafiam do Prefte Joam tomei, ha qual (como dizem lios poetas) nam por ilfo feja menos de louuar. Vofla alteza receba cõ real & benigno animo elle pequeno feruiço, & primícia de minha pouca poílibilidade, ho qual lhe poderá aproueitar &. recrear, dos trabalhos que hos grandes ív árduos negócios qtie tem, conligo trazem. E fe vofla alteza algúas palauras nefle liuro achar que lhe nam contentem, lembrelhe que hos homees de ca fora fomos fenhores das pa m ' . ív hos príncipes Iam fenhores das obras & da fortuna. 2 f*> DO PRESTE IOAM Ç*-$ rica camila mourifca: & com elle .xxx. de- cauallo, & bem .cc. homens de pee. E depois da grade & graçiofa pratica que per lingoas teuerão: & per elle capitão moor que arauia bem falaua: ho capitão darquiquo fe partio com lua géte bem contentes: fegundo per elles parecia. Efpaço de .vij. ou .viij. legoas deite lugar darquiquo é húa mui alta ferra efta hum muy nobre mofteiro de frades: que Matheus muito nomeaua q fe chama bifa. Ouuerão os frades delle noticia de nos: & aa quinta feira depois das oytauas vierão a nos .vij. frades do dito morteiro: & sayo ho capitão moor a reçebellos aa praya com toda fua gente com muito prazer & alegria, & affi moftrauam os ditos frades tomarem prazer. Dizendo que auia muitos tempos que efperauão por chriftãos: porq tinha profe- cias eferitas em feus liuros, q deziam q auiã de vir chriftãos a efte porto: & auiã dabrir hú poço em elle, &. cite poço aberto nã averia hi mais mouros: falando outras muitas coufas em femelhantes autos & ajuntamentos cõueniétes: fendo a todo ifto ho embaixador Matheus prefente: ao qual Matheus os ditos frades fazia muita honrra, beyjandolhe a mão &. o hõbro porq aífi he feu coftume, & elle affi folgaua muito com elles. Diferão eftes frades q guardauã oyto dias depois da feita da páscoa, & q nã andauão caminho né faziam outro ninhum feruiço, & q tanto q ouuirão dizer q chriftãos erão no porto coufa a elles tam defejada: pedirão lecêça ao leu mayor, pêra virem fazer elte caminho em feruiço de deos: &. que também era recado ao Barnagais de como éramos vindos, mas que nam partirya de fua cafa, lenam depois de paliados os oyto dias depois da pafeoa. E paliada a pratica e< recebimento deites frades: recolheofe ho capitão moor a feu galeão com feus capitães: & os ditos frades com elle. Forão cites frades re- cebidos a bordo com cruz & cleriguos com fobrepelizes dandolhe a beyjar a cruz: o que elles faziam com grande reuerençia, & forão banqueteados de muitas conferuas que lhe o capitão moor mandou dar, paliando com elles muitas pra- ticas de prazer & alegria fobre coufa tam defejada de húa & da outra parte. Partirãfe os ditos frades & forão dormir a arquiquo. Ç Como ho capitão moor mandou dizer milla na mezquita mayor de maçua, & mandou que fe chamafe fanta Maria da concei- ção, & como mandou ver as cousas do morteiro de bifam. Ca- pitulo .iij. cita feira depois das oytauas da páscoa treze dias do dito mes Dabril polia menham bem cedo: tornaram os ditos frades aa praya, & man- daram por elles honrradamente, ck o goucrnador com feus capitães ** &. com os frades fe paliarão aa dita jlha de maçua, &. na mezquita mayor mandou dizer milfa a honrra das cinquo chaguas por ler feita feira, & na fim da milla diffe ho capitão moor, que aquella mezquita fe chamalfe, fanta Maria da cõçeição: & day auante dezia moscada dia milfa na dita mezquita. Na lim daquella milfa ao recolhimento das nãos, alguns dos frades fe foram com Matheus, & outros cõ ho capitão moor: &. a todos derão panos pêra feus vefti- dos .f. theadas dalguodão groffas, que tal pano vestem elles, &. affi lhe deram pecas de feda pêra o mofteiro, & alguns rctauolos ík campaynhas pêra o mefmo mofteiro. Eites frades todos traziam cruzes nas mãos porque affi he o feu cos- tume, & os leiguos cruzes pequenas ao pefcoço, de pao preto. A nolfa gente ge- nte cõpraua daquellas cruzes que os leiguos traziam, & as traziam como & DAS ÍNDIAS <&s elles por fer coufa noua «S: entre nos nam acostumada. Andado eftes frade: aíli antre nos: mandou ho capitão moor hú home per nome Fernã dia/., que lábia arauia que folie ver ho moíteiro, òv por mais autoridade c< a coufa fer milhor Cabida pêra fe efereuer a elrrey nolfo fenhor: mandou após ho dito Fernã dia/, ho lecenciado pêro gome/, teixera, ouuidor das Índias: os quaes cada hum per li, diferão fer coufa grande & boa, &. por que a deos nolfo fnor deuiamos dar muitas graças &. louuores, virmos de tam longas terras & mares per antre tantos jmigos da fee ik noffos: & acharmos aqui chriftaos com moíteiro & calas de oração onde deos era feruido. Ho dito ouuidor trouxe do dito moíteiro hú liuro de purgaminho eferito da fua letra, pêra mandar a elrrey noffo fenhor. C Como fe virão ho capitão moor & o Barnagais: ísc fe orde- nou que dom Rodrigo de lima folie com Matheus ao prefle Joam. Capitulo .iiij. terça feira .xvij. dias do dito mes Dabril, veyo ho Barnagais ao logar darquiquo: &. mãdou recado ao gouernador de como era vindo, & pare- cendo ao gouernador q lhe veria falar aa praya: mãdou ordenar tenda & cõcertar panos o melhor que fe podia fazer, & mãdou fazer alfentos pêra fe aífentaré, & todo feito chegou recado que ho Barnagais nam queria vir aly, & logo nefte dia foy António de faldanha ao dito lugar darquiquo falar ao Barnagais, & troue recado & concerto q fe viffem no meio do caminho, &. alli nos fezemos todos preftes pêra jr cõ ho gouernador, delles por maar delles per terra ate ho meyo do caminho onde fe auiam de ver, onde ho gouernador man- dou armar luas tendas & fazer alfentos. E vindo primeiro ho Barnagais nam quis chegar onde as tendas eram armadas & alfentos feitos. E defembarcãdo ho capitão moor & labendo como ho Barnagais nam queria chegar aas tendas: mandou andar com os affentos & ficar as tendas: & ainda nam quis abalar com fua gente pêra onde os alfentos eítauam. Mãdou outra vez ho capitão moor a elle António de faldanha, & ho embaixador Matheus, & então concertaram que ambos abalallem .1'. ho capitão moor & o Barnagais. E aíli o fezeram, & fe virão & falaram em húa campina mui largua affentados no chão fobre alcatifas: & antre outras muitas coufas que falaram, principalmente eram daré ambos muitas graças a deos por feu ajuntamento, dizendo ho Barnagais que eferito tinham em liuros: que chriftaos de longas terras auiam de vir aaquellc porto a fe ajuntar com a gente do prelte Joam, & que fariam hum poço daguoa, & que nam aueria hy mais mouros: & pois deos ilto cõpria, que afirmaffem &. juralfem amizades. E loguo tomara húa cruz que pera ilfo hy eftaua & o Barnagais a tomou na mão & dilfe que juraua naquelle final da cruz «Sc na em q nolfo fenhor Jefu xpo padecera, em nome do prefte Joã & leu: q fempre fauoreceria & aju- daria a fauorecer & ajudar as gétes e< coufas delrrey de Portugal, c< a feus ca- pitães, vído a efte porto ou a outros, & terras onde lhe ajuda «Sc fauor podes- fem dar, e< que afli tomaria em fua guarda Matheus embaixador, & alli a outros embaixadores & gétes: fe as elle capitão moor mãdar quifelfe pellos reinos & fenhorios do prelte Joam, & outro tãto jurou ho capitão moor fazer polias coufas do prefte Joam & delle Barnagais, aly &. onde quer q os achaffe: & que alli o faria os outros capitães & líiores do rcyno de Portugal. Ho capitão moor deu ao Barnagais armas veftidos & pecas ricas. E o barnagais deu ao ca- 4 $-*> DO PRESTE IOAM <*-$ pitão moor, hú cauallo & húa mula: ãbos de grade preço. E afli Te efpedirã mui ledos & cõtetes, o capitão moor pêra as nãos, & o Barnagais pêra arqui- quo. Ho Barnagais trazia comíiguo bem .cc. de cauallo & mais de dous mil homés de pee. Vedo os nolTos fidalgos & capitães efta nouidade que deos affi ajuntaua, & como fe abria caminho pêra fe exalçar a 1'anta fe catholica, onde trazia pouca efperança tal fe achar: porque todos tinham Matheus por falfo & mentirofo, fomente era fundamento pollo cm terra, & deixalo foo: muitos fe aluoroçarão a pedir mercê ao gouernador cada hu por fi que os leixaffe jr cõ o dito Matheus por embaixadores ao prefte Joã. E aqui afirmarão pollo que viá. Matheus fer verdadeiro embaixador. E pofto que muitos ho pediflem deufe a dõ Rodrigo de lima: c< então ordenou ho capitão moor os que com elle auiam de jr: DAS ÍNDIAS ^ d Do dia que partimos & a armada fe ffayo do porto & onde fomos ter a feita, & de hú fidalguo que a nos chegou. Capi- tulo .vj. artimos delia campina junto do lugar darquino fegúda feira a .xxx. do mes Dabril. Nefte dia tanto q deixamos de ver ho maar, & os do maar a nos, fe faio ha armada do porto, pofto que o capitão moor nos auia *** dito q efperaria ali ate ver noffo recado, &. faber em que terra éramos portados. E dali donde partimos num andaríamos mais de mea legoa, & loguo nos apoufentamos em húa ribeira feca q na tinha agoa, fenã em algús pocinhos. Teuemos a feita aqui por caufa da grande feca da terra: q auante nam tínhamos aguoa e as calmas era grandiffimas : todos leuauamos noffas cabaças & guindes de couro, & odres valadios da terra com agoa. Neita feca ribeira auia muitas aruores & de diuerfas nações, antre as quaes auia macieiras danafegua, & outras amores fem fruito. Eltãdo nefta feita cv ribeira chegou a nos hum fidalguo por nome frey Mazqual que na noffa linguoa quer dezer feruo da cruz, ho qual em lua pretidão era gentil homem, & dezia ler cunhado do Barnagais irmão de fua molher. Ante que a nos chegaffe defcaualgou, porque he ali o feu coítume, & o tem afi por cortefia. Ouuindo ho embaixador Matheus de fua vinda dilfe que era ladrão, & que vinha pêra nos roubar, dizendo q todos tomaffem armas. E elle Matheus tomou fua efpada & pos hum capacete na cabeça. E vendo frey Maz- qual efte aluoroço: mandou pedir licença pêra chegar a nos, & ainda lha duuidaua Matheus. E comtudo chegou a nos como homem bem criado & eníinado «S; cortes. Trazia efte fidalguo muito bom caualo adeítro & fermofa mula em que vinha, & quatro homens a pee. C Como Matheus nos fez deixar a eftrada & caminhar pello monte & per húa ribeira feca. Capitulo .vij. artimos deita folgua todos juntos & outra muita gête q em ella teue a eíta, & efte fidalgo ya comnofeo em fua mula DO PRESTE IOAM <*-£ do por ellc, & o frei Mazqual comnofco ate chegarmos aa eftrada, que mui longe nos ficaua, & em a ella cheguando, achamos húa mui grande cáfila de camellos & muita gente q vinha pêra arquiquo porq nã caminha fenã cáfilas cÕ medo dos ladrões. Eites forão efpãtados do caminho q trazíamos. Dormimos todos e hú mote onde auia agoa & lugar certo de apoufentar as cáfilas: & frei Mazqual, afíi dormimos todos tédo toda a noyte nos & os das cáfilas grade vigia. Daqui nos partimos ao outro dia polia menhã caminhado íepre por ribeiras fecas, & dúa pte &. da outra ferranias mui altas & de grades aruoredos de diuerias na- ções, & fe fruito as demais, porq antre cilas ha algúas muy grades aruores q dã hú fruito q chama tamarindos como cachos duuas q antre os mouros fão muy prezados porq faze delles vinagre & védennos em feiras como paífas duuas. As ribeiras fecas &. caminho por onde yamos mostra muy altas cifcadas q fe fazem cõ trouoadas, & não empedem muito ho caminhar, fegundo nos diferão, & nos depois em outros femelhãtes vimos, que tudo he defuiar & aguardar duas oras a enchente da trouoada, & logo tornam a caminhar, &. per mui grades que eftas ribeiras vã cõ citas agoas de trouoadas tãto que faé dãtre as ferras, & chegam aas terras capinas logo efpraiam, & fe fumem & não chega ao maar né podemos faber que rio nenhú de Ethiopia entre no mar roxo que todos afi fenece como fão na terra chaã & capina, neftas mõtanhas & ferranias ha muitas alimárias de diuerias nações .1". liõis: alifãtes: tigres, onças, lobos, porcos, veados, antas, & de todas outras nações q dizer fe poffã no mudo, faluo duas que nunca viné ouui dizer que as hi ouueffe, & fão vlTos &. coelhos, Aues de todalas nações que no mundo fe poliam dizer, ali de nos conhecidas como não cõhecidas das grandes & pequenas, & outras duas aues não vi né ouui dizer auelas hi, eftas fão peguas & cuquos, & as demais das eruas deitas mõtanhas & ribeiras he mangericão, &: de bõo cheiro. ([ Como Mattheus outra vez nos tirou da eftrada & nos fez jr ao mofteiro de bifam. Capitulo .viij. anto que foy hora de nos apofentarmos determinou Mattheus todavia de nos leuar fora do caminho real, &. de nos leuar ao mofteiro de bi- fam p ferras & matos Idiabrados, & ouuemos cõfelho cõ frey Maz- qual, o qual nos dife q o camího do mofteiro era tal q o fato aas cortas domes não podia jr & o caminho q deixauamos era camího real por onde andauã as cáfilas de xpaos & mouros & ninguê lhe fazia mal, &. que menos o faria a nos que yamos em feruiço de deos, &. do prefte Joam : cõtudo feguimos a uontade & apetito de Mattheus: & na meijoada onde dormimos ouue grades altercações fobre ho dito caminhar, fe volueriamos atras ao camího real q dei- xauamos. Vendo irto Mattheus rogou a min q rogafe ao embaixador dõ Rodrigo, &: ali a todos q lhes aprouuefe jrem polo morteiro de bifam porque lhe releuaua mujto, & que nam citaria hy mais de féis ou fete dias, ele ficou ahi pêra fempre porque ahi morreo. E pafados eftes .vij. ou .viij. dias em q negociaria o que lhe pertencia, nos jriamos emboora nofo caminho, ív a meu roguo determinarão todos de lhe fazer a uontade pois q tanto lhe releuaua dizendo que eftariamos em húa aldeã ao pee do mofteiro. Partimos defta meijoada per muito mais fra- golas terias & ribeiras q as do dia dantes: & maiores aruoredos, nos a pee cv as mulas diãte vazias não podíamos caminhai-. Os camelos bradauã parecya f*> DAS ÍNDIAS DO PRESTE IOAM <*-Ç trazida as cortas de negros. E na noyte que la ficaram & dormiram os noffos, nã çeffou latanas de hordir fuás teas, & logo fez auer brigas antra noffa gente, & irto pollo embaixador por em pratica ho que fe auia e deuia fazer por feruiço de deos, & delrrey & faluamento de nollas vidas &. honrras, & hum lhe refpon- der que na companhia vinha homens que nam auiã de fazer o que lhe bem pa- reçefe & nifto vieram aas lançadas, deos feja louuado nenhú fe ferio. Tanto que fomos todos no morteiro filos logo amiguos, reprehendendo as taes pala- uras pois era noffo como capitão, & o que era feruiço de deos & delrrey era proueito a nos todos, & que não deuiamos fazer coufa nênhúa fê maduro cÕfe- lho. Apoufentamonos no dito morteiro de fam Miguel pareçédonos q day a .vij. ou .viij. dias como Matheus difera partiríamos, & nos dera húa mui boa cala. Es- tado nos afli vê Matheus a dizer q tinha efcrito aa corte do prefte Joã, & aa rai- nha Elena & ao patriarca, & q o recado ná poderia vijr a menos de .xl. dias: & fé efte recado nos nã podíamos partir porq de la nos auiã de vijr mulas pêra nos & pêra ho fato. E nã afétou ainda nilfo, mas veyo dizendo que começauá os inuernos que duraria três mefes, & que nã podíamos caminhar nefte tempo: que compraffemos mãtiméto pêra ho inuerno. Doutro cabo nos dizia que efperaffemos pollo bifpo de bifam que vinha da corte, & que efte nos daria auiaméto. Efte que elle chama bifpo nã ho he, mas he ho abba, ou prouincial de bifam. No inuerno & na vinda defte prouincial concertauam os frades defte mofteiro com Matheus, & não mentiam porq três mefes nã caminha ninguém nefta terra .f. Meo Junho, Julho Agoíto, & Meo Setembro & he inuerno geeral, & tãbem a vinda do que elle chamaua" bifpo nã tardou muito. E a poucos dias depois de noffa chegada nos adoeçeo a gente, afli os portuguefes como noffos efcrauos que poucos ou ninhú ficou que nã foffe tentado, & os demais em palio de morte & per muitas vezes fãgrados & purgados, & com os primeiros adoeçeo meftre Joam que outro remédio nam tínhamos. Quis noffo fenhor q elle por li fe purgou ík fangrou, & ouue faude, & dahi auante andou fobre os outros cõ todas luas forças, ãtre os quaes adoeçeo Matheus embaixador, & fobre elle fe fezerão muitos remédios, & pareçêdolhe que ja eftaua boõ, como enleuado & feito aa lua vontade mandou abalar feu fato & leualo a húa pouoa de bifam que fe chama Jangargara, a qual efta no meyo caminho antre efte mofteiro & o de bifam, ê a qual pouoa eftã frades do dito mofteiro q alberga hi luas vacas & ahi ha muy boas cafas & muitas. Ay mandou leuar fua fazenda & elle com ella, & aos dous dias de fua chegada mandou chamar ho meftre que tornara a recair: ho qual deixou todos os doentes & foy, òv nam tardamos muito após elle ho embaixador dom Rodrigo & eu, que o nã foffemos vilitar, & achamolo muito trabalhado. E tornouffe dom Rodrigo: & eu fiquey cõ elle três dias, & ho cõfelfey & o comú- guey & acabados os três dias fe finou aos .xxiij. de Mavo de .M.d.xx. &. fez feu teftamento na linguoa portuguefa per meftre Francifco gonçaluez feu padre fpiritual c< alli na lingoa abexi: por hú frade do dito mofteiro. Tanto q foy finado fora loguo hi: o embaixador Jorge dabreu DAS índias <+i y fazer inuétairo pêra que folie a bom recado a quem a elle mandaua por Francifco matheus feu criado, que lhe elrrey de Portugal noilb fenhor dera, ík o forrara porque dantes era mouro efcrauo, e eftaua a fazéda em feu poder, porte o dito Frãcifco matheus em nã querer que ie fezeffe enuentairo, & os frades por lua parte: efperando auer quinhão da fazenda. Vendo illo dom Rodrigo os deixou com fua teima DO PRESTE IOAM <*-$ té derredor çercuito como crafta cuberto per cima aa maneira do corpo do mos- teiro: tem três portas affi como eftam as noffas: húa principal, & duas traueffas. A cobertura da ygreja e íeu çercuito: he de palha braua que dura vida domes: o corpo da ygreja he feito de naues muy bem feitas, &. feus arcos muy bem çar- rados: tudo parece como aboboda: tem ouffya & cruzeiro, & no cruzeiro eftam cortinas de cabo a cabo. E outras cortinas eitã diante das portas traueffas tam- bém de parede a parede: & lao cortinas de feda. A feruítia deftas cortinas he per três lugares .f. iao abertas pello meyo: comtudo chegua húa aa outra: & affi fe ferué per júto das paredes. E nas ditas três feruintias tem cãpainhas pe- quenas penduradas nas mefmas cortinas: & nã pode homem entrar per nenhúa das partes: que eftas campainhas nam tanga. Nam ha hy mais de hum altar que efta na capella: eite té charola fobre quatro efteyos, & o altar chegua a eftes .iiij. efteos. Efta charola he per cima cuberta como abobada, & té pedra dará a que elles chama tabuto, & fobre efta pedra dará té fua bacia darame muito grande, cham per baixo & de baixa borda: & efta bacia tábem chega aos efteyos da cha- rola, que eftam cõpaífados em quadra: & dentro na bacia grande, tem outra pequena: & defta charola abaixo .1". detrás & das bandas decé cortinas ate o chão que cobre ho altar: fenã de diante q efta aberto. Todo ho altar, fe anda derredor. Os finos Iam de pedra, &. defta maneira. Pedras compridas & delga- das penduradas, atrauel fadas per cordas, & damlhe com hús paos feitiços & fazé foom como linos quebrados ouuidos de longe. Também nas feitas tiram as bacias do altar: e< damlhe com huas varas, & ajudam a fazer loo. Também tem outros linos de ferro & nã redondos fenam duas bandas: tem badallo que da em húa banda & na outra: & faz loo como qué encaua emxada. Affi té outras cãpainhas mal feitas q trazem nas mãos quando fazem prociflão, & todos juntos tangem nas feitas. Nos outros dias os linos de pedras & de ferro ferué. Em todas jgreyas &. mofteiros tangem aas matinas duas oras ante manhã: reza de cor & fem lume, fométe nas alampadas ou candieiros, que alampadas nam tem: quei- mam mãteiga nelfes candieiros, porque nam tem azeite. Rezam ou cantam muito alto fem arte de canto, & nã rezam a verfos: fenã todos fegué húa coufa. Seu rezar he falmos, & nos dias das feitas aalem dos falmos, dizem profas, fegundo a feita affi a profa: & fempre eftam na ygreja em pee, nas matinas dizé húa foo lição. Elta diz hum cleriguo ou frade: mais bradada q entoada, & lee efta lição ante a porta prícipal. Acabada elta lição nos fabados, domingos, & feitas: fazé prociflão com quatro ou cinquo cruzes cm feus paos, & a cruz nam mais ergui- da que leuada como bordão na mão efquerda: porque na mão dereita leuã turi- bulo: porq quãtos leuarem cruz: leuam turibulo: &. tãtos lao fempre os turibulos como cruzes. Leuã algúas capas de feda & nam bê feitas, porque nam lao mais que a largueza da peça de damafco ou qualquer outra feda dal to a baixo. Diante do peito húa traueffa & pêra as jlhargas de cada parte, de qualquer outro pano & de qualquer cor ainda que nam digua com a principal, &. da principal fica por detrás bem hum couado arojãdo pello chão. Elta procillao fazem pello çer- cuito que he como crafta, DAS ÍNDIAS <*i & anda todos bradando DO PRESTE IOAM <*-Ç pêra o facramento: & tomao nas mãos ambas, & foltao da dereita & fica fobre a ezquerda: & cõ o dedo poleguar da dereita: faz no bollo cinquo finaes como pocinhas .1". lula na cabeça outra no meyo, outra no pee do bollo, outra na parte ezquerda & outra na dereita, & então confagra em lua linguoa cõ as próprias nolfas palauras, & na aleuanta. Outro tanto faz ao calez que diz fobre elle as nòifas próprias palauras em fua linguoa: & tornao a cobrir, & toma ho fa- craméto do pão nas mãos & parteo pollo meyo: & da parte que fiqua pêra a mão ezquerda de cima delia toma húa muito pequena cantidade, & as outras poé húa fobre a outra. Eíta pequena parte toma elte façerdote pêra fi, & affi toma parte do facraméto do langue. E depois toma a bacia cõ ho facramento cuberto, & dao ao q diffe o euãgelho, & afli toma ho calez cõ ho facraméto & dao ao q dille a epiftola. E loguo da comunhão aos facerdotes que acerca do altar eftam : tomando ho facramento da bacia q o diacano tem a fua mão direita em muito pequena cantidade. E tanto que lho da o fubdiacono toma do langue com húa colher douro ou de prata ou de cobre fegundo he a ygreja, & da aquelle que tomou ho facramento do corpo muy pouca cantidade. E affi cila de parte outro façerdote com hum guinde daguoa benta, & aquelle que a comunhão tomou: põe a palma da mão &. deitãlhe daquella aguoa, & com ella laua a boca, & a leua pêra dentro. E feito ifto vão todos ao altar cõ efte fa- craméto diante da primeira cortina. E per efte modo dão a comunhã aos que hi eftã, & dahy aos da outra cortina, & dahy aa gente fecular que efta aa porta principal afli homés como molheres, fe he ygreja onde as molheres venham. Ao dar da comunhão &: affi a todollos offiçios da ygreja todos eftam em pee. E quãdo vem tomar a comunhão todos vem com as mãos alçadas ante os hombros as palmas por diãte. E tanto que cada huú toma ho facraméto do fan- gue toma a dita aguoa como dito he, & affi geralmente quãtos am de comúgar. Antes da miffa lauam as mãos com agoa que efta em todalas ygrejas & morteiros. O clérigo que a miffa dilfe & os que cõ elle ao altar efteuerã: acabada a comu- nhão fe tornam ao altar: & lauam aquella bacia em que foy ho facramento com a agoa que ficou no guinde q dizem fer benta. Efta agoa deita no calez, & o que a miffa diffe a toma toda. Ifto feito huú deites miniftros do altar toma a cruz & campainha, & começando hum pequeno canto vaife aa porta principal onde fe diffe a epiftola & euangelho & fe acabou de dar comunhã: & quãtos eftam na ygreja & fora abaixam as cabeças, & vamfe embora: dizédo que efta he a benção. Sé ifto nenhú fe vay. Nos fabados, domingos & feitas em todas as ygrejas c< morteiros fe da pam bento. A maneira que fe tem nefte pequeno mofteiro que nam terá mais de .x\. ate .xxv. frades: fe te em todolos mofteiros & ygrejas grades & pequenas. Ho oficio da miffa tirando procilfões, he pequeno: que a miffa da fomana alinha fe acaba. C Onde & como fe fez o bollo do facramento, & de húa prociffão que fezeram, &. do aparato com que fe diz a miffa: & do entrar da ygreja. Capitulo .xij. o fazer defte bolo do facraméto, he delta maneira. A cala em q o fazé em todalas igrejas & mofteiros, efta como acima diffe pa a parte do euãgelho: fora da igreja & circuito delia, que he como cralta é todalas igrejas & mofteiros no outro circuito de flora que nam he cuberto & ferue de adro. Efta caia té todalas igrejas & mofteiros, & nam tem outra couta *■%> DAS ÍNDIAS <*-$ '3 fena ho pêra ifto neceffario .1. pillam pêra pilar triguo, engenho pêra fazer fari- nha muito Upa, & como fe requere peia tal auto, porque nam fazem efte facra- mento de farinha nem de triguo em que molheres ponham mão. Tem panellas pêra fazer o polme, o qual fazê mais groífo q ho noffo. Té húa fornalha como dellillar aguas. & fobre ella húa folha de ferro: &. c algúas igrejas, de cobre, & ê outras pobres, de barro. Ella folha he redonda ik de bõ tamanho, & metem ho foguo debaixo, & como ella quéte alimpãna com hum pano encerado, & dei- tamlhe bõ golpe de polme, «Sc eílendemno com húa colher de pao em tamanha quantidade como queré fazer ho bolo, & arredondãno muy bem. E como he coalhado tiramno & poeno de cabo: DO PRESTE IOAM <*-Ç fomente hum foo facerdote dizer tniffa: porque antre elles nam diziam milTa menos de três, cinquo, ou fete, eftarem ao altar. E afly nos eftranhauam entrar- mos calçados na igreja : «Sc muito mais cuTpir nella. Deíía maneira deziamos cada dia milía ate dominguo da trindade. E querendo nos na fegunda feria feguinte dizer milfa, nam nola deixaram dizer, pollo qual ficamos muy efcandalizados & agrauados parecendonos que algúa maa fofpeita tinha de nos nã fabendo ho por que ho fazia. Depois foubemos como elles guardauã algúas coufas da ley velha iútaméte cõ a noua: affi como he ho iejum da corefma: a qual começam a fe- gunda feira depois do domingo da fefageffima q iam dez dias antes do começo da noiía corefma: & affi fazé cinquoéta dias de corefma. E dizem que tomam eftes dias dantemã pollos fabados que nam tem de iejum. Quando iejúam come aa noite, & porque todos iejuam, dizem as milfas aa noite porque todos am de comungar. E afly como tem cinquoenta dias na corefma de iejum, afly tomam outros tantos depois de pafcoa que não tem iejum: (Sc quando nã ha hy iejum dizem a miífa polia menham. Efte fegredo nam fab íamos nem tínhamos quem nolo declarafe. Tãto que ha liberdade de nam iejúar le lhes acabou & fua milfa fe nã auia de dizer lenam a noite: nam confentiram que nos ha diffefemos, affi q éramos agrauados fé caufa. Acabado efte tempo paffada a trídade, todos clérigos & frades Iam obriguados a iejúar todolos dias: faluo os faba- dos & dominguos. Tem efte iejum ate dia de natal: & porque todos iejúã dizem a miffa a noite. Alegam pêra ifto a cea de chrifto, quando confagrou feu verdadeiro corpo fer iejú & quafy noite. Ho geral .f. a géte fecular homés & molheres Iam obrigados a iejúar des a trindade te ho auéto quartas & feitas de cada fomana: & de dia de natal te a purificaçam de nolfa fenhora a que elles chama feita de fymam, nã tem nenhú iejú. Os três dias primeiros depois da pu- rificaçã nam fendo fabado ou domíguo, fam de grande iejum clérigos frades & leigos: &. afirma neftes três dias nã comerem mais de húa vez: (Sc chamafe a pe- nitencia de niniue. Eftes três dias acabados te a entrada da corefma: torna a iejúar como da trídade auante. Auéto & corefma toda, pêra cleriguos, frades, leiguos, homés & molheres, pequenos & grandes, fãos & doentes: todos fam de iejum. Afy que de pafcoa te a trindade: & de natal te a puriticaçam fe diz a miffa pola menham: porque nam a hy iejum: & todos os outros tempos aa tarde porque fam de iejum. Honde enterramos matheus, e grande & honrrado mortei- ro que fe chamaua bifam, & feu orago Jefus. Do molteiro onde efteuemos a efte he húa legoa de muy fragofa terra: efta em hum piquo mui alto: & pêra toda parte dele olhando, parece as profundezas do inferno. He a cala do mofteiro muito grande em corpo, & maior em réda. E efta efte mofteiro muy bem con- certado: a feiçam da cafa tem três naues grandes & muito gentis com feus arcos (Sc abobadas, & parece fer de madeira: & porque tudo he pintado non fe deter- mina fe he pedra fe madeira. E tem duas andainas de craftas daredor do corpo da igreja, ambas cubertas (Sc muito pintadas de figuras dapoftolos, patriarcas, p>phetas, & muitas coufas da ley velha, (Sc muitos anjos & fam Jorge a cauallo que elta em todalas igrejas. E afly tem efte mofteiro hum pano grade como pano darmar, em que efta o crucifixo, &. imagem de noffa fenhora. (Sc os apoftolos & outras figuras de patriarchas & ,pfetas, é cada hú efcrito feu nome latino como q ho nã fez home da terra. Té muitos retabolos peqnos (Sc ãtiguos nã bé feitos: «Sc nã eltã nos altares porque nã he feu coftume. Temnos é húa fãcriltia éuoltos cÕ muitos liuros, tiranos nas feitas. Ha nelte mofteiro muv grade cozinha «Sc amas- f^ DAS ÍNDIAS <*-£ l5 laria: tambê muy grade caia de refeitório em que come. Os demais come três & três em húa grande gamella, nam he fúda mas chãa como bandeja, & feu comer he bê trifte. Ho pão he de milho zaburro & ceuada, & outras fementes que chama taffo, temente pequena e< negra. E fazé efte pão redondo no tamanho & redondeza de zamboa, c< dam três deites a cada hú: & aos nouiços ãtre dous três pães he defpítar como fe podem manter. Tambê lhe dam húas poucas de verças fem lai e< fem azeite: e< deite comer manda a muitos velhos iubilados que não vê ao refeitório. Eltas coufas ale de as ver quando enterramos matheus: depois has vi muitas vezes porque vim a elle folgar cõ os frades, & principal- mente nas feitas quando hy eltauamos perto. E portanto foube deles & de fuás fazendas & rédas & coftumes. Geralmente nelte molteiro a meu parecer eftauam fempre cem frades, & os demais velhos em muyta ydade & fecos como pao: mancebos muy poucos. Efte mofteiro he todo cercado de muro: &. cita cerca ie cerra com duas portas que fempre eítam fechadas. C Como ho mofteiro de bifam he cabeça de .vj. mofteiros DO PRESTE IOAM <*-$ apedreiado: que ilto defendera perante todollos padres de Etiópia, & o fezera bõo ante elrrey. E por ilto dizé que he fanto por fazer guardar ho fabado & lhe fazem como fanto, & fazélhe cada armo no mes de Julho húa feita a que chama cartar Felipos, q quer dezer faymêto ou memoria de Felipo, & por ilto os deite morteiro iam os q mais judaizã em todos os reinos do prefte Joam. Eu vim duas vezes a efte cartar de Felipo 5 ho qual me fazia muita honrra & mata nelle muitas vacas. Em hum armo matará .xxx. & em outro anho .xxviij. & em cada hum dos annos q hy vim me deram dous quartos da mais guorda vaca que fe mataua. Repartefe elta carne polia géte q vem ao cartar & os frades nam hão nada, por- que nã come carne. E eftas vacas todas vê ofrecidas deles criadores da comar- ca: que as prometem a Felipo. Mais tem elte morteiro & os outros fubditos -a elle, q em elles nã entra fêmeas nenhúas .f. molheres, né mulas, nê vacas, né galinhas, nê outra coufa nenhíía que fêmea feja. E eltas vacas que matam muy longe do muro as matam, &. eu quando hy vinha: a hum tiro de beelta me vinha tomar a mula: & a leuauam aa lua quintãa de jamgargar aonde fe finou Matheus. C Da agricultura delta terra, & como fe guarda dos feros animais & das rendas do morteiro. Capitulo .xv. ltes frades deite morteiro & doutros morteiros feq fubditos, podia fazer bemfeitorias de criar aruores & vinhas: fazer jardins & ortas por feus exercidos: & nada fazé. A terra he pêra dar tudo iegundo fe ve pello que elta ermo: & elles nam prantã nem criam outra nenhúa coufa, lenam milhos & colmeyas. Elles nem outrê como he noyte nam faé mais de fuás caías com medo dos feros animaes que a na terra, & os que guardam os milhos tem mui altas eltancias fobre aruores em que dormem de noyte. Ha nas comar- cas deite morteiro pelos vales antre as ferras mui grades fatos de vacas guarda- das per mouros alarues, & anda em cada fato .xl.l. mouros cõ luas molheres & filhos, & o capitão delles he xpao, porq as vacas q guarda fão dos fidalguos xpaos da terra do Barnagais. Eites mouros outra coufa nã tem por feu trabalho, lenam ho leite &. manteiga que tiram das vacas, & com ifto fe mantém elles òv molheres & filhos. E algúas oras fe nos acontecia dormir junto deites alarues: elles nos cometiam fe queríamos cõprar vacas, & por bõ preço nolas dauã a eleolher. Dizem que eites mouros & capitães que com elles andam todos fão ladrões: com fauor dos fenhores cujas as vacas lao, & aiti nam palfam lenam cáfilas grolfas. As rendas que tem elte morteiro fão mui grandes: as que eu vy & foube: principal- méte elta ferra em q o morteiro elta de dez leguoas em que femeã muitos milhos ceuadas céteos, & de tudo paguã ao morteiro feus dereitos, & lhe pagã outrofi dos portos dos gados. Nas faldras deltas ferras ha hy muito grades aldeãs, & as demais fão do morteiro: & depois de húa & duas jornadas, muitos infindos lu- gares que fão do morteiro, & chamãffe Gultus do morteiro q quer dezer coutos ou celeiros, fegúdo noffo Portugal. Dõ Rodrigo embaixador &. eu hyamos caminho da corte, deite morteiro bem cíco dias de caminho: & cheguãdo ê hú concelho q fe chama Caina, teuemos hy fabado & domingo cm hú pequeno lugar q feria de .xx. vezinhos, & hy nos diferão q erão do morteiro de bifam: & lem aqlle cócelho auia cõ lugares todos do morteiro, &. o em q poufauamos era hú delles. E afíi nos amortrarã muitos dos outros: & nos deziã que paguauam ao dito mos- f*> DAS ÍNDIAS DO PRESTE IOAM <*$ hya morrer fobre a fazêda delrrey. E efpãtauafe muito os negros do coração de dez ou doze homés: nã temera paliar tã fortes mõtanhas onde lhe deziã auer multidões de ladrões. Affi nos fomos emboora repartidos com bois & negros carregados diante de nos. Hyndo noífa rota auante: caminhamos per mui brauas ferras de mõtanhas fobidas &. decidas &. mao caminho de pedras. As mais das matas deltas ferranias fão muy grades azambujaes de que fe poderia fazer bõs oliuaes. Saindo deltas ferras entramos em ribeiras fecas q no têpo do inuerno fáo grandes .f. emquãto duram as trouoadas. Trouoada acabada ribeira feca. Té de húa & outra parte mui altas ferranias da mefma braueza das de atras. Por eltas ribeiras ha grades aruoredos nam conhecidos: antre os quacs acerca das ribeiras ha y algúas palmeiras brauas. Dormimos elta noyte em húa ribeira com pouca aguoa. C Como paliamos húa grande ferra em que auya muitos bugios em hum fabado: & no domingo feguinte dilfemos miffa em hum lugar chamado calote. Capitulo .xvij. o dia feguinte tornamos a atraueflar outra muy alta & brauiffima fer- ra: em a qual né em mulas nê a pee nã podíamos camlhar. Em eíta ferra a muitos animaes de diuerfas nações, & infinitillimos bugios em manadas, & nam fão geraes na ferra fenam onde tem quebradas & lapas: DAS ÍNDIAS <*i C Como chegamos ao lugar de Barua, & como ho embaixador fov cm bufea do Barnagais, DO PRESTE IOAM <*~í C Como nos dcrão de comer em cafa do Barnagais, & como nefta terra as jornadas fe nam contam por legoas. Capitu- lo .xix. fendo nos fora da cafa onde ho Barnagais eftaua: em hum recebimento doutra caia nos fezeram alfentar no chão fobre efteiras, & trouerã hy húa grande gamela de farinha de ceuada pouco amalfada: & hum corno de vinho de mel. E porque tal manjar nã auiamos vifto, nã quifemos comer: mas des q ouuemos a terra em coftume comiamolo muito bem. E fem comer defla feita nos alcuantamos & nos viemos a noifa poufada & logo parti- mos: feria ifto duas oras ante meyo dia. E indo nos per noffo caminho bem mea legoa & mais: veyo a nos hum homem corrédo & dizendo que efperaffe- mos: que a mãy do Barnagais nos mãdaua de comer & q ouuera por mal vir- monos iem comer, & nam aceytarmos ho comer que nos dauã que era vfança da terra. Elperamos & veyonos ho comer .f. cinco bollos grandes de pão de triguo: & hum corno de vinho de mel. Nã fe efpante quê ouuir corno de vinho: porque dos grades fenhores & do prefte Joã: cornos de bois fão fuás vafilhas perâ ho vinho, & a hy corno de cinquo féis canadas. Mais nos mãdou efta mãy do Bar- nagais da meíma farinha amaffada: & então comemos delia. Efta farinha he de ceuada torrada & feita em farinha, & com muito pouca agoa a lentejam, & aiíi a comem. Defpois defte banquete: fezemos noffo caminho pêra o lugar de Barua onde eftaua noifa fazenda & a noffa companhia ficara. Nefta terra nem em todo- los reinos do prefte Joam nam a legoas, & fe pregútaes quanto ha defte lugar a tal lugar dizéuos. Se partirdes polia menham quãdo fair ho foi: chegareis quãdo ho foi for em tal lugar. E fe andardes pouco chegareis la quando ençarrarem as vacas que he a noyte. E fe he longe dizem chegareis em hum fambete: que he húa femana, &. aili afluíam fegundo as diftancias. E porque eu dilfe que de barua a barra aueria três legoas & mea ate .iiij. ifto he ao noffo parecer & nã fera mais: &. nos as andamos depois per muitas vezes & partíamos de hu &. vamos jantar ao outro: & negociauamos & tornauamos dõde partíramos cõ foi: & os da terra conta ifto por andadura de hú dia, porq caminham muito pouco. Antre eftes lu- gares ambos a hi mui fingular terra capinas de lauouras de triguos, ceuadas, milhos, grãos, lentilhas & de toda a outra femête de legumes que ha na terra a nos nã conhecidas. Da eftrada a húa & a outra parte parece mais de cinquoêta lugares, diguo lugares grandes & mui boõs & todos nos altos. Neftas capinas & lauouras anda manadas de vacas brauas, quorêta cinquoêta em manadas, he caça mui defêfadadica aos portuguefes, q os da terra pouco nojo lhe fabem fazer: pofto que delias receba muito dano em feus pães. C Do lugar de barua & das molheres & trafego delle is: cafamcn- tos que fe fazem fora da ygreja. Capitulo .xx. efte lugar de barua em q eftauamos, & depois efteuemos ho mais têpo auera .ccc. fogos & mais: & grade parte delles molheres, porque he aqui como corte por muitos refpcitos. A húa he porque nunca daqui fae gente da corte do prefte Joam: & quãtos vem nam eftam fem mo- lheres. A outra porque efta he a cafa c< alento do Barnagais, &. de cote andam em lua cafa de .ccc. em caualgaduras acima, ik outros tantos que cada dia vem }-%> DAS ÍNDIAS^ 2I a negociar em demandas, &. poucos eftam fem molheres. E illo faz viuerem aqui muitas molheres mancebas, & des que Ião velhas tem outro remédio: que a neíte lugar cada terça feira mercado mui grade ou feira em q fe ajuntaram .ccc. ou xccc. peffoas: &. todas as molheres velhas & algúas mancebas: tem medi- das pêra medir pam & fal : & vão aa feira a medir & ganhar fua vida: & dam gafalhado aos que aquelle dia ali dormem, & tãbem lhe guardam ho q lhe fica de vender pêra outra feira. E a outra coula porq a muitas molheres nefte lugar, he porque hos homês que tem bem que comer, logo tem duas três molheres, & nam lhe lao defefas pollo rcy nem fuás jultiças: fomente pella ygreja. Todo home que tem mais de húa molhei-, nã entra na ygreja nê recebe nenhum facra- mento: & o tem por eicomungado. Huú armo &. meyo poufamos hú meu fobri- nho & eu em cala de huú homem que fe chamaua Ababitay, & tinha três molheres ainda viuas &. conhecidas nolfas amiguas em boa amizade: & deziam que teuera fete: & .xxx. filhos delias. Ninguém lhas defendia fenã ha ygreja como dito he, nã lhe dar benefícios de facramêtos, & agora ante da nolfa par- tida: apartou de li &. da fua conuerfação duas molheres: & ficou com húa .1. a que ouue derradeiro que era mais moça. E ja lhe dauam os facramentos & entraua na ygreja como qualquer outro : & como que nam teuera mais de húa molher &. por efta caufa ha muitas molheres nefte lugar porque os homês tem que comer & fão como palacianos: & tomam duas & três & mais fe lhe apraz. Nefta terra nã Iam fixos os cafamêtos: porq por qualquer coufa fe aparta. Eu vy calar, & fuy em hum cafamento ho qual nam foy na ygreja: & fe fez defta maneira. Nú rofio diãte húas calas poferão hum catre, & aly afentarão ho noiuo &. a noiua: & vieráo hi três cferiguos & começara hum catar em alleluia: então feguiráno como verfo andando eftes três cleriguos três vezes darredor do catre em que os noiuos eftauã. Entã cortaram ao noiuo húa guedelha da cabeça, & outra da cabeça da noiua: & eftas guedelhas molharÕ em vinho de mel, & a guedelha do noiuo poferãna na cabeça da noiua, & a da noiua na cabeça do noiuo, em aquelle lugar de que lhas cortarão, & fobre ifto lhe deitaram aguoa benta: & dahy avãte feftejarã fuás feitas & vodas. E por noite os metera em húa caffa, & dahy a hum mes nam via ninguém a noiua: fenã huú home foo a q chamam Padrinho, que elta todo efte mes cõ hos noiuos. E acabado efte mes fe vay ho home ou padrinho. E fe he molher onrrada .v. vj. meles nam fay de cafa: nem tira veo preto diante do rofto, & fe primeiro emprenha tira ho veo. E paliados eftes mefes pofto q nã emprenhe: tira ho veo. £ Dos cafamentos & benções & de feus contratos, & como fe quita das molheres ck ellas delles: & nã fe eftranha. Capitu- lo .xxj. u vy ao abima marcos, a que chama papa, fazer benções na ygreja .1 ante a porta principal: tanbem alentados hos noiuos em hum catre, & elle abima andou derredor delles cõ écéífo & cruz, & lhes pos as mãos fobre as cabeças, dizêdolhes q guardaífé ho q deos mandaua no euã- gelho: & que ja nam erão dous apartados, mas erã dous em húa carne: &. que affi auiam de fer feus corações & vontades, & ali efteueram ate milla dita & lhes deu a comunhão, &. lhes laçou a bêção. E ifto lhe vy fazer no lugar de Dará no reino de xoa. Outro vi fazer no lugar de çeqte no reino do Barnagais, ck quando 22 $-*> DO PRESTE IOAM <*i eftes cafamentos fazem, entram per contratos .f. fe me deixares ou eu a ti: aquel- le que for no apartamento, pagara tãta pena. E a pena põem fegundo as pes- foas, tanto ouro ou tanta prata, ou tantas mullas, ou panos, ou vacas, ou cabras, ou tantas medidas de pão. E fe algum fe aparta, bufqua logo caufa dapartamêto por tais razões, que poucos encorrê nas penas, & afy fe aparta quãdo querê afy elles como ellas. E fe algús guardam a ordem do cafamêto, fã os cleriguos que nunca fe podem apartar, & os lauradores que tem amor a fuás molheres porque lhe aiudam a criar feus filhos & fachar & mondar fuás lauouras, & a noite quando vem pêra cafa acham hum pouco de gafalhado: & afy ou per geito ou per força fam calados toda fua vida. E porque dilfe que punham pena aos cafamêtos, ho primeiro Barnagais que conhecemos que fe chamaua Dori, fe quitou de fua molher & lhe pagou de pena cem ouquias douro, que era mil cruzados, & cafou cõ outra. E aquella de que fe quitou cafou com hum nobre fidalguo que fe cha- ma aarõ irmão do dito Barnagais. E deita molher ãbos os irmãos ouuerã filhos de nos conhecidos. E fe cites era ou fã grandes ferires: ambos fam irmãos da mãy do prefte ioam que todos nos outros conhecemos. Todos quantos ca anda- mos conhecemos Romana Orq, irmãa do prefte Joã q he nobre fenhora caiada com hú grande fenhor tk nobre fidalguo mancebo. Em noffo tépo fe quitou defte marido & cafou cõ hum home de mais de quaréta annos: ho qual he hum dos grandes fenhores da corte & ho titolo deite cõ q fe cafou fe chama abuquer & feu pay dele cabeata. Efte he ho mor fnor q na corte ha. Afy deites apartamétos vv & fey muitos: & nomeey eites por ferem de grades peiToas. E porque diffe que calara aarõ com a molher de feu irmão: nã fe efpante quê ho ler: porque he vfança da terra, na eítranharê dormir irmão com a molher de feu irmão. E efte aarõ outrofy ouue filhos da molher que foy de feu irmão: & a deixou & cafou com outra com que ora he caiado. C Do modo do baptifmo & circumcifã & como leuam os mortos a enterrar. Capitulo .xxij. circucifão quem quer lha faz fem nenhúa cerimonia: fomente dizem que affi ho acham efcrito nos liuros q deos mãdou circuncidar: E nã e efpãte quê iíto ler: q também circúcidam as fêmeas como machos, ho que nã era na ley velha: & o baptifmo fazem deita maneira. Os machos baptizáo aos quarentas dias: & as fêmeas aos .lx. dias depois de feu na- ciméto: & fe ante morre vã fem baptifmo. E eu per muitas vezes em muitos lu- gares lhe dezia que fazia gramde erro & que hiã cõtra o que diz ho euãgelho. Quod natfi cit cx carne caro eit: & quod natum eit ex fpiritu, fpiritus eít. Refpon- derãme per muitas vezes que lhe abaftaua a fec de fua mãy, & a cõmunhã q re- cebia em femdo prenhe. Eite baptifmo fazem na igreja com agua que tem é hum vafo & a bêzem & põem óleo na moleira & nos peitos & efpadoas. Na põem cris- ma nem a tem né óleo da eftrema vnçam. Eite oficio de cathacifmo que fazem, bem me parece tamanho como ho romã, & ao tempo de deitar ha agua na crian- ça, fazem delta maneira. Hú que eíta como padrinho toma a criança da mão da molher q a tem, & a leuanta per baixo dos braços, & a tem pendurada: & ho cleriguo que o baptifmo faz, cõ húa mão tem o vafo «Sc deita ha agua fobre a crian- ça: DAS ÍNDIAS <*-£ 23 officio fazem fempre em fabado ou em domingo, ho qual fe faz pela menham aa milla: porque toda criaça que recebe baptifmo recebe comunham, «Sc lha dam em muy pequena quatidade: «Sc a poder dagua lha fazem leuar. A ifto também lhes dezia que era ella comunham muy perigofa & nada neceffaria. E porque dife que lhe põem óleo na moleira: fabereis que toda criança vem ao baptifmo rapada aa naualha: «Sc ho ferro ou fynais que trazem no nariz antre os olhos «Sc nos cabos dos olhos, na he feito com foguo nem por nenhua coufa de chriftã- dade: fenão com ferro frio por louçainha: «Sc por dizerem que he bom pêra a vifta. E a hy molheres que Iam grandes mcltras de fazerem eltes finais: & fa- zennos defta maneira. Tomam hum dente dalho grande & reuendo, is: põenlho no cabo do olho: & cõ húa faca aguda cortam aredor do alho, «Sc emtam alar- gam cõ os dedos aquele golpe: & põem fobre ele húa peqna pafta de cera, «Sc fobre a cera outra palia de malfa: ck apertãno húa noite com hum pano «Sc fica pêra fempre ho final que parece foguo, por a cor delles ler preta. No faleciméto dos finados nunca vi leuar grandes peffoas: pequenas & algum tanto maiores, muitas infindas. Defta maneira he leu enterraméto. Nã coftumam candea depois de finado mas muito encéfo: leuãnos énuorilhados em lençol, is; algús mais honr- rados leuam fobre ho lençol couro de boy cortido, & poftos em catres. Os cle- riguos vê por elles & pouco lhe reza: «Sc logo parte cõ elles caminho da igreja cõ cruz, turibulo & agua bemta, correndo que nã ha homem que os alcance. Nã metem o finado na igreja, fenã põemno iunto da coua, nem lhe fazem noffo oficio, nem lhe rezam plalmos, nem lhe dizem nada do liuro de Job. Pregútaua que era o que lhe rezauã: delferamme que lhe rezauam ho cuangelho de fam Joam todo comprido. E afy ho dã aa coua com leu encenfo «Sc agua bemta, & não fe diz milla por defunto, nem de deuação por nenhum viuo: nem mais de húa milla no dia em cada' húa igreja. E todos comungam quantos vam a ella. C Do affento do lugar de barua, cabeça do reino do barnagais & de luas caças & veações. Capitulo .xxiij. ãl fte lugar de barua he muy bom, c efta affentado em húa rocha muy alta fobre húa ribeira, fobre a qual cila affentadas as calas delRey a que chama beteneguz, que quer dizer calas delRey. Eftam muy bem affentadas a maneira de fortaleza. Todo ho mais Iam muy grandes campinas: «Sc infindas aldeãs grandes nos cabos dos cãpos. He de muy grandes criações de todo gado vacas, cabras ouelhas, DO PRESTE IOAM <*f des & peqnas, & de muitas feições & cores. Aues de caçar affy como águias reaes, falcões, açores, gauiães, garças reaes, is; ribeirinhas grous, & de toda outra forte que fe polia dizer. Nas montanhas muitos porcos veados, antas, agazellas, corças. Diram que como a hy tanta caça na terra e pelcado no rio, fendo a terra tam pouoada. Diguo que ninguém caça nem pefca, nem tem engenho, nem maneira, nem võtadc pêra o fazer: por iffo he a caça muito bõa de matar: porque nam he corrida da gente: Animaes feros muitos, liões, onças tigres, lobos, rapofas, adibes, e outros animaes a nos nã conhecidos. E deites feros animaes nuca ouui dizer que fezellem mal, pofto que a gente da terra lhes ha muito grande medo: fomente em hú lugar q fe chama camarua que fera mea legoa deite lugar de barua: iazêdo hum home dormido, a porta do leu curral de noite, & hú feu filho pequeno com elle guardando fuás vacas: veyo hum liam & matou eíte homem fem ho ninguém fentir, &. comeolhe os narizes & abrio- lhe ho coraçã fem tocar na criança. Ouuerã os da terra muy grade medo dizédo que íicaua ceuado, e que lhe nam efeaparia ninguém. Aprouue a noifo fenhor deos que nunca mais fez mal. E nos hiamos caçar nelte tempo muy perto deite lugar: & nuca achamos liam, & achamos onças & tigres: nã lhe fazíamos mal nê elles a nos. C Do fenhorio do Barnagais, e dos fenhores & capitães que eftam a fua hordenança & mandamento: &. direitos que pagam. Ca- pitulo .xxiiij. o fenhorio do Barnagais he deita maneira. Seu titolo he de rey: por- que nagais quer dizer rey: & bar quer dizer mar: & afli Barnagais quer dizer rei do mar. E quando lhe dam ha fenoria lha dam com coroa douro na cabeça, mas nam dura mais que emquanto ho prelte Joam quer. Porq em nollb tépo que foram leis annos deitada, ouue hy quatro Barnagais .1". quando chegamos era Dori Barnagais. Elte fe finou, ík veyo a coroa p feu faleciméto a Bulia feu filho, moço de dez ou doze annos per man- dado do prelte Joã. E como ho coroaram foy loguo chamado em corte, & fedo em corte lhe tomou ho prelte Joã ho fenhorio: & ho deu a hú nobre fidalguo q fe chamaua Arraz anubiata. Elte a teria dous anos: &. tomarãlhe elte fenhorio is: fezeramno ho maior fenhor da corte que he Betudete : &. o fenhorio do Bar- nagais deu a outro fenhor que fe chamaua Adiby q ora era Barnagais. Debaixo do Barnagais eltã muy grades fenhores a que chama Xuús que quer dizer capi- tães, & la cites. Primeiramente Xuú Cire, muito grade capitania, o que ora he, he caiado com húa irmãa do prefte Joam. Nelta terra «Sc Xúmeta nunca fomos por fer longe & fora de mão. Outra Xúmeta que fe chama Ceruil. Elte fenhorio fabiamos, & dizê q ho Xuú delle põe em campo quinze mil lãceiros cõ adargas, is: frecheiros. Ite Xuú Cama & buno Xuum, &. xuum bono. Eitas xumetas foram húa: & por fer grade auédo ho pite arreceo ergueréfe cõtra o Barnagais, fez delia duas: & ainda cada húa delias he grande. E dizem que elta fenhoria que ora fam duas, era ho reino da rainha candacia fem em feu tempo ter mais fe- nhoria. Elta foy a primeira chriltã q ouue nefta terra is: a que noffo fenhor chamou poderofa. Item mais outras duas capitanias húa fe chama Dafilla & outra Cãfila: eltas duas confina cõ cgypto, is: ciles capitães eftam como fronteiros. Todos elles capitães atras nomeados, iam databales: os quaes nam podem f*> DAS ÍNDIAS <*-£ 25 trazer lenam grandes fenhores, & todos eftes feruem com ho Barnagais em gueras quádo a ellas vay, e< onde quer que clle for. Tc outros grades fenhores ibb feu mado a que chamam Arrazes, que quer dizer cabeças. Hú deites conhe- cemos que fe chamaua Arraz aderaá, efte he cabeça ibbre quinze mil homens darmas, a que elles chama chauas. Eu vy ja cite Arraz adaraã duas vezes em corte, & ambas ho vi diante da porta do Prelte Joam andar fem camifa & da cinta abaixo muy bom pano de leda, & ibbre os ombros húa pelle dum liam, c< na mão direita húa azagaia e na efquerda húa dargua: & preguntei como andaua hum tam gran fenhor daquella maneira, differã que a mayor honrra que elle tinha pois era Arraz dos chaufas que he cabeça ou capitã domes darmas era andar como home darmas. E da maneira que elle andaua, andauã após elle vinte ou trinta homés com azagaias & adarguas, alli que em corte anda como meirinho com feus homês. Conheci outro Arraz Tagale: &. Arraz Jacob, fenho- res de grandes terras: & outros muitos Xuús fenhores de terras fem títulos. Alli que ho Barnagais he fenhor de grandes fenhores & de muitas terras & gentes: & affi elle como todos eítes fenhores nomeados Iam fogeitos ao Prelte & os tira & põe quando elle quer: &. lhe paguam muy grandes direitos. E todos cites fenhores e luas fenhorias por citarem pêra a parte do Egypto & Arábia onde vem os bõos cauallos & os brocados & fedas. Niíto mefmo pa- guam .f. em cauallos, brocados: brocadilhos, & outras fedas: e'c com todos eítes direitos açudem ao Barnagais, & o Barnagais ao Prelte Joam, &. pagua por fi & pollos outros em cada hum anno cento & cinquenta cauallos, os bro- cados & fedas nam fe pode faber quanta he: fomente ouui dizer que Iam muitos, & affi ouui que paguã grande foma de panos dalgodã da india pollos direitos que leuam no porto Darquiquo. C Capitulo .xxv. -Do modo que tem pêra guardarem os gados dos feros animaes, & como ha nelta terra dous inuernos: & de duas igrejas que ha no lugar de Barua. viuêda deite lugar de Barua &. dos a elle comarcãos he cila. Sã dez doze ou qulze cafas ê hum curral cercado & cerrado & fcruenfe por húa porta, no qual curral encerram fuás vacas domeíticas que trazem pêra lua leite &. manteiga, & affi gado meudo, &. mulas, & alhos. Té a porta bem cerrada cc grade foguo &; homês de vigia que alli dorme com medo dos animaes que toda ha noite anda pollos lugares: & nam fazendo eíla vigia: nam ficaria couta viua que nam comefem. Delta terra & dos lugares co- marcãos he a gente que vai fazer as milharadas aas ferras de Bifam: a caufa por que as vem fazer he cita. Aqui ha muitos infindos pães de toda feiçam & natureza q fe pode dizer como ja dille & por ler comarcão ao mar, por onde vai todo mãtimêto pêra Arábia, Mequa, zebide, e< Juda, & Toro, & pêra outras partes, leuãfe os mãtimétos a vender ao mar. E porq nefta terra ha inuernos diuididos en têporadas, e< as nouidades nã crecé fenã cõ as agoas, vam fazer citas milharadas aha ferra de Bifam que he inuerno no mes de Feuereiro, Março, & Abril. Eíle mefmo inuerno he em húa ferra que fe chama lama. Nelte reino do Barnagais que fera da ferra de Bifam bê oito dias de caminho, & em outra terra que fera delta fenhoria de Cama bem hum mes de caminho que fe chama Doba he inuerno neftes mefmos mefes, affi que por ellas milharadas requererem f*> DO PRESTE IOAM <*-£ chuiuas & ferem eftes inuernos fora de tempo as vem fazer onde choue, & affi aproueitam ambos os inuernos. Ha ncíte lugar de Barua duas igrejas &: de muitos cleriguos húa junto da outra, <& húa he dos homês, & outra das molhe- res. A igreja dos homês fe chama ian Miguel: & a das molheres fe chama dos apoílolos Pedro ck Paulo. A igreja dos homês dizem que a fez hum grande le- niu ir que entam era Barnagais, & lhe deu priuillegio que nam entrafe nella molher, fomente a do Barnagais com húa moca quãdo foffe tomar comunham, e< ainda efta nam entra ja na igreja, & a porta no circuito de dêtro, alli toma co- munha com os leiguos, & alli fazem as outras molheres na igreja dos apoftoflos que a toma em feu lugar. E ha igreja das molheres vi eu fempre ir as dos Bar- nagais tomar a comunham com as outras molheres, &. nam lhes vi vfar do pri- uillegio que dizem que tem em tomar a comunham com húa moça na igreja dos homês. Chcguam os circuitos dos adros hum a outro, fam de muy altos muros, fazem lio pam do facramento pêra ellas ambas em húa cala, & as mi lias dizem- has ambas em húa hora, & os cleriguos que feruem a húa igreja feruem a outra .f. duas partes dos cleriguos na igreja dos homês, & húa parte na igreja das molheres, e< alli fe repartem. Nam tem eftas igrejas dízimos, mas tem muitas terras que iam dos cleriguos & elles as mandam aproueitar & repartem antre li as rendas delias terras, &. ho Barnagais da ho necelfario aas igrejas .1". ornamen- tos, cera, manteigua, encenfo quanto abaste ík as repara em tudo. E auera neftas igrejas .x\. cleriguos & sempre .wij. frades, eu nunca vi igreja de cleriguos que nam tiueffe frades, nem moefteiro de frades que tiuelie cleriguos: porque os frades fam tantos que cobrem o mundo, alli nos moelteiros, como nas igrejas eltradas & feiras &: em todo lugar iam. C Capitulo .xxvj. Como fam os cleriguos, & como fe ordenam, &. da reuerencia que catam aas igrejas &. adros delias. os cleriguos fá calados cõ húa molher, guarda milhor a lei do matri- monio que os leiguos, viuê ê luas calas cõ luas molheres & filhos: & fe morre a molher nã cala mais, nê a molher, mas p©defe fazer freira ou ficar viuua fe quizer: èk fe o clérigo dorme cõ outra fendo a fua viua, nam entra mais na igreja nem goza dos bêes delia & fica como leiguo. E ifto lei eu por ver ante ho patriarca acufar hum cleríguo que dormira cõ húa molher: & vi que o cleriguo confelfou o delito & lhe mandou o patriarca q nã trouxefe cruz na mão nê entrafe na igreja, nê gozafe das liberdades delia & foife leiguo. E fe algúus cleriguos depois de viuuos fe caia fica leiguos, alli como foi Abuqr que caiou cõ Romana hoiq irmãa do Preite Joã q ja acima dife era cleriguo ca- pellam moor do Prefte Joam &. foi defordenado ck feito leigo, nam entra jamais na igreja e< recebe a comunham a porta da igreja como leiguo & antre as mo- lheres. Os filhos dos cleriguos os mais fam cleriguos: porq nefta terra nam ha hi efeolas, nem eftudos, nê meftres deniinar: & os cleriguos ela pouca coufa que fabem eníinam a feus filhos, & affi os fazem cleriguos fem mais legitima- cam, nê me parece lhes ler necelfaria pois fam filhos legítimos. Todos fam orde- nados pello alima Marcos, que em todos os reinos de Etyopia nam he outro bifpo nem peffoa que ordene. As ordenes fe dam per duas vezes como direy auante, õde eu as vi dar com meus olhos muitas vezes. Em toda elta terra fã os adros cercados de mui fortes cercas pollos animaes nam defenterrarem os defuntos, $*> DAS ÍNDIAS (%-Ç 27 catanlhe muita reuerença, nélium home de mula pala por ante a igreja pofto que va a grande prefa, que te nam apee, ate pafar bom pedaço a igreja &. adro. C Capitulo .xxvij. Como partimos de Bania, «Sc do mao auia- mento que ouuemos ate chegar a Barra. fteuemos nelte lugar de Barua a primeira vez íe nos darem amamen- to de partida .xj. dias. Partimos aos .x.wiij. dias de Junho de mill eC: quinhentos & trinta ledos & cõtentes: porque caminhauamos, is: os que nos leuauam foram com nolia fazenda efpaço de mea legoa dizen- do que nam era mais feu termo, que outro lugar nos auia de leuar auáte, «Sc como digo eito era em Junho na força do inuerno nefta terra, DAS ÍNDIAS fe faz grande feira como a de Barua, «Sc afíi fe faz cm todos os lugares que iam cabeças de concelhos cada fomana: is: as feiras iam trocar húa coufa por outra .f. hú alho por húa vaca: & o q menos vai torna ao outro duas ou três medi- das de pam: c< por pam cõpram panos, & por panos compra mulas & vacas & o que querem, por fal, por enccnfo, por pimenta, por mirra, por alcofor: & por outras bechucarias. Cõprã galinhas & capões & o q am mefter & queré cõprar tudo fe acha neftas feiras a troco doutras coulas que moeda nam corre. Os maiores negociadores delias feiras fam cleriguos: & frades & freiras: os frades andam oneitos de feus abitos cõpridos ate o chão: delles trazem abitos amarelos de pano dalgodã grofo: & delles hábitos de pelles de cabras cortidas como çafócs também amarelos: & affi as freiras os mefmos hábitos, & trazem mais os frades capas da feiçam dos frades de fam domingos da mefma pclle ou pano amarelo: & trazem capellos, & as freiras nam trazem capas né capei- los fomente o habito & rapadas a naualha, & húa correa de couro cingida ou apertada darredor da cabeça: defq fam velhas trazem tufas darredor da cabeça fobre fuás trofquias. Nã fam encerradas eitas freiras, nê eftam é moefteiros fobre fi, fenã em aldeãs, & por todos os moelteiros dos frades: por ferem daquellas cafas & ordem. A ordé toda he húa, &. as freiras obedecem onde recebem os hábitos: & tãbê acerca do entrar das igrejas & moelteiros as freiras nam en- tram, fenam como as outras molheres. Ha muy grande multidam de freiras como de frades dizem que delias fam molheres muy fantas & outras nam. Os cleriguos em feus hábitos tem muy pouca differença dos leigos, porque tudo he hú pano boõ cingido como homês limpos, &. fua defferêça he: q trazem húa cruz na mão, & anda trofquiados, & os leigos trazem grande grenha. Mais tem os cleriguos que nam fazem barua, & os leigos fazem debaixo da barua & o bebedouro, otros cleriguos a hi a que chamam Debeteraas que quer dizer Cóne- gos, eftes fam de grandes igrejas que fam como fees cathedraes, ou igrejas co- legiadas & nã fam moelteiros: cites andam muito bem vertidos & logo parecem o que fam, nam andam pelas feiras nem mercados. C Cap .xxx. Do eftado do Barnagais & modo de fua cafa & como mandou dar prega pêra ir cõtra os Nobijs & de como faz iultica. o feruiço deite Barnagais poíto que he grade fenhor & intitulado rey he muy pobre eftado, quantas vezes lhe falamos fempre o achamos alentado cm hum catre coberto com húa colcha, & elle coberto de panos dalgodã guedelhudos, a que elles chamam bafutos iam bõos pêra a terra, & ha delles hy de grade preço: detrás das coitas do Catre paredes ícm outra coufa fomente quatro terçados pêdurados em fendas eitacas, & dous liuros grades também pendurados em eitacas. Diãte do catre cíteiras pelo chão em que fe afemtã os q vem, as cafas poucas vezes varridas: fua molher fepre afentada em húa eltcira a cabeceira do catre, fempre diante delle muita gete: os grades afentados nas elteiras. Na vifta do leu quatre eftam .iiij. cauallos hum delles fempre felado, & os outros acubertados nã cubertas de guerra: fenam como citam os cauallos nas eftribarias, neftas luas cafas iam duas cercas: & c cada húa: fua porta, & nella porteiros có azoragues na mão, & na mais chega- da a elle citam porteiros mais limpos & antre eftas portas as de dentro, e< de 3c $*> DO PRESTE IOAM <*-$ fora fempre cila o fcu Alicaxi q quer dizer ouuidor ouuTdo partes, & fazêdo iuftiça, & fe a caufa he grande: ouue as partes ate eítar como concrufo: étã vai relatar a caufa ao Barnagais, & elle da fentença: & fi he pequena ou as partes querê, ho Alicaxi, da fentéça: ík acabada a caufa, & outrofi todo julgar: quer julgue Barnagais quer ho Alicaxi: a de eítar prefente hú home hõrrado a que chama per nome de fcu oficio, mallaganha que he como tabaliam ou notário do Prefte, & fe algúa das partes quer apelar: a elle requere a çertidã da caufa pêra o Prefte Joã, & feus ouuidores. Todos os fnores de terras de quaesquer reinos do Prefte Joã, tem hú Alicaxi, c< Malaganha pofto pello Prefte: & afii tem os capitães fogeitos ao Barnagais, & aos outros grandes fenhores. Os fidalgos que anda é cafa do Barnagais: &. outros grades que vem a negociar tê efta maneira de vir de fuás poufadas. Eftãdo no lugar õde elle efta: caualgã ê fua mula .vij. .viij. ou .x. homês de pee q vã diãte dellc ate a primeira porta, & alli defcaual- ga, & fe he maior leua .vij. .viij. ou .x. mulas ou .iij. ou .iiij. fegúdo he a pes- foa: òv alli defcaualga a primeira porta, & chegua ate ha fegunda, & depois fe os mandam loguo entrar entram: fenam afentanfe de fora como colmeias ao foi fem ninhú outro pafatempo. Todos eftes homês honrrados trazem pelles de carneiros ao pefcoço ou ombros, & o que traz pelle de liam, tigre, ou onça he mais honrrado, quãdo cheguam diante do fenhor tiram a pelle, como nos tiramos ho barrete. Eftando nos nefte lugar de Barra em hum dia de feira deram pregam folcne que ho Barnagais queria ir em guerra contra os Nobijs, efte pregam deram com hum penda, ec hua azagaia: deziam fer eftes Nobijs .v. ou .vj. iornadas dos eftrcmos de luas terras, contra Egypto comarcãos as terras de Canfilla: & da Folha fogeitos ao Barnagais como atras dito he. Eftes Nobijs, nam iam mouros, Judeus, nem chriftãos, dizem que foram chriftãos & perderam a creença, & eftam alli fem fe, dizem que ha neftes Nobijs muito ouro & fino. Deziam que auia muito pouco tempo que mataram hum filho do Barnagais, & elle que queria ir xingar fua morte : &: ouui dizer que na fronteria deftes Nobis auia quatrocêtos ou quinhentos de cauallo muito grandes guerreyros, & que he terra muito auondada de mantimentos, & nam pode ai fer porque he daquê & dalê Nillo, que dizê fer terra muito farta. Dezia ho pregão que partia day a cinquo dias: mas ainda ay nam auia alardo, nem bolimêto darmas: &. feria porque na terra nam ha muitas, & poucos as tem fenam os chauos que fam os homês darmas: & eftes tem azaguayas, arcos, &. frechas. Eftes grades fenhores tem algúas efpadas, terçados, iSc camifas de malha (na muitas . Sobre efta pequena reuolta, ho Barnagais pedio ao embaixador efpadas: ho embaixador lhe deo húa fua que leuaua de caminho & era muito boa, & ainda muy aficadamente lhe pedia outra riqua 6c guarnecida que leuaua dizendo que as auia mefter pêra a guerra que queria ir fazer, es. nam fe podendo ho embaixador efeufar: lhe conueo comprar outra na companhia de cabos dourados & bainha de veludo que lhe deu ê lugar da lua. E na cafa onde tínhamos noffa fazenda 6v os noflbs portuguefes dormiam, a qual cafa era fem portas: &. a noite feguinte lhes furta- ra duas efpadas & hú capacete tudo feria pêra a guerra. f*> DAS ÍNDIAS <*-£ 3i (I Como partimos de Barra pêra Temei c< da calidade do lugar. Capitulo .xxxj. qui compramos mulas pêra noffas encaualgaduras & o Barnagais nos deu três camellos «Sc a grã fadigua partimos daqui per grades trouoa- das & chuyuas que nos maltratauam: porque nefte tempo he a forca do inuerno: ho qual fe começa a .w. de Junho pouco mais ou menos & acabaffe a .xv. de Septembro, quãto toma de híi: táto deixa do outro. Em todo elte tempo nam caminha e< nos todauia dauamos preffa a noíTo caminho: porq nam labiamos a vfança da terra nem ho periguo a que nos metíamos. E affi começamos noflb caminho cõ parte de noffa fa/.éda: porque a demais tieaua no dito logar, &. o noflb feitor c5 cila. E fomos apoufentar a hu lugar que fe chama Temeifom: do concelho de Maiçada que puderam fer quatro legoas do lugar de Barra donde partimos. E andamos elte caminho em três dias pelos brauos inuernos perdendofenos quãto leuauamos. Nefte lugar de Temei õde arri- bamos moraua huum Xuum defte concelho de Maiçada que fe chama primo irmão do Barnagais homen muito hõrrado, & que nos fazia muita honrra DO PRESTE IOAM <*-Ç Huú ano Iam nas partes de Galiza, outro antre douro & minho, trallos montes, outro na Beira, outro na Eftremadura, outro na Andaluzia, outro em Caltella a velha, outro em Aragã: algúas vezes ê duas três partes deltas comarcas. E onde chegua, liça a terra como de lhe porem o foguo. E cites Gafanhotos Iam como grandes cigarras: Iam amarellos das afãs, & quãdo vem de caminho hú dia antes ho fabem: nam porque os veja: lenam porque veé ho foi amarelo & a terra amarella .1". a lbmbra que fobre ella da. E logo a gente efmoreçe dizen- do: perdidos fomos porque vem os Ambatas, & efte he o leu nome antre elles: & direy o que vy por três vezes: a primeira foy no lugar de Barua. Ja hauia três anos q eftauamos nefta terra : &. p muitas vezes ouuiamos dezer tal reino, tal terra, he perdida dos Ambatas & nos eftãdo affi vimos efte final. Ho foi fer amarelo, & a fombra na terra outro tanto, & a gente toda efmorecida, & no outro dia nam era coufa pêra crer: q traziam largueza de oito legoas. Segúdo depois foubemos fendo efta pragua aili juta: vieram a mi os mais dos cleriguos do lugar que lhes defe algúa mezinha pêra ella. Eu lhes refpondi que nam lábia outra mezinha fenam encomendar a deos & pedirlhe que lance a pragua fora da terra: foi com eito ao embaixador dizendolhe que me parecia bê que fezefe- mos húa procifam cõ a gente da terra e< que prazeria a nollb lenhor deos ou- uirnos. Pareceo bem ao embaixador e< no outro dia polia manhã fizemos ajuntar a gente do lugar, & todos os clérigos: &. tomamos noffa pedra dará, &. os do lugar a fua: a fua vfança & noffa cruz & a fua, cantado noffa ladainha faimos da igreja todos os Portuguefes & a maior parte da gente do lugar. E eu dilfe a elles que nam foffem callados & q bradaffem como nos dizendo por fua lingua. Zio marenos. que quer dizer na noffa lingua. Senhor Jefu Chriito amercea- date de nos. E có elte cramor & ledainha fomos por húa capina de terras de triguos efpaço de hú terço de legoa: ate hum pequeno cabeço, & alli fez húa amoftraçã que ja leuaua eferita que aquclla noite fizera cõ requerimento & amoftraçam defeomunhão en cima, que dentro de três oras começafem a fazer caminho: & le fofem ao mar ou terra de mouros, ou montes fem proueito aos chriltãos. E nam o fazendo chamaua 6v inuocaua as aues do ceo & alimareas da terra, pedra & têpeltade que difíipafem & quebrantaflem &. comefem feus corpos. E pêra ifto mãdei tomar Soma deites Gafanhotos: & affi fez elta amoftraçam a eltes prefentes em feus nomes & dos aufentes, & mandeos loirar em paz. Prouue a noffo fenhor q ouuio os peccadores. E fazendo nos a volta pêra o lugar por- que o feu caminho era pêra o mar onde elles vieram: eram tantos após nos que nam parecia fenam que nos queriam quebrar as coitas, & cabeças com pedra- das, taes eram as porradas que punham em nos. Quando chegamos ao lugar, homees molheres, & mininos que nelle ficaram todos poltos por cima dos terra- dos das cafas lhes achamos, dado graças a deos de como os Gafanhotos hiam fogindo ante nos: & outros q vinham após nos. E nelto armoufe húa grande trouoada de contra ho mar que lhes vinha de roito com forte agoa, & pedra que durou bem três ouras, encheo a ribeira & ribeiros muito: quando acabaram de vazar foy coufa defpanto que mediram dous couados daltura: delles mortos na beira daguoa da grande ribeira, & affi pollos regatos grande multidâ" mortos polias bordas. No outro dia polia manhã nam hauia em toda a terra foo hú viuo. Ouuindo os lugares darredor onde os Gafanhotos chegauam, vieram ver o que fora: & deziam algúus. Eítes Portuguefes fam fantos, & por virtude de deos lançaram os Ambatas fora. Outros deziam principalmête cleriguos & frades f*> DAS ÍNDIAS <*-$ 33 das comarcas (nam os deite lugar mas Iam feitiçeros & com feitiços lançaram os Ambatas, is: alli nam tê elles medo aos Liões nem a outros animaes, polias feitiçerias que fazem. Aos .xvj. depois difto, veio a mi hú Xuum .1". capitam dú lugar que fe chama Coiberia: com homês & cleriguos & frades, roguar pollo amor de deos que lhes focorreíTemos que todos era perdidos cõ os Ambatas. Elle lugar fera bem .viij. legoas 0%: mais de Barua contra o mar, chegaram a nos oras de vefperas. Naquella ora partimos cinquo Portuguefes & andamos toda a noite &. chegamos hua ora depois do foi faido. Ja eílaua o lugar junto & doutros logares darredor (em que també era os Gafanhotos) a pedir pollo amor de deos que foliemos la. Elta efte lugar em hum alto cabeço onde pareciam grandes terras &. muitos logares todos amarelos com Gafanhotos: a igreja efta ao pee do lugar, fomos a ella e< com nolfa procifam fomos ao lugar & demos hua volta darredor delle, e< pêra quatro partes em quatro lugares fe/.emos amoftraçam ttndo os Gafanhotos tomados, &. foltandoos como da outra vez fe- zeramos. Acabada a procifam nos fomos a comer, acabando de comer que faimos da cafa: em toda a terra nam parecia hum too: & a gente da terra nam nos queria deixar que é todas maneiras foliemos aos feus lugares, & que nos dariam quãto quifefíemos. Nam me valia dezer que eram idos & que nam era necelfario: todauia porfiauã que lhes foliem deitar a bençam que auiam medo de tornarem. E alli fe foy a gente embora, & nos ao outro dia tornamos pêra noffas poufadas. Aqui começara afirmar mais, que por deuoções & rezar fe hiã os Gafanhotos. C Cap .xxxiij. Do dano que vimos em outra terra, feito pellos Gafanhotos em duas partes. utra vez vimos os Gafanhotos ê outra terra que fe chama Abrigima onde o Preíte nos mandou dar o mãtimento no reino Dangote, efta terra he diftáte de Barua õde eftiuemos ê andar tríta dias ho cami- nho, fendo nos nefta terra eu fui com ho embaixador que hya de Portugal, ec cinquo genoefes cõnofco contra húa terra que fe chama Aagao: caminhamos cinquo dias por terras que eftauam todas defpouoadas & pellas canas de milho tã grolfas como as mais grollas canas de empar vinhas q nã fe pode dezer todas cortadas & machadas como que as macharã afnos, tudo dos Gafanhotos. Os trigos, ceuadas, tafos, como fe nuca alli foram femeados, as arvores fem nenhúa folha os paos tenrros todos comidos, nam auia hy me- moria derua de nenhúa feiçam: fe nam fôramos fobre auilb com mulas carrega- das de ceuada, & mantimentos pêra nos perecêramos a fome nos & as mulas. Era efta terra toda cuberta de Gafanhotos, fem alas & deziam que era a femen- te dos que alli andaram que deftruirã a terra, & deziam que como tiueffem alas q loguo yriam bufear feus pais. A multidam deites fem alas callo porque nam he pêra crer, & he razam que diga o que mais vi nefta terra. Vi eftar homês, molheres, meninos, como pafmados afétados antre elles Gafanhotos. Eu lhes dezia porque eltais alli morrendo, porque nam matais deites animaes & vingai- uos do mal que vos fezeram feus pais, & ao menos os mortos vos nam faram mais mal: Refpõdiam que nam tinham coraçam pêra reíiftir a pragua que lhes deos daua por feus peccados: a gente que delta terra fe hia achamos caminhos cheos domes, molheres, & mininos a pee, &. delles nos braços feus fatinhos nas ca- 34 $-*> DO PRESTE IOAM <*i becas mudãdofe a terra ode achaíê mãtimêto 'era húa piedade de os ver). Eftan- do nos nefta fenhoria de a Brigima ê hum lugar que fe chama Aquate, vierem hi de caminho tamanha multidam de Gafanhotos que nam he pêra dezer, & co- meçaram de chegar hi hum dia oras de terça, &. ate a noite nam eeiarã, & aili como chegauam fe apofentauam. No outro dias horas de prima começaram a partir, & a meio dia na era hi nenhú: c< nam ficou folha é aruore. Naquelle inftãte começaram outros de vir: & afíi eftiuerÕ como os outros ate outro dia aquellas oras, DAS ÍNDIAS (%^ 35 ( Capitulo .xxxv. Como ho Tigrimahõ mandou hum capitam em bufca de nofTa fa/cnda (Sc dos edifícios que ellã no primeiro lugar. m cheguando aha ribeira defearreguara os homes que cõ nos vinham ho fato, «Sc da outra parte da ribeira ouuimos tabaques (Sc rumor efe gente, pregútamos que coufa era, & diferam que hum capitam de Ti- grimahõ que vinha por nos: (Sc nos pafando fem a fazéda da outra parte do rio com afaz trabalho da forte (Sc grade agoa, achamos fremofa gente que nos vinha a bufear que feriam bem quinhentos ou feiçentos homês pêra le- uarem noffa fazenda, & foy logo duuida antre a géte dúa iSc da outra parte. Os da terra de Tigrimahõ deziam que nam auiam de tomar o fato fenam na lua terra: «Sc os do Barnagais que nam eram obrigados fenam a pollo na ribeira junto daguoa em fua terra, (Sc fobre illo efteueram em grandes brados &. profia: polia aguoa ir grande terminaram irmaméte: pafaffem o fato iSc que nam ficaffe por fora a húa nem a outra parte fenam aquillo que fole juíliça. Tanto que o fato fov paliado (Sc tomado da géte do Tigrimahõ caminhariam tanto com ho fato como nos com nolías mulas, ainda caminhamos aquelle pedaço do dia per mõtanhas como as de atras: ncfte caminho viamos manadas de porcos monteies, (Sc alguas paliaria de cineuenta porcos: perdizes & outras aues cobriam a terra &. as amores: & affi fe dezia auer hi de todo género de alimareas: & fegúdo as montanhas Iam nam pode ler doutra maneira. E neíta noite dormimos fora no capo cercados de fogueiras com medo das alimareas. Loguo aqui a gente fez tnudãça & affi a terra (Sc aruores & o trajo da gente, principalmente começamos aqui entrar antre muy altos picos que parece que fubem ao çeo fegúdo iam daltos, nam he grade ho fito de féus pees & todos apartados huús dos outros, &. caii vam em hum compafo & tomam grande terra : (Sc todos aquelles que fobir fe podem pofto que ha periguo todos tem ermidas en cima, & as mais Iam de noffa fenhora. Em muitos deites picos vimos ermidas que nam podíamos termi- nar por onde poderam yr a ellas. Fomos nelle dia dormir a hum lugar antre pi- cos que fe chama Abafaçem em ho qual lugar efta húa muy boa igreja de noffa fenhora muy bem feita com a naue do meio erguida fobre as duas ilharguas ou bandas & luas freftas muy bem feitas: & toda a igreja abobadada: ninhúa tínha- mos vifta defta feiçam neíta terra, antre douro e< minho en Portugual ha moeftei- ros delta feiçam. Junto da dita igreja efta húa torre muy grande & fremofa, -affi daltura como de bem laurada de parede (Sc largueza, ja fe uay danificando, & porem bem parece que foy coufa real toda cantaria bem laurada, outro tal edi- fício nam auemos vilto. Efta torre efta cercada de calas que bem dizem com cila, afíi de boas paredes como terrados, por cima como apofentamiêtos de grã le- nhor, deziam ler eftes edifícios da rainha Cãdaçia, & porque muy perto daqu1 elta fua cala onde fe cila fez. chriltã feria cito verdade. Elte lugar igreja .Sc terra eftam alentados antre eftes picos em muy fremofos campos (Sc todos regadios por leuadas das agoas que decê" do mais alto dos picos feitas artefiçialmente de cantaria, as fementeiras que aqui regam Iam triguos, ceuadas, fauas, grãos, eruilhas, alhos, cebollas, aruda das calas, muyta moftarda, nas leuadas das muytas (Sc boas rabaças & agriões. Ha nelle lugar muitos cleriguos (Sc bem vertidos, parecia homês de bem. & nos diferam q no principio da chriltan- 36 $& DO PRESTE IOAM <%i dade nefta terra fezeram fete igrejas & que efta era húa delias, & bem parece que o fera porque a chriftandade fe começou daqui muy perto que he no lugar de Aquaxumo. C Capitulo .xxxv. Como partimos de Bafazem & fomos ao lugar que fe chama Cafas de iam Miguel. artimos deite lugar affi como vínhamos & a gente da terra que nos le- uaua ho fato (chamafe efte leuamento Elfa) & fomos dormir a outro ar que fe chama fan Miguel, nefte lugar em acheguando nam nos deram poufada dizendo que ho lugar era priuilegiado, &. polias chuuas nos fomos ao circuito da igreja, & no primeiro circuito que ferue dadro metemos nolfas mulas, porque tinha muita crua, pollos inuernos que eram. Nefta terra nam fe cultuma darem de comer mais de húa vez ao dia, & efta na noite ifto íe cuftuma en todos os reinos do Prefte Joã: & feus fenhorios, & chegado afli como nos nam derõ poufadas, afli nos nam derom de comer fegúdo fua cuitume, nos tínhamos fome &. diffeme noffo feitor: padre comamos, eu lhe refpondi, &. que comeremos? & diffeme elle, eu traguo duas galinhas cozidas comamolas, ho noffo efcriuao & eu nos efpantamos muito comer carne fem pam, & porem todauia ho acompanhamos. Depois deita comida muitas vezes comíamos carne fé pam, & pam fem carne, & pam fem fal, porque fe nam cuftuma na terra: & pam molhado na agua, &. na piméta, affi que nos efqueçeo o primeiro efpanto. Por noite nos mandarom o comer, & dormindo nos no circuito da dita igreja, por mais limpeza nos chegauamos onde fe daua ou da a comunham, eítãdo affi com lume, começarom a bolir pombas: tanto que as ouuimos acudimos as portas que o mais era tapado, nam nos efcapou nenhúa nem pombinhos pequenos que acha- mos por buracas & enchemos hú laco. Depois tornamos a poufar nefte lugar & fomos recebidos nam eltimando priuilegios por nam matarmos as pombas da igreja de que ja eftaua pouoada. A deferença que tem a gente delta terra a do Barnagais he em feus vertidos & trajos: os homês trazem cingidas húas fraldi- lhinas delias de pano, delias de couro cortido como de çafom afli franzidas como as de molheres da noffa terra, & leu comprimento nam fera de dous palmos, indo é pee parece que lha redõdarã ate que cobrife fua vergonha: abaxandofe, ou afentandofe, ou fazendo vento parece. As molheres cafadas trazem muy poça cobertura, & menos vergonha as folteiras que nam tem maridos ou amiguos. As contas que as outras trazê ao pefcoço eftas trazemhas cígidas darredor da carne & grade fuma de tímaquetes fobre fua natura: & quem pode auer cafcauel ou pequena campainha alli a traz, &. algúas deitas (nam cafadas) trazem pelle de carneiro ao pefcoço que cobre húa ilhargua & mais nam porque a trazem folta &. fomente hú pee & húa mão do carneiro atado & lançado ao pefcoço. Ho ca- minho que fe faz nefta terra do Prefte tanto que do mar roxo chegamos, ou que vê de Egypto a çuaquem, loguo he poer coitas no norte & caminhar ao fui ate que chegue aas portas de Badabaje, & ilto he porq dali algúas oras toma pêra algúa parte, outras pêra outra demadãdo õde lera ha corte caminho direito, ou a leuãte, ou a ponête fegúdo a terra onde o Prefte anda. Neltes portos fe apartam os reinos Damara & Xoa, & porq nos andiuemos neftas terras féis anos ora a húa parte, ora a outra: as vezes faindo fora do caminho ik depois tornado a elle por nos parecer que era afli milhor ordenado. $-*> DAS ÍNDIAS <%i 37 C Capitulo .xxxvj. Que falia do lugar de Aquaxumo, & do ouro que a rainha Saba leuou a Salamam pêra o templo & de hum filho que ouue de Salamam. eítes picos onde ainda andauamos pêra a parte de poente ficam mara- uilholas terras e< fenhorios muy grandes antre os quaes he hum muy bom lugar que fe chama Aquaxumo, & he do lugar de fan Miguel dous dias de caminho fempre per antre eltes picos, & elteuemos em elle por mandado do Prelle Joam oito meies. Eíte lugar foy a cidade: camará, & eftança (fegundo dizem; da Rainha Saba que leuou os camellos carregados douro a Salama quando fazia o templo c Hierufalem. Elta em efte lugar húa muy nobre igreja na qual achamos húa muy grande crónica eferita é lingoa da terra & dezia no principio delia, como fora eferita primeiramente em Ebraico, & depois tirado em Grego, & de Grego em Caldeo, de Caldeo em lingoa Abexi, é que elta & começa afii. Como ouuindo dizer a Rainha Saba as grades obras & ricas que Salama tinha prlcipiadas é Hierufalé, detreminou de as ir ver: & car- reguou certos camellos douro pêra dar aas obras, & chegando perto da cidade eftando pêra pafar hú laguo que pafauã per húus pontões, cila defcaualguou & adorou os paos & dilfe. Nam queira deos que os meus pees toque os madeiros em q hade pender o faluador do mudo : & rodeou ho laguo & foy ver Salamam, & fez cõ elle q tiraífe dalli aquelles paos, & veio as obras: & otTerefceo feus does & diífe. Eitas obras nã Iam taes como me dilferã de riqueza ck fremolura: porq fua fremolura & riqueza nã té par: & afii he maior do q me diferam: tato q lingoas domes ho nã pode dizer fua nobreza & riqueza, & muyto me peffa do pequeno dom q trouxe, eu tornarei: aas minhas terras & fenhorios & manda- rei tãto quãto auõde aas obras douro & pao preto pêra marchatar. Eftãdo é Hierufalé ouuo Salamam parte cõ ella & emprenhou dú filho e< efteue é Hieru- falé ate q pario: & depois q pode caminhar deixou o filho & foife as fuás terras: & de la mádou muito ouro & pao preto pêra marchatar as obras. E creceo leu filho ate idade de .xvij. annos, & antre outros muitos filhos q tinha Salama es- te era tã loberbo, q fobarbaua ho pouo de Ifrael, & toda a terra de Judea. E ho pouo fe veyo a Salamam & lhe differam. Nos nam podemos manteer tantos reis quãtos tu tées, que todos teus filhos fã reis efpecialméte eíte da rainha Saba : ella he maior fenhora q tu : mandaho, pêra fua mai que nos ho nam pode- mos manteer. Salama ho mandou entam muy honrradaméte, dãdolhe hos otfi- ciaes que na cafa dum rey pode auer (como em feu lugar direi) : & mais lhe deu em que deícanfafe no caminho ha terra do Gazaã que he na terra de Egypto, & fez feu caminho ate has terras de fua may onde foy grandifiimo fenhor. Diz na crónica, que fenhoreaua de mar a mar: &. que no mar das Índias trazia .lx. nãos. Eíte liuro de crónica, he muito grande, nam tomei delia, íenam hos prin- cípios. 38 $-*> DO PRESTE IOAM <*-Ç (L Capitulo .xxxvij. Como lan Felipe declarou húa profecia de Efaias aho capado da rainha Candacia per onde ella & todo feu reino fe conuerteo, & dos edifícios do lugar de Aquaxumo. m efte lugar de Aquaxumo, foy ha principal eftançia da rainha Candacia que foy ho principio da chriltandade deita terra. Sua nacéça (fegúdo dizem) foy dahi meia legoa, em húa nury pequena aldeia q ora he to- da de ferreiros da ql ho prícipio da chriitãdade foy efte. Segúdo dizê ê feus liuros, dilfe ho anjo a lan Felipe. Aleuantate & vay cõtra ho meio dia pella carreira q vay de Hierufalê pêra Gaza ha deferta. Sã Felipe foy: & achou hú home q era capado: & era mordomo da Rainha Candacia fnora de Etyopia. Da terra de Gaza q Salamã dera a feu filho efte era guarda de todas has riqzas da rainha, & fora a HierFez & tornauafe pêra fua cafa, & hia en cima dú carro. Cheguou a elle la Felipe e ouuiolhe catar húap>fecia de Elaias: & pgútoulhe como êtédia ho q cataua. Refpõdeo q ho nã fabia fe outré ho nã êiinaua. Sã Felipe fobio no carro : & foilhe decrarãdo aqlla profecia : & conuerteolhe & baptizou & enformou na fe. Logoo ho efpiritu arrebatou fã Felipe: & acabado ficou íforma- do, & dizé q aqui foy cõprida ha profecia q dilfe Dauid. Etyopia alçara & adiã- tara fuás mãos a deos. Affi dizê elles q fora hos primeiros chriftãos do mundo. Ho capado fe partio loguo muy alegre, caminho de Etyopia a cala de fua fnora: & cóuerteo a ella & a toda fua cafa & hos baptizou pello q lhe cotou: & fez ha rainha baptizar todo feu reino de Buno. Elte Buno eita deite lugar de Aquaxumo cõtra leuãte no reino do Barnagais: & fã ora dous fehorios. Neíte lugar de Aqua- xumo onde fe fez chriftã: fez muy nobre igreja, ha primeira que ouue em Etyo- pia, chamafe lan ta Maria de Syon. Dizem que fe chama affi porque de Syon lhe veio ha pedra dará. Elles neíta terra (fegundo dizé) té por coftume de chamar ahas igrejas fépre polia pedra dará: porque nella he eferito ho nome do orago. Elta pedra que tem nelta igreja, dizem que hos apoftollos lha mandaram do monte Syon. Efta igreja he muy grande, tem cíquo naues de boa largueza & muy grade cõpridã abobedada per cima, & cerradas todalas abobedas: pello çeo & ilharguas todas pintadas. Pêra baixo no andar da igreja, bem lauradas de gentil cantaria. Tem fete capellas todas as coitas aho leuante com feus altares bem cõ- certados. Tem coro a noffa guifa fenã q he baixo, & cheguam cõ a cabeça a habo- beda. E ho coro tãbem he ibbre habobeda, & nã fe feruem delle.Tem elta igreja muy grande cerco, & todo ladrilhado de grades lageas como campãas: & elta he de muy grande muro & nam cuberto como as outras igrejas, fenam defabafada. Elta igreja ha grande cerca, ainda he cercada de outra mayor cerca como cerca de grande villa ou cidade, & dentro nelta cerca fremofa caferia de calas térreas, & todas lançam luas agoas per fortes figuras de liões, & cães de pedra. Dentro neíta grande cerca, citam dous paços, hú pêra a mão direita, «Sc outro pêra ha ifquerda que fam de dous reitores da igreja, & has outras calas Iam de coneguos & de frades. Détro da grande cerca aha porta mais chegada ha igreja, eita hum grande pardieiro feito em quadra, q em outro tempo foy cafa, & tem pêra cada canto hum grande padrõ, quadrados & laurados. Chamase elta caia Ambaçabete, que quer dizer cafa de liões. Dizé q nelta cafa eftauam hos liões prelos, como ainda andam fempre caminhando, & citam diante do Prefte .Toam quatro liões prefos. Diante da porta da grande cerca, ella hum grande patim, & em elle hú grande aruorc que chamam figueira de faraó, & pêra hum cabo & outro delia $-*> DAS ÍNDIAS <*-$ 39 citam muy frcfcos poiaes de cantaria muy bem laurada & alentada fomente. ( (ri- de chegua perto ho pee da figueira, ellam danados das raizes que lios ergue. Es- tam en cima deites poiaes, doze cadeiras de pedra, tam bem feitas de pedra, como fe foliem de pao, com feus allentos & eítancias dos pees. Nam fam feitas em penedo, fenam cada húa de fua pedra òv peca. Dizem eitas fer dos doze juizes que oje em dia feruem na corte do Prelle Joam. Fora deita cerca ha muy gran- de pouoaçam de muy boas calas ho que nam ha em toda Etyopia, muitos bõos poços de agoa de cataria laurada, òv alh nas demais das caias has ditas figuras ãtiguas de liÕes, «Sc cães, & aues, todo bê feito em pedra. Nas coitas delta gran- de igreja, efta hú tanque muy fremofo de cataria, & sobre efta cataria efta outras tantas èc. taes cadeiras de pedra como no circuito da igreja. Efte lugar efta alen- tado fobre ha cabeça de hum fremofo campo, & cafi antre dous cabeços, & ho demais delta capinha he cafi toda chea deites velhos edifícios: e per elles muitas deltas cadeiras & altos padrões cõ letreiros. No cima deite lugar eltam muitas pedras erguidas, & outras fem terra &. muito grandes &. fremofas, (Sc de fremo- fos lauores lauradas, antre has quaes efta húa erguida fobre outra, laurada como pedra daltar: fenam que he em grade grandeza: (Sc he em cila metida como en- caltoada. Elta pedra erguida he de cõprido de .lxiiij. couados, & de larguo .vj. é has ilhargas té três, muito direita (Sc muito bê laurada toda feita em craltas de baixo, ate húa cabeça que faz como lua meada, & ha parte que elta meia lua tê pêra ho meio dia. Parece em ella cinquo crauos, que mais fenam enxerguem, por terem ferrujem: & afli ettã como quinas em cõpafo. E pêra q nã diguã como fe podia tam alta pedra medir, ja diffe como era toda ê craltas: ate ho pee da meia lua. E citas fam de hú cõpafo, & aquelles q podiamos cheguar mediamos, & pêra eltas lançauamos cota ahas outras, ik achamos .lx. couados: «Sc aha meia lúa dauamos quatro polto q ella fole de mais: affi fazem .lxiiij. Elta pedra alli cõprida: na parte do meio dia, os: pêra onde eltá hos preguos na meia lúa altura de hum home: tem feiçam de hum portal na mefma pedra laurado: cõ ferrolho, (Sc fechadura, como q cita fechada cõ pedra em q elta atentada, tê hú couado de grofura: (Sc he muito bê laurada. Elta alentada fobre outras pedras grades: ev cercada doutras pedras meudas, na pode home íaber quãto entra pella outra pe- dra ou fe chegua ao cham. Sam outras pedras erguidas fobre terra, (Sc muy bem lauradas, q delias leram bê de .xl. couados, is: outras de .xxx. & ha deltas mais de trinta pedras, ík nam tem lauores, ck has demais té letreiros grades que nã fabê ler hos da terra, nem nos hos podemos ler, & fegundo parecem, deué cilas letras fer hebraicas. Duas pedras deitas ha muy grandes & fremofas de lauores, de grandes craltas, òv lacarias de bõos cÕpafos, has quaes jaze enteras, & húa delias elta qbrada ê três pedaços, & cada húa delias paffa de .Ixxx. couados, & tê .x. de larguo júto delias eltá pedras ê q auiã de fer ou fora egaítoadas: lura- das, & muy bê laurada-. C Capitulo .xxxviij. Dos hedificios que eltam derredor de Aqua- xumo, & como nelle fe acha ouro, & da igreja do mefmo lugai . obre efte lugar em hú cabeço que deuifa pêra muitas terras (Sc lõge: q lera do lugar húa milha .!'. terço de legoa, eltã duas caias debaixo da terra: nas quaes home nã entra fem cãdea. Elias caias nã fã dabobeda, fenã de muy fremofa cataria direita, alli paredes, como per cima. Os cãtos é . ão afora: ho q mete na parede he de doze couados & lã jútos húus 4° $-*> DO PRESTE IOAM <*-f dos outros: q parece tudo húa pedra. Húa deltas cafas he muito repartida ê ca- marás: «Sc celeiros, em hos portaes furos das trancas, & das couçeiras das portas em húa deltas camarás eftam duas arcas muy grandes cada húa de quatro co- uados em comprido, is. hú & meio de larguo, (Sc outro tanto daltura é vão: & per cima pêra ha parte de dentro, cauadas na borda, como q tinha per cima euberturas de pedras alli como iam as meimas arcas dizê que era as caixas dos teíouros da Rainha Saba). Ha outra caía q he mais largua, DAS ÍNDIAS <*i 4' Capitulo .xxxix. Como junto do lugar de Aquaxumo citam duas igrejas em dous picos, onde jaze corpos de dous fantos. am muito longe deite lugar, citam dous cabeços, hum de hú cabo, & outro doutro, hú pêra leuãte, & outro pêra ponête. Em ho q elta pêra ponéte, he hú bom pedaço de fubida, & ê cima fera bem nica legoa de capina muy graciofa, tê muy bõos lugares, & muitas vinhas de la- tadas. Nelte cabeço pêra ho lugar de Aquaxumo, na vilta delle, elta hú muy fremofo edifício: de húa torre cõ muy fremoía cantaria, & he muita delta tor- re derrocada, &. da cataria delia he feita húa igreja de fan Miguel, onde vem muita gête do lugar de Aquaxumo tomar ha comunham aos fabados & domin- guos, por lua deuaçã. No cabeço q elta cõtra leuãte no pico delle, efta outra igreja que fe chama Abbalicanos, o qual fanto jaz hi, «Sc dizem que elte era con- feltbr da Rainha Candacia. Elta igreja he como anexa da grade de Aquaxumo, & feruefe pellos coneguos delia. Efta cafa & igreja de Abbalicanos, he antre elles de muita deuaçã, tãbé vê a cila muita gête do lugar ouuir os otlicios: & tomar ha comunhã: & affi tê elta igreja ao pee do cabeço hú grande lugar q he fua fregueíia. Mais auãte delta igreja fera terço de legoa, elta hú pico delgado pello pee, q parece q fe vai ao çeo: fobefe a elle per trecentos degraos. Andado derredor no alto delle, elta húa muy galãte & deuota igreja pequena q na tê mais q ho pequeno corpo da igreja, &. derredor hú circuito de parede de cataria muy laurada: is: tã alto que da pellos peitos a hú home, &. hã medo os homes de olhar pêra baixo. Nã he mais de largueza do peituril aho corpo da igreja q quãto três homês jútos poderê andar per mãos. Nã tê mais cralta né circuito, nê per onde fe lhe pofa fazer. Chamafe elta igreja: Abbapãtaliã «Sc iaz ahi lio feu corpo. Elta igreja he de grade rêda, tê cincoêta coneguos ou debeteras fe- gúdo feus nomes, & tê nebrete como hos de Aquaxumo. E affi como ha igreja de Aquaxumo, foy ho principio da chriítandade em Etyopia, affi elta he cercada de fepulturas de cantos, como Braga em Portugual. C Cap. .xl. das terras & fenhoríos q eltam pêra ponête & norte de Aquaxumo, onde ha hum moelteiro que fe chama Alleluya, òv outros dous moelteiros pêra leuante. [gasESé^ã; o lugar de Aquaxumo pêra poente que he cõtra Nillo, ha muy gran- ia rffik li c'es terras & fenhorios, fegundo dizê: & pêra elta terra & parte, he ha P Clí-M terra de Sabaim, onde ha Rainha Saba tinha ho feu nome, DO PRESTE IOAM <*~Ç Aquaxumo: logo fe fez efte moefteiro. Dizé nã faberê emtã ho q tinham de re- zar, né catar, es que hauia hi hu padre deuoto q vigiaua, & encomédauafe a deos de noite, es afirmou efte deuoto, ouuir cantar aos anjos no ceo, es que can- tauam Alleluya: & que dalli ficou nefta terra, todas as miíias fe começarem em Alleluya: es affi efte moefteiro por nome fe chama Alleluya. E fe naquelle têpo aquelle frade foy bom: & deuoto, té agora hos q hi eftã, fama de grandes ladrões. Ho cabeço ck ferra õde cita efte moefteiro, todo he cercado de ribeiras fecas q nã té agoa fenã cõ trouoadas, efpaço de duas ou três legoas. Em ha outra ferra na fenhoria mefma de Torate, efta outro grande moefteiro: & poré, nã tá grade como lio de Alleluya: es dizem fer de bõos frades, aída dizé, q qrê mal a cites: por teré maa fama. Tornando a nolfo caminho, três legoas do lugar de Aquaxumo, cila outro moefteiro é outro cabeço: elte fe chama fan Joã. Mais auãte efpaço de duas legoas, elta outro moefteiro q fe chama Abbagari- ma dizé q elte Abbagarima q foy rey de Grécia, es q deixou leu reino, & fe veyo fazer penitéçia: es q alli õde acabou fua vida fantaméte. Elta detrás da ouíia delle, hua coua bem cõueniente pêra fazer penitéçia, es dizé que alli mo- raua. Elte rey dizé que faz muitos milagres, nos fomos hi no dia de fua feita, es feria hi mais de três mil leijados, cegos, &. gafos. Elta elte moefteiro antre três picos cali na ladera de hú delles«& parece que quer cair ha coua onde dizem que fez penitencia. Deçcm a cila' per efcada es tiram delia terra como faibro, ou pedra mole & leuanna & deitãna ao collo dos doentes em paninhos (dizem algúus receberé faude). Pregútei polia renda deite moefteiro, diferãme os frades q tinha de renda .xvj. cauallos & mais outras muitas comedorias. He moefteiro pequeno & de poucos frades «Sc pouca renda, es ao pee delle fêmea muito alhos, & ha antre os picos grandes lauouras, té muitas infindas vinhas de latadas es muy boas, fazem delias muyta palia, vé em muy bom tempo q co- meça ê Janeiro, es acaba é Março. C Gap. .xlj. Como partimos da igreja es cafas de fan Miguel, & fomos a Bacinete, e dahi a Malue, & dos moelteiros que citam junto delle. artimos da igreja de fan Miguel com ha gente da terra que nos leuaua ho fato, & fomos dormir a hum lugar, que fe chama Angueba a hú Beteneguz que quer dizer cafas dei Rey: como atraz per vezes diffe. E ja cm outros lugares poufamos em femelhantes calas como citas, & nam fe feruem delias fenam os fenhores da terra que tem as vezes &. lugar do Prefte. Gatam tanto a ellas cafas, q fuás portas fempre elta abertas, & ningué to- ca nellas, né entra détro, fenã quãdo hi elta ho fenhor, es quando le vay nc- nhúa coufa fica dentro, senam as portas abertas, & leitos de dormir feitos igoaes es lugar de fazer ho foguo. E deite lugar partimos nos es nolfo fato, es andaría- mos três, ou quatro legoas, & fomos dormir fobre hu alto cabeço, es. fobre hua grande ribeira que fe chama Abacinete, es alli fe chama ha terra, es fenhorio. Deziam fer aquella fenhoria, da auoa do Prefte .Toam. E fendo nos la lhe foy to- mada, por fazer maa companhia aha terra. E jaz elta fenhoria no reino de Ti- grimahom, es he terra muito pouoada per todas as partes es viçofa, de mõtanhas, es de ribeiras, es todos os lugares está nos altos, es fora de caminhos: & ilto fa zem por caufa dos caminhantes, que per forca lhes tomam quãto té. Os q nos leuaua ho faio fezerã grande cerca de matos defpinhos pêra nos, es pêra as mu- $-*> DAS ÍNDIAS <&$ 0 las, a qual era pêra nus defédermos cias alimárias brauas, DO PRESTE IOAM <*-$ com todos os Portuguefes q com elle partiram de Temei terra do reino do Bar- nagais. No dito lugar era apoufentado hum fenhor grande por mandado do Ti- grimahõ, pêra que guardafe & olhafe pollo embaixador, & affi eftauam apouíen- tados outros fidalguos per lugares a uifta deite, & outros muitos que acompa- nhauam ho Tigrimahõ. Elle eftaua apoufentado em hum Beteneguz, & eftaua ho embaixador deite lugar efpaço de húa legoa. Neíte dia que chegamos mandou Tigrimah5 chamar ho embaixador, & loguo foy &. todos os Portuguefes fomos com elle. Chegando nos ao Beteneguz onde elle poufaua, diferamnos que era na igreja elle & fua molher a tomar ha comunham, & ifto era hiãa ora ante ho foi porto, que Iam as oras de fe dizer miffa nos dias do jejum. Fomos caminho da igreja e topamos no caminho com elle, & vinham cada hum em fua mula em muy bom aparato como grandes fenhores que fam, & alíi vinham acompanha- dos de muitos & grandes fenhores. Efte Tigrimahõ he hum velho bem apelfoado & reuerendo, fua molher vinha toda cuberta de panos azues dalgodam, nam lhe vimos feu rofto nem corpo, porque tudo era cuberto. Tanto que a elle chegamos me pedio húa cruz que eu leuaua na mão, & ha beijou & mandou dar a fua mo- lher que ha beijafe, cila a beijou por cima do pano, & reçebeonos com bom gafa- Ihado.Traz efte Tigrimahõ muy grande cala: affi de homés, como de molheres, ík grande aparato é grande maneira mayor que ho Barnagais. E cõtarõnos ho em- baixador & os que com elle eram que era gran honrra & gafalhado o que tinham recebido do Tigrimahõ, affi 5 fauor, como nos mantimentos. Efte Tigrimahõ ha pouco que tem efta fenhoria, & ainda nam acabou de correr todas fuás terras que de baixo de feu mandado & fenhorio fam, affi os intitulados em reys, como os outros que fam debaixo delles. Ho Preste Joam os tira & põe quando elle quer por caufa ou fem caufa, & por ifto nam ha hi manencorea: & fe ha a y he fecreta, porque per eftes tempos que efteuemos nefta terra, vi grandes fenhores tirados de feus fenhorios, & outros ê elles poftos, & os vi juntos & pareciam ferem amiguos (deos fabe feus corações). E elles nefta terra qualquer coufa que lhes acõteçe de bonança ou perda tudo dizem que deos ho faz. Eftes grandes fe- nhores que fam como reis, todos fam tributários ap Prefte Joam, em cauallos os deite reino, & o do Barnagais he em brocados, & fedas, & algúus panos dalgo- dam. E os daqui auante (fegundo dizem) fam tributários em ouro, feda, mulas, & vacas, & bois darado, & outras coufas que ha na corte. Os fenhores que de- baixo deites eftam, inda que tenham as fenhorias da mão do Prefte Joam, pa- guam ho tributo a eftes: & de tudo dam conta com entregua ao Prefte. As ter- ras fam tam pouoadas que as rendas nam podem deixar de ferem grandes, & eites ainda que recebem luas rendas, comem a cufta do povo & pobre gente. C Capitulo .xliij. Como eftãdo Tigrimahõ de caminho, ho em- baixador lhe pedio defpacho & lhe nam foy dado: &: lhe mandou certas peças, & lhe deu auiamêto & fomos a hum moelteiro onde hos frades dauam graças a deos. fiando Tigrimahõ de caminho pêra outras terras, fomonos defpedir delle pcdindolhe: que nos madafie dar bom auiamento pêra nolfo caminho, & refpondeonos a eito dizendo: que ha fazenda que leuauamos pêra ho Prefte Joam, q elle ha mandaria leuar, ík a no fia fazenda que eram noffos vertidos, & pimêta, & panos pêra nolfo mantimento, que ha mandaffemos f*> DAS ÍNDIAS t*-£ 43 nos leuar, «Sc com ifto nos defpedio 6c partio feu caminho, & nos pêra õde eita- uamos apoufentados. Vendo como num podíamos caminhar com tanto fato, acor- damos, mandar outra vez ao Tigrimahõ, & foram Jorge Dabrcu, is: Meltre Joam 6c leuaramlhe certas pecas .f. hum punhal rico, 6c húa efpada guarnecida de bai- nha de velludo, 6c cabos dourados. Veio recado que nos Ieuaffem todo noffo fato, & nos deffem de comer em todas luas terras, pam, vinho, & carnes. Tanto que cheguou cite recado nelte dia, nos partimos, que eram noue de Agolto. Fomos dormir a húas pequenas aldeãs, cercadas como as de atras, com medo dos tigres. Na noite q hi dormimos, fendo duas eiras de noite pouco mais ou menos, fain- do dous homês da terra fora de hum curral, faltarõ os tigres com clles, & feri- ram hú delles em húa perna, valeolhe deos, & nos que acudimos, porque certo ho mataram fegundo fam alimárias muy peftiferas. Nelta terra ha aldeias de mou- ros, ò< apartadas dos mefmos chriltáos, dizem ferem muito tributários aos ie- nhores da terra, em ouro, em panos de feda, nam feruem nas feruintias geraes, como hos chriltáos, nã tem mizquitas: porque lhas nam leixam fazer, nem ter. Todas eftas terras fam de muy grandes paltos: como as datras, & nam menos lauradias, & ferranias (na muy altas) mas como cafi campinas. Deites pequenos lugares fomos dormir, efpaço de quatro legoas, em outro pequeno lugar, hum pouco atras vimos a mão efquerda em húa alta ferra, muita erua verde & aruore- dos, em que elta outro moelteiro de fan Joam, como ho de atras: dizê fer moes- teiro de muita renda & frades. Júto do lugar onde poufamos, elta húa igreja de fan Jorge cala muy bê ordenada: cafi de feiçam das noffas, pequena: & abo- badada, & muy bem pintada de luas pinturas .f. apoftolos, patriarcas, profetas, Elias, Enoc, feruem em ella dez cleriguos 6c frades. Atequi nam achamos igreja regida por cleriguos, em que nam ouueiie frades, & nos moelteiros cleriguo ni- nhum. Em ha verdade, os frades andam mais honeltos ê feus hábitos, 6c os cleriguos andam como leiguos, fenã lã mais honeltos. Nas feiras cleriguos & fra- des, todos fam húus, & elles fam os merchantes. Atraues delta igreja de fam Jorge, contra leuante ao pee dúa ferra, q fera delta igreja húa legoa, ella hum moelteiro em húa ribeira ho qual fe chama Paraclitos, q antre nos quer dizer Es- piritu lancho, auera nelle .xx. ou .xxv. frades, ha cala he muy deuota, 6c aífi ho parecem hos frades. Quando nos la viram, deram muitas graças a deos por ve- rem chriltáos doutra terra, 6c linguoa que nuca viram, moltrauãnos todas fuás coufas. Ha cafa do moelteiro he abobedada, 6c pequena: & bem pintada fuás craílas, 6c as celas muy bem ordenadas milhor do que ainda vimos. Nelta terra fuás ortas tem muy bê feitas, 6c de muitas couues, alhos, cebollas, 6c outras nações de luas ortaliças, muitos limões, limas, 6c cidras, muitos pefiguos, huuas, figuos, nozes naturaes, 6c figuos da india, 6c muitos altos ciprefes, 6c outros mui- tos aruores de fruto, 6c outras femilhas. Depois de todo vifto, matauanfe os fra- des porque era fabado, 6c nam podiam colher coufa nenhúa pêra nos dar, dizen- do, que lhes perdoaffemos, que nos dariam do que tinham em cafa. Emtam nos deram, alhos fecos, 6c limões, em cabo de todo nos leuarõ ao refeitório, 6c hi nos deram de comer, couues cozidas do outro dia, picadas como faladas melturadas com alhos, fem nenhú outro adubo, fenam cozidas cõ agoa 6c lai. Mas nos deram dous bollos: hum de triguo, 6c outro de çeuada, 6c húa jarra de bebera- jem da terra, que chama cana, 6c he feito de milho: tudo nos danam com boa vontade, & nos alli ho recebemos dado graças a deos como elles. Atras deite lugar onde poufamos efpaço de duas legoas, em hum lugar que fe chama Agroo, 46 $-*> DO PRESTE IOAM <*-$ onde tê Tigrimahõ hum beteneguz cm q nos fomos muitas vezes, efta húa cafa de noffa fenhora feita em húa roca, talhada, & laurada a picam muito bem feita de três naues: com fcus eiteos da mclma roca. A capella mor, & fancriftia: & altar, tudo he da mefma roca, & a porta principal com feus efteos, que de peças nam poderam milhor fer: nam tem portas trauefas, porq ambos lados fan de roca talhada, ou roca braua, he coufa fremofa, & pêra folgar de ver & de ouuir nella cantar ho grande tõ que faz, efcufado he falar em finos, porque todos fam de pedra, atabaques, & pandeiros, no geral &. efpecial. C Capitulo .xliiij. Como fomos ter ao lugar DanguguT, & Abefe- te, & como nos veio vilitar Balgadarober, & o feruiço que trouxe, & do fal que ha na terra. treze dias do mes de Agosto partimos defte lugar, onde teuemos ho fabado & dominguo, & fomos ter a hum lugar q fe chama DanguguT. Efta ncfte lugar húa igreja bem feita, ec muito bem obrada fuás naues Dbre efteos de pedra muy grofos & muy bem obrados. Ho orago delta igreja fe chama, quiriços, que antre nos fe chama quirici. Ho lugar he muy bom junto dúa fremofa ribeira, & dizem que tem cite lugar priuilegio que nam entre ninguém em elle a cauallo, & de mulla li. E dahi fomos dormir a húas aldeias muito maas, ík dormimos fé çea, & apartados: porq nã podíamos doutra guifa. No outro dia polia manham nos partimos & fomos cedo a hum lugar que fe chama Belete, onde efta hum Beteneguz. Eftando nos aili, veio hum grande fidalguo que fe chama Robel, & fua fenhoria fe chama Balgada, ík affi fica feu nome e fenhoria Balgada Robel. Trazia muita gête de cauallo, & mullas, & ca- vallos & mullas adeftro por eftado & atambores. Eíte fidalguo he fogeito aho Tigrimahõ & mandou eíte fidalguo rogar ao embaixador que lhe fofe falar fora do Beteneguz &. apofentamento : porquãto nã podia chegar fem eltar hi ho Ti- grimahõ, porq como atras he efcrito: cata muito a eítes Betes que citam com as portas abertas & ninguém chegua a elles, dizendo que efta defefo fo pena de morte entrar é nenhum Beteneguz fem eftar hi ho fenhor q rege ha terra é nome do Prefte Joam. E chegando efte recado, ho embaixador lhe mandou dizer q elle vinha de cinquo mil legoas, & quê ho quifefe ver, que viefe a fua pou- fada q elle nam auia de ir fora. Em ifto ho fidalguo mandou húa vaca, & hum grande cântaro de mel aluo como neue & rijo como pedra, &: mandou dizer que em eftreuimento do embaixador, elle queria chegar aho Beteneguz, & que por rezam de eftrangeiros chrittãos, elle feria efcufo da pena. E chegando junto do Bete, foi ha chuiua tanta, que lhe conueio entrar dentro, & efteue falando cõ ho embaixador, & cõ todos nos outros ê noffa vinda, & da chriftãdadc, &. de noffas terras a elles nã fabidas. E depois elle contou das guerras que elles tinham com mouros que partiam fuás terras de contra ho mar, & q nunca ceífaua de guer- rear, & deu húa muy boa mulla por húa efpada, & ho embaixador lhe deu hú capacete. Soubemos depois em corte por muitas vezes que la vimos efte fidalguo, que era hum grande home de guerras, & que nunca delias faia affi como elles nos differam, &. que era muito ditofo. Suas terras hindo por noffo caminho ao fui: licã a leuante cõtra ho mar roxo: & em ha cifrada que lcuamos cheguam parte delias, e< dizem fer grade fenhoria. lia em cila ha milhor coufa que ha é Etyopia .1. ho lai, que cm toda ha leira corre por moeda, affi nos reinos cv f*> DAS ÍNDIAS &i 47 fenhorios do Preite, como nos reinos dos mouros, & gentios, ate dizerem que vay pêra Manicõgo. Efte fal he de pedra tirado cm ferra (fegundo dizé) & vê de feiçam dadobes. Tê de comprido cada pedra palmo & meio, & do meio quatro dedos, de traues três dedos: affi vam carregadas nas beftas como lenha curta. Neite lugar onde fe colhe efte lai, dizem q valem cento & vinte cêto ík trlta pedras ha drame, & o drame (como ja diffe) vai trezentos reaes fegúdo noflb eltimar. E logo é húa feira q efta em noffa eltrada, cujo lugar fe chama Corcora, que fera húa jornada, onde fe ho fal tira: ja vai menos cinco féis pedras, & afli vay diminuído de feira ê feira. Quãdo chega ê corte vai leis fete pedras ha drame: eu has vi ja clquo ha drame quãdo he inuerno. He ho fal muito barato onde fe tira, & muito caro na corte porque nam corre caminho. Dizem que entrando em Damute, acham por três quatro pedras hum boõ efera- uo. Entrado per eflas terras deferauos, dizem que acham eferauo por pedra: o< cafl por ella, a pefo douro. Achamos por efte caminho trezentas quatrocentas beftas em manadas carregadas de fal, & defta maneira outras vazias a vir bufear fal. Eftas dizem que fam dos grandes fenhores que todos mandam fazer hú caminho cada anno pêra ho gaito da corte. E outras recouas acha home de vinte .xxx. beftas (eftas fam como dalmocreues) em outras partes acha home: hos homês carregados de fal que leuam pêra fuás peffoas, outros pêra ganharem de feira em feira : afli que vai &. corre como moeda, & quem ho leua acha tudo ho q ha mefter. C Capitulo .xlv. Como partimos & ho fato diãte, & como ho capitam do Tigrimahõ que nos leuaua foy efpancado por hum frade que vinha em noffa bufea. artimos defte Beteneguz a húus bê ciues lugares é húa ferra que fe chama benacel. E no outro dia partimos & hia noflb fato diante, & achamolo apoufentado na metade de hum campo, de muita agoa. Quando chegamos, pefounos de ver affi noffa fazenda, citando afli fora de nos, chegaram quatro ou cinquo de mulas, &. dez ou doze homês de pe- co elles, antre hos quaes vinha hú frade, & tanto que cite frade chegou, tomou loguo pollo cabecam aho capitam que nos fazia leuar ho fato, &. deolhe de pancadas. Vedo nos ifto corremos todos acudir, òv faber por que caufa fazia aquilo. Vendo ho embaixador: ho capitam emfanguentado, leuou ho frade pol- los peitos & quifera lhe dar, ck fe lhe deu nam fey. Eu & todos os que cõ elle cheguauam leuauam luas armas preítes: & caíi nos peitos do frade: & valleolhe falar hú pouco italiano, porq hia hi Jorge dabreu q algú tanto ho entendeu: DO PRESTE lOAM <%i êbaixador a Portugual). Partimos nolio caminho, & fomos dormir a húa peqna aldeia onde efta húa boa igreja: &. leu orago, & quercos, & de noite cuidamos ler comidos dos tigres. No dia feguinte fomos auante pouco mais de meia legoa aho Beteneguz que nos ho frade auia dito: ho qual efta em hú lugar que fe chama Corcora caías de muy bõ apouícntamento &. muito boa igreja: & hi efte- vemos fabado, & dominguo, & fegunda feira, efperando pello frade. Defte lugar pêra ha parte do leuante nos dilíeram que eftaua hú grande moefteiro: que fe chama Nazareth, dizem ler de muita renda &. de muitos frades, & que ha nelle muitas huuas & pefeguos, & outras frutas: & delle nos trouxeram nozes peque- nas. Pêra ha parte de ponente que he contra Nillo: dizem auer grandes' minas de prata, c< que ha nam labem tirar, nem aproueitar. . C Capitulo .xlvj. Como partimos do lugar de Corcora & da vi- çofa terra per onde fomos: cv outra afpera ê que nos perdemos de noite hús dos outros. & como nos cõbatiã hos tigres. erça feira pella manhã vedo q nam vinha ho frade: começamos noffo caminho efpaço de duas legoas per húa ribeira acima muy graciofa de verduras & aruoredos fem fruto: c< de húa banda e< da outra muy al- tas ladeiras de ferras oc de muy tas fementeiras, de triguos: & ceuadas, c< de fremolbs açambujaes que parecem oliuaes nouos: porque Iam muitas vezes roçados & cortados pêra dar triguo, & ceuada. Em ho nieio defte valle, efta húa muy fremofa igreja, cafa de nofía fenhora: tem derredor cafinhas pêra hos cleri- guos, & doze acipreltes hos mais altos & groffos que fe poliam dizer, & outros muitos aruoredos. He junto da porta principal húa muy gentil fonte, e derredor da igreja grandes campos (mais todos de regadios q fe femeam todo ho anno de toda femente .f. triguo, ceuada, milho grãos: lentilhas, eruilhas, fauas, tafo da- guça & quantos outros legumes ha na terra: húas femeadas, outras em erua: ou- tras maduras, outras fegadas, outras debulhadas. No cima deite valle eíta húa muy alta fobida, & ante do viffo delia efta húa igreja que nã tem outra pouoaçam lenam húas muy poucas cafas pêra hos cleriguos terra muy feca. No viffo delia cila hum muro velho em que efta feiçam de portas, como que guardauam em outro têpo aquelle pafo, & guardandoie fegundo he ha braueza das ferras que hos da terra dizem: que em mais de vinte legoas a húa nem a outra parte nam ha outro palio: &. bem parece fer afíi polia muita gente que aqui corre. Decédo efta ferra pêra outra tal decida como foy ha fobida, viemos ter em húa muy gran- de veiga de muitas & grandes femeadas de toda femête de todo ho ano como atras DAS ÍNDIAS <^H 49 quis cõ hum home lbo. Na parte onde eu hia vimos foguo fora das valuras, òv. por fer de noite parecia perto: & era mais de duas legoas: is: indo demandalo, feguirSnos tantos tigres que nam he coufa peru crer, is: fe cheguauamos perto de algú mato, cheguauamfe táto a nos, que cõ ha mão tente lhe poderá dar com húa lança. Na companhia não hia mais de húa laça: hos outros todos leuauã ef- padas nuas, is: eu q ha nã leuaua hia no meio. Seguindo ho fogo chegamos perto de hum mato, dilfemos: fe ho mato êtramos, fomos comidos deites tigres: tor- nemonos a eltes lauradios: & durmamos aqui: que nam fabemos onde himos. Alli nos apoufentamos no mais limpo que achamos no meio de húa laiíoura, is: prendemos has mullas todas juntas, & hos companheiros per fua virtude me dis- leram, padre vos dormi, que nos vigiaremos as mullas com has efpadas nuas, ík. alli ho fezeram. No dia feguinte ahas duas oras depois de meio dia, nos ajútamos todos com ho embaixador: & ainda nã todos: & nos ajuntamos em hum lugar que fera duas legoas de onde dormimos, q fe chama Manadel, fera efte lugar de mil vezinhos todos mouros trabutarios aho Prefte Joam: & em hum cabo como apartado vive .xx. ou .xxx. chriítãos: que citam & moram hi com luas molheres, & recebem eítes chriftãos direitos como portagem. E porque diffe que mudára- mos fuftancia da terra, diguo que ha dous meles: que começamos caminhar es fempre inuerno. Neíta terra em que entramos onde nos perdemos nam he inuer- no, antes he muy grande eítio de verão. Efta he húa das terras .f. das três que atras nomeei no cap. .xxv. que he inuerno Feuereiro Março, Abril, & elta fe cha- ma Dobaa. Eftas terras que alli tem ho inuerno mudado, fam terras baixas fo- geitas ahas ferras: & ha grandeza delta terra de Dobaa, fera de comprido gran- des cinquo jornadas: de larguo nam fei quanto fera porque entra muito per terra de mouros que eu nam pude faber. Ha nelta terra muy fremofas vacas, que nam pode ter numero nem coto, & has maiores que fe no mundo podem achar. An- tes que chegalfemos a elte lugar de Manadeley em hum monte brauo, ouuimos grandes vozes, chegamos aho mato, achamos hi muita gente chriltã cõ tendas armadas, & pregútandolhes como eítauam ali, refponderam: q eftauam pedindo a deos mifericordia que lhes deífe agoa q fe lhes perdiam hos gados & que nam femeauam hos milhos, nem outra nenhúa femente com ha feca. Seu cramor era, zio mazera Chriítus que quer dizer: Chrilto cleos amerceadate de nos. Elte lu- gar de Manadeley, he lugar de muy grande trato como grade cidade ou porto de mar: aqui acham toda feiçam de mercaderias que ha no mundo & naturezas de mercadores: & alli todas falias de mouros, de Giada, de Marocos, de Fez, de Bugia, de Tunez, Turcos, Rumes, demes de Grécia, mouros da índia, Dormuz do Cairo, & alli trazem mercadorias de todas partes. Eftando nos nelta terra, fe queixauam hos mouros moradores deite lugar, dizendo que por força lhes lan- çara ho Prefte Joam mil ouquias douro, dizendo que lhas empreitaria pêra trata- rem cõ ellas, & que cada anno lhe dellem outras mil ouquias de gãho: & que has fuás mil fempre folfem viuas. Os naturaes & moradores do lugar deviam, que fe nam foffe polias criações dos gados, que fe hyriam da terra: íhos forafteiros nam té que fazer com ilto) & afíi dizem que aliem difto q lhes leuaua ho Prefte Joam, ho Tigrimahõ cuja ha terra era, lhes daua outra crelta: alli le queixam que nam podem viuer (fegundo elles dizem . Nelte lugar fe faz húa muy grande feira ha tercia feira de cada fomana de quãtas coufas fe pofam nomear, & de in finitillima gente das comarcas: & cada dia he feira na praça de quanto he mes ter fazer pera hos mercadores. 5o $-*> DO PRESTE IOAM <*-£ C Capitulo .xlvij. De como nefte lugar cheguou a nos ho frade & loguo partimos caminho de hú lugar q fe chama Dofarlb: & do pam q nelle fe colhe, & pá que comem, & vinho que bebé. liando nos nefte lugar de Manadeley meios efquecidos do frade, che- gounos recado como elle vinha & trazia mullas & camellos pêra nos leuar: loguo algúus dos noflos ho foram receber com prazer & alegria efquecidos do primer ajuntamento: & tanto q chegou, loguo nos par- timos, & aída nã auiamos andado meia legoa: & loguo depois de outra meia legoa andada nam caminhamos mais: & fomos dormir a hum Beteneguz q efta em húa ferra. No dia liguinte andaríamos efpaço de duas legoas fomos dormir a hum grande lugar de chriftãos que terá perto de mil vizinhos, & chamafe do Tarfo. Ha na igreja defte lugar mais de cem cleriguos, & frades, & outras tan- tas freiras: & nam tem moefteiro, poufam per ho lugar como leigas: hos frades cali apartados em dous curraes em que tem muitas cafmhas coufa de pouca fuftançia: «Sc tamanho he ho numero deites frades, & freiras, & cleriguos, & ho outro pouo que nã cabe. Na anteporta da igreja he fempre coftume de fe dar ha comunham nas outras igrejas, «Sc eites vam dar a comunham fora do lu- gar em hum rofio da mefma igreja, em húa tenda de feda que hi armam muito bem aderaçada, & alli andam com fua folénidade de tangeres com feus ataba- ques & pandeiros équãto ha comunhã fe da como fazem nas outras igrejas onde he coftume de fe dar a comunham aha porta da igreja & nam em outro lugar. Duas noites que nefte lugar dormimos, has freiras nos vinha lauar hos pees, & bebiam da agoa depois de lauados: 6c lauam ho leu rofto com ella di- zendo que éramos fantos chriftãos de Hierufalem. Ha nefte lugar muy grandes lauouras de toda feiçam. Aqui vimos heiras de coentros aííi como has de triguo, (Sc nam menos de húa femente que fe chama nugo que parece pampilhos, «Sc das cabeças delles depois de bem maduros & fecos fazem azeite. Nam defta vez mas doutra que aqui viemos que ja mais conheciméto tínhamos da terra: «Sc hos da terra comnofco, ouui dizer a moradores deite lugar que colheram aquelle anno tanto pam de toda forte: que fe nam fole ho gorgulho, auondaria pêra dez annos, & porque me efpantey me dilferam: honrrado hofpede nam te efpantes, porque ho anno que aqui colhemos pouco, colhemos, pêra três annos auondar ha terra: «Sc fe nam foliem polia multidam dos Gafanhotos «Sc pedra que ahas vezes fazem muito dano, nam femeariamos ha metade do q femeamos: porque tanto he ho que da, que fe nam pode crer: ali femeando triguo, como céuada, létilhas, grãos, «Sc outra femente qualquer. E femeamos tãto cõ efperança, que ja que venha cada hú dos ditos danos, delle fe danara, «Sc delle ficara: «Sc danan- dofe todo ho anno ho de atras auonda de tal maneira q nam temos falta. Efte lugar efta cafi em vale & fobre elle dous cabeços «Sc per hi teuemos hum fabado «Sc hú dominguo. Sobiamos has tardes nos cabeços a ver has fremofas vacarias que fe recolhiam ahas fraldas do lugar «Sc cabeços delle. Apodauam hos da nolTa companhia a cinquenta mil vacas, nam digo mais numero, «Sc porem nam fe pode crer ha multidam que he. Ha língua defta terra na he como ha detrás, que aqui fe começa ha lingoa do reino Dangote que fe chama angutinha «Sc ha terra. Efte lugar efta frõteiro do reino de Tigrimahõ ate hos mouros que fe chama hos Dobas. Depois que duas vezes por elle paliamos: fe acontcceo nelle $*> DAS ÍNDIAS t*i 5. húa boa coufa (como acima diffe). Tem dous altos cabeços, & fempre ê elles tem vigias, porq di auãte.he terra de mouros iam grandes campinas poíloque de ar- uoredos: & leram bem duas legoas, & loguo ferranias em que hos mouros vi- vem. Viram has vigias hos mouros vir, & delpejaram ho lugar '&. fogiram, vieram hos mouros, DO PRESTE IOAM (*í com honrra, is: traziam coníigo mais de cem homês, &. muy bõos cauallos & mullas adeftro, porque elles entrauam a pe com has pedras na cabeça. Anda- riam é corte mais de dous mefes, dauanlhes cada dia vaca, carneiro, mel, man- teiga. Em fim das pazes, mádoulhes ho Prefte Joam delterrar de fuás terras, mais de cem legoas: & has capitanias com ha gente que traziam, & hos mandou meter no reino de Damute com grandes guardas. Tanto q ha gente deites capi- tães, fouberam que feus fenhores eram deíterrados, fezeram outros capitães, & aleuantarom ha terra toda de guerra. E caminhando nos outra vez efte caminho, viemos ter hum dia dos Reis nefta terra, & era é feita feira: & affi folgamos feita, fabado, & dominguo. Nelte tempo fobre ho aleuantamento deites capitães, mãdou ho Prefte Joam la muitos fidalguos capitães da terra: & foram alentar feu arraial fobre húa ferra que parecia de onde nos poufamos, & viamos ho fumo que la faziam. Ordenou ho embaixador de mandar la dous Portugueses a vifi- tar aquelles capitães, & fenhores de fua parte, & trouxeram de la féis vacas que hos capitães nos mandaram, & differõnos eltes Portuguefes, que eftauã la mui- tos grades fenhores por capitães, & que tinha hi mais de quinze mil homens to- dos metidos em húa muy grande cerca de efpinheiros & chamam elles a efta cer- ca catamar: & differam hos Portuguefes que tinham agoa fora da cerca, & que nam oufauam ir por ella nem leuar cauallos nem mullas a beber, fenam com grande gente: porque hos mouros como viam poucos faltauam com elles & hos matauam. Affi differam que todos hos fabados & dominguos, hos mouros lhes vinham fazer afrontas, porque hos Chriftãos nã pelejam em taes dias. Dizem que elta guerra &. malquerença he com elte Prefte Joam, mais que com feus antecclfores: porquanto elles fam tributários aho Prefte. Hos preítes antepaffa- dos ate ho pai deite que ora reyna, fempre teueram cinquo féis molheres: & has auiam filhas dos reis mouros comarcãos, & dos gentios. E dos capitães deltas fenhorias ou capitanias, auiam húa ou duas fe has achauam pertécentes. E delRey de Dancali outra. DelRey Dadel, & delRey Dadea. E oje em dia a nos conhecida veio pêra elte Dauid que ora reyna, húa filha delRey Dadea ante que elle tiueífe outra molher, &. porque tinha hos dentes dianteiros grandes, em vendoa ha nam quis. E porque ja ha mandara fazer chriltã, &: nam podia tor- nar a feu pay, ha cafou com hum grande fenhor: &. nam quis tomar mais filha de Rey mouro, nem deitas fenhorias, & cafou com filha de chriftão, & nam quis mais de húa molher dizendo: que quer feguir ha ley do euangelho. Pede ho tri- buto a eítes reis feus tributários que lhe fom obrigados a paguar feus antecelfo- res. Nam lhe leuauam eltes tributos por caufa do cafamento, & por ifto fazem elta guerra que continuadamente tem. E mais dizem nefta terra que eítes Dobas fam tam grandes guerreiros, que tem ley antre li : que nam tomem molher, lem fazer certo que matou doze chriftãos. Por elte caminho aqui nam pala ninguém fenam em cáfila a que elles chamam negada. Elte ajuntamento palia duas vezes na fomana, húa de vinda, & outra da tornada: ou pêra milhor dizermos, húa vay, & outra vem, & fempre paffam de mil peífoas acima, com hum capitam das neguadas que hos aguarda em certos lugares. Sam dous capitães, porque ha ne- gada fe começa cm duas partes: & partem de hum cabo & doutro. Ham prin- cipio eftas negadas em duas feiras .(. cm Manadelei, & em Corcora Dangote: & ainda neltas negadas & ajuntamento, de paffajcm fe mata muyta gente. E ilto fey, porque hú nico fobrinho caualeiro da cafa delRey nofio fenhor. «Sc hum criado do embaixador de Portugual dom Rodrigo fe acertaram pafar cõ efta ne- fc> DAS ÍNDIAS 0*5 53 gada, & diíTeranos q na diãteira delia derõ hos mouros Dobas, & matarõ doze peffoas antes que ha gete fe pufeffe ê defenfã. De pafar elle mao palio he grade periguo: porq iam duas jornadas & tudo terra muy cham & grandiffimos aruo- redos de efpinheiros muy altos & muy efpefos & em citas duas jornadas alem de ho caminho ler chão, & muy larguo porque ho roçam muitas vezes \f. hos efpi- nheiros dacerca do caminho: &. poemlhe ho foguo & nam ardem, ienam hos fe- cos roçados, & algú feno dos de pee por baixo, porque hos efpinheiros que em pee eftam (içam em fua virtude. Será deita eftrada pêra a parte dos Dobas aho principio da ferra duas legoas, & tudo deites efpinheiros he terra cham. Ha nesta várzea ou montanha, infindos alifantes &: outras alimárias como nas outras mon- tanhas. C Capitulo .xlix. Como ha gente de Janamora tem conquiíla com eltes mouros Dobas, ÍS; da grande trouoada que nos veyo têdo ha feita em húa ribeira. conquifta deites mouros de Doba he de hum grade capitam que fe íjlj chama Xuum Janomora .f. capitam da terra: ha capitania fe chama Janamora que he húa grade terra &. muita gête a elle fogeita, & tudo lerranias: & dizem delles ferem bõos homês de guerra, & aíii ho de- vem fer porque fempre tê ho olho fobre ho ombro. Nas. terras & ferras onde viuem, ali vem hos mouros queimar has calas & has igrejas DAS ÍNDIAS <*i caminho muy chão. & dahi nos Ieuou ho frade que ja comnofeo era com lia fazenda a dormir per muy brauos caminhos & ferras a húus pináculos di/.êdo: q hos baixos era doétios. Ha fazéda nã pode lbbir efteue na eftrada. Da pou- fada delta noite todos fomos defeontetes do frade, «Sc lhe diffemos q nos nã me- teffe a nos & a noffas mullas por tales ferranias, q nos nã auiamos medo ahas doenças: (Sc fe ho fazia pello comer, que nos trazíamos fazéda delrey de Portu- gual pêra comermos & darmos de comer a elle. Aqui diffe que nos nam leuaria mais fora do caminho, «Sc que elle iria per onde nos quifeffemos & foffemos con- tétes. Ha terça feira deçemos do dito pináculo, & viemos ter aha eftrada onde ha fazéda ficara júto de húa grade igreja de nolfa fenora: é ella teuemos ha fefta. Ella igreja té muitos cleriguos, «Sc frades: & freiras, «Sc he regida pellos cleriguos. Elle lugar fe chama Corcora Dãgote. Ha differença de Corcora do Tigrimahom onde em cada fomana ha quarta feira fe faz hum grade merca- do ou feira. Nelta igreja deixamos hos camellos com grande parte da fazéda: porq nã podiam mais ir polias brauas ferras que tínhamos de pafar, «Sc nos a grande trabalho paffamos ella tarde hua ferra, que em muitos lugares hiamos a pee, em pees «Sc em mãos como gatos. Paliando cfle maho caminho no cima da ferra alda antre ferras, la húas colladas quafi terra cham: pella qual vem hua ribeira de grandes pálios «Sc lauouras de todas fementes, «Sc he de todo ho anuo: porque muitas vezes paliamos por aqui, & fempre achamos triguo de entã fe- meado, outro que começa a nacer, outro em erua, outro em efpigua, outro madurece, outro legado, ou debulhado na eira, & afíi outras fementes q ha na terra: polia mefma maneira que he do triguo he de todas has outras coufas. Efta terra nam fe régua, porque he cafi paul: «Sc toda ha terra delia feiçam, ho que regar fe pode todo ho armo da nouidade: húa tirada, outra lançada. Ha nefla terra de húa parte «Sc da outra per todalas ladeiras muitos infindos lugares, & todos tem igrejas «Sc he muy boa terra. E pêra home faber onde ellam has igrejas, tem derredor grades amores: & per aqui fe conhecem ainda que nam cheguem a ellas. C Cap. .lj. Da igreja Dancona, & como no reino Dangote corre ferro & fal por moeda, «Sc de hum moefteiro que efta em húa lapa. a quarta feira feguinte caminhamos (nam grande caminho: começamos a decer per hum grande (Sc fremoso valle «Sc grande ribeira «Sc de muy grandes milhos, (Sc fauas, (Sc chamafe ella ribeira, ha terra Dancona. No - cima deite vale efta húa muy nobre igreja que fe chama fanta .Maria Dancona segundo dizem de grades rédas. Tem elta igreja muitos coneguos & alicanate fobre elles, alem deites coneguos tem muitos cleriguos, & frades. Em todas has igrejas grandes daqui auante: fe chamam igrejas de Rey: em todas ha coneguos, a que elles chamam debeteras: em todas alicanate q he como prior. Tem ella igreja dous finos pequenos mal feitos: & téhos baixos junto do cham, (Sc ainda nam vimos outros é toda ha terra q auemos andado. Efteuemos nefte lugar ate quita feira, porque fe faz hi grande mercado, a que elles chamam ga- beja. Corre nelta terra (Sc eii todo ho reino Dangote ferro por moeda: he feito como paas, que pêra nada aproueitam naquella feiçam: lenam pêra fazerem outra coufa. Valem deites ferros dez. onze, ahas vezes doze hum drame que é noffo Portugal, ou na india pode valer hum cruzado (affi como dito he . Também $-*> DO PRESTE IOAM <*-£ corre ho lai por moeda, porque corre em toda ha terra: & valem aqui féis íete pedras hu ferro. Aqui nos fica caíi no traves contra ho ponjete húa grade terra que l'e chama Abugima, he terra de muy altas ferras &. terra muy fria: & per cima defta ferra muito efparto &. dizem fer muy bom, eu trouxe delle ahos Ge- noefes que comnofeo andauam, &. deziam que nunca ho viram tam bõ: que era milhor que ho de Aliquantc. E hos mantimentos deftas ferras, tudo la ceuadas em hos baixos, tudo la triguos nos valles hos milhores q fe pode dizer cie muitos &: bõos. Hos gados affi vacas, como ouelhas, &. cabras, muito pequenos como na terra da Maia antre Douro & Minho em Portugual. Chama efta terra Abime- raz, hc debaixo Dangoteraz que he ho reino Dangote. Será efta terra Abrigima de comprido .vj. dias de caminho, &. de larguo três. Dizé que depois de fe fazer ha terra de Aquaxumo de chriftãos com fua comarca efta: foy loguo após ella. Em efta terra tiuerã hos reis camará, como has rainhas em Aquaxumo. Sendo tá es- terile & tam trifte terra aha primeira face, ha nefta terra hos edifícios que eu vi. Primeiramente em húa muy alta ferra, efta húa muy grande lapa: & dentro em ella hum muy fremoib moefteiro cala de noffa fenhora: que fe chama Iconoa- melaca: que quer dizer deos ho abafta: & ho fito de terra fe chama acate: nam he ha cala tam grande, como he ha gentileza: nam tem muita renda, & porem tem grande numero de frades & freiras. Hos frades tem fua habitaçã no cima di lapa em hum cabeço todo cercado: e< per hum foo caminho decem aho moes- teiro. Has freiras tem lua habitaçam no baixo da lapa, nã efta cercadas, eltam cm húa ladeira da ferra. Todos eftes frades &. freiras cauam & roçam per efta terra, & femeã triguos: &. ceuadas q come q ho moefteiro pouco lhes da. Ha afeiçã que tem a efta terra & moefteiro lhes faz habitar ali. Efte moefteiro efta em efta lapa &. he feito em cruz bem compafado na mefma lapa, que largamente po- dem andar com fua proçifam derredor da cala. Ante ha porta defta cala efta hum muro de dez ou doze braças de comprido, & alto ate ha borda da lapa: & antre ho muro & as portas do moefteiro que ainda nã fam igrejas no cerco da lapa. Iam cinco braças: aqui efta has freiras ouuindo hos officios, &. aqui recebem ha comunham. Efta eftancia de freiras fica pêra ho fui, porque ha igreja efta a leuate, ponéte fica pêra ha parte da epiftola. Pêra cima defta lapa decendo da ferra, corre hum ribeiro de todo ho anno & cae agoa pello direito defte moefteiro, por ho lugar onde eftam has freiras, muito alem do muro q has empara. Hos frades polto que folem muitos mais do que Iam, caberá na lapa derredor da igreja pos- to que na entra nella. Ho moefteiro ou corpo da igreja tem três portas .f. húa principal, ík duas trauefas: como que efteuera em campo, & outra largua. E por- que diguo q efta em cruz, he defta maneira .1". da feiçam & tamanho de hum moes- teiro de fim Frutuofo que efta junto da cidade de Bragua no reino de Portugal. C Capitulo .lij. De húa igreja de coneguos que eftam em outra lapa nefte mefmo fenhorio, cm que jaz hum Prefte Joã &. hú Pa- triarca de Alexandria. fte moefteiro atras dito contra ponente duas jornadas: tem húa grande c< rica igreja é outra lapa, ha qual lapa a meu jui/.o em ella caberam três grandes nãos com feus maftos: & ha entrada delia, nam he mais que quanto poderá entrar dous carros com feus fueiros. E pera fobre ha lapa fobira ha ferra bem duas legoas, & eu has andei & me queria finar nellas $-*> DAS ÍNDIAS <^-Ç 67 da muv grande fobida, valeome deos com gran frio que fazia. E eu atado a húa cuida & hum eferauo forte a pujar por cila que me ajudaua a fobir, «Sc outro de- trás que tangia lias mullas, porque has nam leuaua diante por medo de nã cairem em cima de mi. Partimos ante manham, & era meio dia «Sc nam acabaua de fo- bir ha ferra. Efta igreja que cita nelta lapa he muito grande como huma fee, & de fuás naues grandes, (Sc muv bem lauradas, «Sc ella muito bem abobedada, c< tem três capellas muy louçãs, feus altares bem guarnecidos. Ha entrada deita lapa efta pêra leuante, & pêra hi eftam lias coitas das capellas: (Sc como vay peia oras de terça, nã ha hi vifta nenhua na igreja: todos hos oílicios fe fazem com candeas. Ha nefta igreja (íegundo dizem) dozentos coneguos ou debeteras iegun- do fua lingua: & eu vi muitos infindos que nam tem frade, tem liçaquanate prior muy nobre: elte he fobre todos (como atras dito he) dizem que té muitas rendas. Eftes citam como homês fartos (Sc honrrados chamafe cila igreja Imbra Chriítus que quer dizer caminho de Chrilto. Entrando per cita lapa, da home de rolto nas capellas, (Sc ha mão direita quando home entra citam duas camaretas pintadas, has quaes eram de hú rey que fez vida nelta lapa: ho qual mandou fa- zer cita igreja. Aha parte da epiitola citam três fepulturas honrradas, «Sc ainda nã vimos em Etyopia outras taes: efta principalmête cita alta & te cinquo de- graos toda derredor. Has fepulturas eftauam delta maneira. Eita fepultura efta cuberta com hum grande pano de brocadilho «Sc vclludo de Mequa: hum pano dum, & outro doutro: que de húa & de outra parte cheguauam aho cham. Esta- va cuberta porque era dia da fua grande feita. Eita fepultura dizem ter delrey q hi habitou cujo nome he Abraam. E has outras duas fepulturas, Iam da mes- ma feiçam: lenam que húa delias tem quatro degraos & outra três & todas Iam no meio da lapa. Ha mayor deitas duas dizem ler de hum patriarca de Alexan- dria que veio ver eite Rey, por ouuir de fua fantidade, (Sc morreo hi. Ha mais pequena (Sc mais baixa dizê ler de húa filha deite Rey. .Mas dizem deite Rey, que foy cleriguo de miffa quarenta annos, (Sc depois que fe retraheo dezia miffa nefta igreja cada dia: (Sc eito efta eferito em hum liuro grande & antigo, ho qual eu vi com meus olhos DO PRESTE IOAM <*i mais de duas lanças de altura, nam ha em toda efta roca em que efta ha igreja, húa foa differença: toda parece hum foo marmol. Ho campo ou crafta que tem elta igreja derredor, todo laurado na mefma pedra, &: de .lx. palmos dancho pêra cada cabo: & defronte da porta principal hc de cem palmos. Sobre efta igreja onde auia de ler talhado, eítam por bandas noue arcos grandes como craftas deitados que deçem de cima por baixo ahas fepulturas, polias bãdas como has da outra igreja. Ha entrada deita igreja, he por baixo da mefma roca .lwx. pálios laurados na pedra artificialmente: em largueza que poderam ir dez homés per mãos, & alto, altura de húa laça ou mais. Tem efta feruétia quatro furos pêra cima, que dã vifta no caminho por cima das bordas. Delta roca aha cerca da igreja, he como campo: eítam muitas caias, & femeam ceuadas. £ Ha cafa ou igreja de noffa fenhora, nam he tam grande como ha do Saluador: mas he muito bem obrada. Tem três naues, & ha do meio muito alta, com grandes laços ík rolas na mefma roca lauradas muito fotilmente. Tem em cada naue çinquo colunas & fobre ellas feus cercos & abobedas muy reuindas & muy bem feitas. Tem mas húa coluna muy alta no cruzeiro fobre que le afirma húa charola, que parece em lua laçaria que foy empremida em cera. Tem na cabeça de cada naue húa capella com leu altar affi como has do Saluador. Somente tem mais eltas em cada húa das portas que Iam tamanhas & da feiçam das do fal- vador. Tem leis elteos da parte de fora: hos dous de cada parte eltam como apeguados na parede, & hos quatro afaftados: & de húus pêra outros muy bê feitos arcos, & fobre elles muy bem feitas charolas muito altas que ficam como alpendres: fobre has portas. Sam eltas charolas todas de hú compaffo: tato longas como anchas .f. quinze palmos de comprido: & outros tãtos de ancho. Tê muito alto & gentil circuito, affi de trás como das bãdas: & diãte na roca derredor toda daltura da igreja. Elta igreja he de cõprido .lxxx. palmos: & de larsmo .lxiiij. Tem mais elta igreja defronte ha porta principal: na mefma roca grande, cala ê q dã de comer a pobres. E pêra elta cafa fale ha feruétia da igreja pêra fora, ou per cila entrei aha igreja per baixo da própria roca muy gran peça. cc de cada parte deita igreja en frente das portas traveffas cita duas igrejas cada húa de feu cabo. Elta igreja de nolía fenhora he ha cabeça de todas has outras igrejas deite lugar. Tem muitos infindos coneguos em fua cantidade, & ha igreja que elta pêra ha parte da epiftola he de cõprido &. de largo como ha de noffa fenhora. Tem três naues, ec em cada naue três colunas muy bê obradas & de obra cham: nam tem mais que húa capella & hum altar feito como has outras igrejas. Tem ha porta principal muy bê obrada, nam tem roíto diãte lenam corredor por baixo da roca que vem como caminho pêra ha cafa de noffa fenhora. Eíte corredor vem de muy longe, onde começa fobem a elle por .xv. degraos da mefma roca, elta he muy efeura feruentia. Pêra ha parte da igreja de noíia fenhora: tem efta igreja muyto gentil porta trauefa & duas muy galantes freftas: & pêra detrás ík pêra ha outra parte tudo roca talhada & muy braua fem auer hi obra nenhua. Elta igreja fe chama hos mártires, & ha igreja que elta pêra ha parte do euangelho do circuito de noffa fenhora. fe chama Santa Cruz: hc pequena, tem de comprido .lxviij. palmos: nã tem naues, tem três co- lunas pollo meio que parece que tem ho cume pêra cima muito bê feita abobeda- da, & tudo he per dentro obra cham. Pêra ha parte da igreja de noffa fenhora tem muito locam porta trauefa, ik duas freftas muy bem obradas: tem hum foo altar como outras: tem ha porta principal bem obrada: nam tem patim nem f*> DAS ÍNDIAS &$ rolio diante, fomente corredor como caminho que fac pêra fora: per baixo da roca, muy longe «Sc muy efeuro. C Ha igreja de Emanuel he muy obrada afli de dêtro como de fora, he pequena: tem de comprido .xlij. palmos em vão, em larguo .xx.Tê três naues, lia do meio he muyto alta «Sc muyto reuinda abobedada: lias naues das bandas nam fam abo- bedadas & fam chãs per baixo .1". ho ceo delias afli como ho andar da igreja. Elias naues eílam fobre cinquo efteos, ha largura ou grofura deites efteos, fam de .iiij. palmos de quadra, a quadra, & outros quatro tê ha parede da igreja. Tem muito bem lauradas portas aífi ha traueffa, como ha principal «Sc todas de hum tamanho .1". noue palmos em alto: & quatro em larguo: he toda cercada, da parte de fora curral de três degraos que ha cercam derredor faluo has portas que tê cada húa leu patim larguos, em cada hum cinquo degraos fobre hos que cercam ha igreja todo he da mefma roca fem peca nem falha. Tem mais cita igreja ho que nam tem outra nenhúa .f. coro, aho qual fobem per efeada de ca- racol: & nam he muyto, porque hum homem alto (Sc grande com mais hum pal- mo dará em cima com ha cabeça, & per cima cham como ho andar da igreja, «Sc alli fobre has naues & bãdas tamanho como cilas Iam: tanto vão em caíinhas «Sc portas de húa pêra outra: & do mefmo coro vam portas pêra citas caíinhas ou celas. Nã fe feruem deite coro fenam de ter caixas de roupas «Sc ornamentos da igreja: eftas caixas deuiam ler feitas dentro nefte coro, porque nam podiam en- trar per ninhúa parte a elle ainda em pecas nam fei como entrará. Tem mais has paredes de fora delta igreja ho que nam tem has outras .f. como fiadas de pa- redes: «Sc húa fae pêra fora: & outra entra pêra dentro dous dedos, ík outra tor- na a fair, «Sc outra a êtrar: alli fam des ho começo dous degraos ate cima da igreja: & ha fiada da pedra que fac he de dous palmos de larguo, «Sc ha que en- tra he de hum: «Sc delia maneira «Sc largueza correm toda ha parede: & lançado conta ahos palmos, efta parede he de altura .lij. palmos. Tem ha igreja todo leu circuito como muro talhado de dêtro & de fora da mefma roca, & entrafe a cite muro por muy boas três portas, como portas pequenas de cidade ou vila cercada. C Ha igreja de fam Jorge eíta hum grande pedaço abaixo das outras cali como apartada do lugar em roca como has outras: ha entrada por que fe entra a cila he por baixo da roca ou fragua fam .viij. degraos de fobir, «Sc fobidos eites de- graos entram em húa cala boa & grande com hum poial que ha cerca toda der- redor da parte de dêtro, que de fora he roca braua: nella cala fe dam efmola ahos pobres & afentafe nos poiaes. Entrando delia cala pêra dentro, he loguo circuito da igreja que he feito em cruz: «Sc ali he feita ha igreja em cruz: «Sc tan- to he da porta principal aha oulia, como de húa porta trauefa a outra, tudo de hum compalío «Sc muy laurada das portas de fora, que dentro nam entrei por eltar fechada. No circuito da igreja entrando de fora pêra lia mão direita que tudo he roca braua fem ter mais de húa entrada, cita na altura de hum homem pouco mais: metida na meíma parede como archa chea dagoa, «Sc fobem a cila per degraos, «Sc dizem nacer hi aquella agoa, mas cila nam corre: leuãna peia has maleitas & dizem que lhe preíla. Todo cite circuito he cheo de fepulturas como has outras igrejas. Per cima delta igreja tamanha elta húa cruz dobrada .1'. húa dentro em outra: como has cruzes da ordê de Chrillus. Da parte de fora he mais alia ha roca que ha igreja, «Sc lobre ha roca de fora, eftes acipreftes «Sc azam- bujeiros. Enfadome de mais efereuer delias obras, porq me parece que me na crera fe m er: «Sc porque aho que eferito tenho me poderam tachar de 6a $&> DO PRESTE IOAM <*-£ nam verdade, portanto juro em deos em cujo poder eftou, que todo ho efcrito he verdade, &: he muito mais do que efcreui: & ho deixei por me nam tacharem ler mentira. E porque a eftas obras nam foy outro Português fenã eu que fuy la duas vezes pellas ver, pollo q ouuia delias, d Eíte lugar efta é húa ladeira de fer- ra: iS: do pico da ferra ate efte lugar, ha dia & meio de caminho. De decida efta ferra ou ladeira, cafi amoftra que fe aparta da outra ferra, & comtudo he a ella fogeita, &. defte lugar pêra baixo ainda he grande decida, & no fim delia a vifta de .iiij. ou .v. legoas, eftam muitas grandes campinas, que dizem fer defte lugar dous dias de caminho (a mi me parece que fe andara em hum). Neftas capinas dizé eftar outros taes edifícios como hos de Aquaxumo de cadeiras de pedra & de todos outros edifícios, ok que ali eram has eftancias dos reys, como hos outros das rainhas, & itto he contra ha parte de Nilo. E eu nam foy la, & diguo de ouuida coufa de que me mais me efpantey. Differãme que todas has obras deltas igrejas, fe fezeram em .xxiiij. annos, &. q ella efcrito: & que foram feitas per Gibetas .f. homés braços, porq elles bem conhece nam faberé fazer coufa ninhúa bem feita. Dizé q ho rey Lalibela mãdou ifto fazer, ho qual nome de La- libela quer dizer, milagre. Dizem que efte leuou, ou lhe pofferam, porque quando naçeo foy cuberto de abelhas, & que has abelhas ho alimparam fem dano ninhum. .Mas dizé que nó era filho delRey, mas era filho de húa irmãa delRey, &. mor- reo ho Rey fem auer filho, & erdou ho fobrinho filho da irmãa ho reino. Dizé fer Canto, & que faz muitos milagres, & afi he muito grande romagem aqui. C. Elta fenhoria de Abrigima, ante de noffa partida deu ho Prefte Joam aho em- baixador que manda a Portugal, &. porque diguo que duas vezes vim ver eftas igrejas &. edifícios, ha fegunda vez q hos vim ver, vinha com ho embaixador a tomar ha polfe da fenhoria. E andando nos afi polia terra, vieram a nos dous calaçés que quer dizer menfageiros ou palaura delRey: &. differã elles calaçés aho embaixador q tomaua ha fenhoria de Abrigima q lhe mãdaua ho Prefte Joã dizer q lhe mandaffe ho gibir .1". direito que lhe era deuido de leu antecellbr: q elle ainda nã deuia q entam tomaua ha polfe. E ho q differã q lhe era deuido he ifto .f. céto & einquêta bois darado, ok .\xx. cães. 6; .xxx. azaguaias, & .xxx. adarguas. Deu em repofta efte nouo capitã, q loguo mãdaria faber ha fazéda q fe achaua de leu ãteceffor: & q ho paguaria delia. Delta maneira paguauã neftes reinos como ê outros cabos. Dilfe que hos de contra Egypto, &. Arábia paguam cauallos & fedas, & afi paguã has terras e< fenhorias, cada húa luas coufas fe- gúdo luas calidades òv criações. C Cap. .lv. Como partimos Dãcona, & fomos a Ingabelu & como tornamos em bufca do fato. I artimos da igreja & feira Dancona, 6c andadas efpaço de três legoas. chegamos a húus lugares cõ toda a fazéda é hos quaes nos nã qlferã receber nê leuar ha fazéda: dizédo fere lugares da may do Prefte Joã & que nã obedecia a ningué fenã a elle: & quilferã efpãcar ho frade q nos trazia: & efpãcarã hum feu home. Deixamos hi ho fato, & Imnos dormir a hú lugar que fe chama Ingabelu lugar grade e< de boas calas. Ho alento delle he é hú cabeço no meio de húa grade várzea ãtre muy altas ferras cercadas pellos pees delias de muitos infindos lugares hos mais òv maiores que ainda vimos: pareceme que paffam de cem lugares. Tem mais cite lugar gra< f*> DAS ÍNDIAS DO PRESTE IOAM <*f fem pedrada ou ferida, eu & hum moço que hya comnofeo chamado Caiu hya doente de bexigas quis deos guardar que na ouuelíemos pedradas, & cinquo ou leis homês do frade, ck hum capitã Dangoteraz fairom com has cabeças quebra- das & Meítre Joam outro tanto. Nam cometes de lios ferir, prenderam ainda hos mais feridos, ck nos elíes que eleapamos, tornamos a dormir aho fato ík fem cea cada hum bradaua das pedradas que trazia fenam eu & ho moço das bexigas. Logo feita feira polia menham, parti eu em bufea do embaixador que era auante de nos bem legoa & meia: chegando a elle, loguo fe fez preftes como lhe eu cõtey ho calo que nos acontecera, deu preia a lelar, caualgar ck partir dizendo que morreria pollos Portuguefes & chegado & hos que cõ elle vinha aho fato. Achamos hi ho Angoteraz que era vindo a nos & trazia configo rezoa- belmente de gente : & cheguãdo nos onde elle eltaua, ho frade que nos trazia eitaua com elle: diffe ho embaixador a lingoa, dizey aho Angoteraz que ho nam venho eu ver nem a elle frade que elta com elle, lenam q venho em buica dos Portuguefes que me ficaram na fua terra. Eitãdo contando da batalha, cheguou Meítre Joam que ficara ferido ck prefo, muito enfanguentado & grandes feridas polia cabeça dizédo q fugira. E acabada grade pratica q íbbre iíto teuerã, ho embaixador, & Angoteraz ík ho frade: ho Angoteraz rogou aho embaixador q elle, & eu, «Sc nofía cõpanhia foliemos ter ho fabado & domíguo a lua cafa: & auendo ho embaixador confelho com todos nos outros, pareeendonos bem fazer- lhe leu rogo, otorgoulhe ha ida £k todos fomos com elle & feria onde eftauamos ate lua cafa hua legoa & meia, & mãdounos apoufentar muy bem. Hi tiuemos fabado & dominguo, & aho fabado mandounos chamar, viemos & achamolo é leu eítrado com lua molher & pouca géte com elle, nam tiuemos detença na en- trada fomente como cafa de qualquer home. Ho aparato rofto & gafalhado tudo redundaua em beuer. Tinha acerca de li quatro jarras grandes de vinho de mel muy bom: & com cada jarra hua copa de vidro chriltalino: começamos a beber & fua molher & outras duas que com ella eitauam nos ajudarom bê: nã nos quiíerõ deixar, ate fe nam acabarem has jarras, ck tal he leu coftume: cada jarra leuaua bem .vj. ou .vij. canadas &. ainda mandaua uir mais: deixamolo per boas rezões dizendo que hiamos fazer nolfas necellidades. C Aho dominguo íeguinte nos fomos aha igreja & la achamos ho Angoteraz, ho qual favo a nos receber có muito boa graça: entam começou falar comiguo fobre coufas de nofía fanta fee: & di mandou apartar comiguo dous frades, & ho nolfo lingoa, ck ho frade q nos trazia por terceiro ck fecerãme pregútas delira- da, DAS ÍNDIAS <%i 6 ia nos cõnuidou que foliemos jantar com elle, ho qual jantar aceitamos: & mã- dou ho embaixador leuar ho noflo jantai' ali como eltaua, que eram muy gordas galinhas aladas, ev gorda vaca cozida com boas couues, «S: ifto mandou ho em- baixador leuar, porque has comidas nam Iam como as noffas. Foy ho jantar delta maneira conuê a faber em caía grade & térrea ha qual he Beteneguz: diante do catre em que elle eltaua alentado, eltauam muitas efteyras eftendidas: elle abaixoule do catre, ò< afentoufe ho angoteraz nas efteiras: & fobre has elteiras poflerõ pelles de carneiros pretos, & lbbre ellas duas badejas dalípar triguo a que elles chama ganetas, has quaes era fremolas: & grades & muito ladas & nam tem de borda mais de dous dedos, & ha mayor deltas tinha dez & leis palmos de roda: & ha outra quatorze palmos, citas Iam has meias dos grandes fenho- res. Todos nos alentamos derredor com ho angoteraz: veyo ha agoa & lauamo- nos, & nam veyo toalha pêra alimpar has mãos, nem menos pêra põer pam fo- bre ella lenam nas mefmas gunetas veyo pam de diuerfas maneiras .f. de triguo, ceuada, milho, grãos, & de tafo. Ante que começaffemos de comer, mandou ho angoteraz põer ante li bollos daquelle pam fomenos, «Sc fobre cada bollo hua polta de vaca crua, & também, ali ho mandaua dar ahos pobres que eílauam fora da porta efperando efmola. Nifto fezemos ha bençam aho noífo vfo de que ho angoteraz amoltrou muito contentamento, & vierõ has iguerias & forom es- tas .1". três falias ou potajens que bem fe podiam dizer falia de Palmela, hum dente datho, outro nã fey de que. Neftes potagens entraua lixo de vaca, ò< ho fel, que nelta terra ham por muito eítimado mãjar, & ho nam comiam lenam grandes peffoas. Eftas falias vinham cm falferinhas pequenas de barro preto bem feitas, deitauam eftas falfas ho mais fomenos pam, DO PRESTE IOAM <*i «Sc vay dar cõnofco onde fomos apedrejados, «Sc dezia que hia fazer juftiça: & hiam cõnofco .viij. homés de mullas & quinze de pee. Forãnos apoufentar cila noite cm húa cala de hum daquelles prinçipaes que nos apedrejaram, & acha- mos ha caía & todo ho lugar fem géte, era todos ê húa ferra q fobre ho lugar eílaua. Achamos bê de comer pêra nos & pêra noilas mullas. Tãto q na cala fomos, deixarõnos aquelles q comnofeo hiã, certo na ficamos fem medo qxãdo- nos do frade porq nos trazia a matar «Sc porq nos nam lcuaua noífo caminho. Dilfenos que vínhamos a fazer juftiça, que polia manham nos partiríamos. Vindo a manham, dilfe que nam podíamos partir lenam aho meio dia: quando nos eito vimos, eíperamos ho meio dia: & no meio dia ho requeremos: entam nos dilfe que nã podíamos partir lenam aho outro dia. Quando vimos eftas dilações, par- timonos & dexamolo: ainda em efte dia tomamos ho fato, porq nos hia efperan- do. Na noite chegou ho frade a nos, porque nã oufou dormir foo antre aquelles que nos apedrejarõ: & trazia duas mullas: «Sc húa vaca, (Sc oito teadas que lhe deram pollo langue que fezeram. Elta he ha fua jultica «Sc nam outra .f. tomar has fazendas que tudo Iam mullas, vacas, «Sc teadas, a quem pouco pode. Cha- mãfe ettes lugares onde nos apedrejarom hum Angua DAS ÍNDIAS <%i nã fizefle que aueria grande trabalho na terra por ter grande, que fe aleuanta- riam com parte delia DO PRESTE IOAM <*-$ paliara cila porta pêra dentro, nam tinha mais fenã cortarêlhe hos pes & has mãos, & tirarlhe hos olhos «Sc deixaréno jazer, DAS ÍNDIAS <*-$ ti Capitulo .lx. Do caftiguo que danam a hum frade homês eram goardas da mefma ferra, & a cite frade açoutauãho de dous em dous dias, èv também a elles homês ali hos acoutaram repartidos cm duas partes. Ho dia que açoutauam ho frade, açoutauam ha metade dellcs, iSc fempre comecauam no frade, entam corriam hos outros todos em vifta húus dos outros, c< de cada vez faziam preguntas aho frade quem lhe dera aquella carta: is: pêra quê & fe trouxera mais cartas, DO PRESTE IO AM <*-Ç parecia coufa ninhua, & aha mulla fe lhe pareciam fomente hos olhos & orelhas. Efte dezia lios piões, que fugira em hábitos de frade em ha companhia dum frade, & que efte frade leu companheiro ho defeubrira ho dia que lavro das, terras do Prefte Joam, iv ho fizera préder, & ali ho trazia prelo lio mefmo frade. Ninhua peffoa deixauam chegar nem falar a elte irmão do Prefte Joam, lenam dous homés que hyarn pegados aha mulla. Todos deziam que morreria, ou lhe quebrariam hos olhos, nam lei ho que delle foy. Doutro ouuimos dizer (& ainda he viuo) que quifera fugir da ferra, & pêra lir q fe fez mouta .f. cuberto de muita rama, & lauradores que andauam laurando viram bolir ha dita mouta, & foro ver q cou- fa era, & achando que era home, prenderõno, & has goardas tãto que ho tiuerõ em feu poder, tirarõlhe hos olhos, dizé ler ainda viuo & he tio deite Prefte Joam. Contam auer la nefta ferra, grande multidã delta gente, & chamãlhes, Illlaquitas ou filhos delle Ifrael, ou filhos de Dauid, ali como ho Prelte Joam: porque todos Iam de hum género & fangue. Ha nefta terra (fegundo dizem) mui- tas igrejas, & moefteiros, & cleriguos, & frades. C Capitulo .lxj. De como la eltimados hos parentes do Prelte, &. do modo dilferente que elte Dauid quer ter com feus filhos, DAS ÍNDIAS <*-Ç 7' como reguenguos em noffas partes. Eftas terras ou reguenguos la lauradas & íemeadas pollos léus eferauos, & com hos feus bois. Eftes fam léus mantimen- tos & veltidos pollo Rey, & fam mais libertados que ninhúa outra gente, & fam calados & vem ja de ab inicio deferauos, «Si calam húus cõ outros. De todas has lauouras que fam perto da ferra, has mais fe vam la, & has outras a moefteiros, «Si igrejas, «Sc a pobres, & prícipalméte a fidalguos pobres & velhos que ja teue- ram fenhorios &. hos nã tem, «Si a nos hos Portuguefes por duas vezes nos man- dou dar efte pam .f. em Aquaxumo per húa vez quinhentas carregas, & per outra vez no Aquate outras quinhentas, & das lauouras pêra li nam ha nada, nem fe vede coufa ninhúa, «Si todo fe defpcnde & da como dito he. C Capitulo .lxij. Do fim do reino Dangote & principio do reino Damara, & de húa lagoa & coufas que ha nella, & como ho frade quifera leuar aho embaixador a húa ferra, «Sc como fomos ter aho Acel «Si da abaftança delia. ornamos a noflb viagem & caminho, & fomos aho longo da ferra per húa ribeira acima, terra muito graciofa, & de muitos milhos &. outras fementes da terra, & porem nam tem triguo : tem muita pouoaçã nas fraldas das ferras de húa parte & da outra da ribeira, & dando fim aho valle, deixamos ha ribeira & começamos achar terra de matos & pedregaes : nam de ferras, mas de pequenos valles, «Si outras terras de muitos triguos : & ceuadas, doutras muitas legumes que ha na terra. Aqui fe acaba ho reino Dan- gote, & começa ho reino Damara. E aqui contra leuante ja no reino de Amara ha húa grande laguoa onde ja poufamos, & fera eíta laguoa ou laguo bê três legoas de cõprido, & pafara de húa legoa de larguo. Tem elte laguo no meio húa pequena ilha em que esta hum moefteiro de fanto Efteuam com muitos frades, ha nefte moefteiro muitos limões, laranjas, cidras, ferué pêra efte moeftei- ro com barca de juncos com quatro cabaças grandes porque nam fabem fazer barcas. Eftes que diguo juncos, fam boinhos de que fazem efteiras em Portu- gal. Esta barca ou palfagem fazem delta maneira, tomam quatro paos, «Si põem fobre elles eftando em compallo daquelle boinho muito «Sc bem concertado, & outros quatro paos fobre ho boinho no direito dos outros & apertãnos muito bem, em cada canto põem húa grande cabaça & ali paffam nella. Efte lago nã corre fe nam no inuerno com ha sobra da agoa: dizem botar fora per dous cabos. Ha nefte lago muito grandes alimárias a que chamam nefta terra goma- ras, dizem que fam cauallos marinhos : ali ha hum pefeado propriamente congro, & ali he muito grande : té ha mais fea cabeça que fe dizer pode & feita como grande fapo : & ho couro fobre ha cabeça parece pelle de lixa, ho corpo he muy lifo como congro & he ho mais gordo & fabro fo que no mundo fe pode achar pexe. Tem efte laguo grandes pouoações derredor & todas cheguam ate agoa: dizem auer derredor deite laguo .xv. Xumetes ou capitanias tudo é efpaço de duas legoas ou três. Sam derredor muy fremofas terras de triguos «Si ceuadas. Deites lagos vimos muitos nefta terra, & efte he ho mayor que la vi. C Daqui caminhamos bem quatro legoas, per matos «Si atoleiros, terra de muitos milhos & muitas agoas. No fim da jornada fobre muito canfados nos quifera ho frade leuar a húas muy altas ferras a poufar «Si a dormir: refpondeolhe ho em- baixador que elle nam vinha cercar terras, fenam caminhar caminhos direitos: «Si quanto aho comer, que elle trazia bem por onde ho comprar, por ouro, & prata , 72 f*> DO PRESTE IOAM ^ &. pimenta, & panos delRey de Portugal que nos dera ho seu capitã mor: & que nos caminhos onde poulauamos fora dos lugares nos traziam hos mantimen- tos fe elle frade nam folie que hos tomaua por força a quem hos trazia & com leu medo nolos nam traziam. Ficamos nos na eftrada apoufentados no capo, & ho frade cõ feus homês ibbio ha ferra: & a meia noite nos mandou pam & vinho. Seita feira partimos de õde ali dormimos, & ho frade na vinha nem re- cado delle, nem gente pêra ho fato. Sendo nos efpaço de húa legoa, cheguou a nos hum criado do frade dizêdo que nam pafiafiemos do primeiro lugar que era bom pêra paliarmos fabado & dominguo, fezemolo afi. Tanto que chegamos a efte primeiro lugar & ho vimos bom, nam quilTemos paiar. Efte lugar fe chama ho Acel : eíla fentado em hum pequeno cabeço antre duas ribeiras & boa cam- pina: auia hi muitas & grandes milharadas, &. de todas outras fementes & triguos. He muito bom lugar, fazem em elle muito grade feira; dalém de húa das ribeiras efta hum grande lugar de mouros, rico & de grandes tratos de eferauos, ledas & de todas outras maneiras de mercaderias, &. he como ho lugar de Manadeley no termo de Tigrimahom: afi dizem hos mouros defte lugar que paguam aho Prette grande tributo como hos outros. Aqui ha grande conuerfaçam de chriftãos com hos mouros, porque hos chriftãos & chriftãas acarretam agoa ahos mouros & lhes lauam luas ropas: & anda has molheres chriftãas no lugar dos mouros que efta apartado foo onde tiucmos maa prefunçam. Teuemos fabado & domin- guo em hum capo aho pee do lugar, onde hos noffos andarõ toda ha noite ahas lançadas com hos tigres que nos combatiam rijamente .f. has mullas & ha nofla gente nam dormiró toda ha noite. Aqui ouue briguas antre Jorge dabreu & ho embaixador fobre coufa muy leue. (L Ha fegunda feira caminhamos terra cham per antre ferras muito pouoadas & muy femeadas, per efpaço de duas legoas: fobimos em húa muy alta ferra lem fragua nem pedra nem mato toda aproueitada de fementeiras : &. lbbre ha altura deita ferra teuemos ha feita apartados huus dos outros polias briguas que fe paffaram no Acel. Aho pee de pequenas mouras deuifauanfe daqui muitas terras & muito longe, tk afentaranfe comiguo dez ou doze homês hórados: eftaua a lin- goa comiguo, & falaua na altura delta ferra cm q eítauamos, & como diuillaua- mos muitas terras. Moftrarõme ha ferra onde eftaua hos infantes que atras ditfe que parecia fer daqui três ou quatro legoas, fua roca talhada como ha de trás. tãto corria de longuo contra ho Nilo, que nam enxergauamos ho cabo: & tama- nha he efta ferra onde eítauamos, que ha dos infantes parece a cila. fogeita. Ali ontarom mas por enteiro, has grandes guardas & fogeições que tinham eites infantes: & da grande auondança que tinham em feus mantimentos & veftidos. E porque diuifauã di muy grande vifta quanto hos olhos podiam ver contra ha parte de ponéte, lhe preguntey, que terras hyam pêra aquella parte, ou fe era tudo do Preltc Joam. Dilferãme que hum mes de caminho feria pêra aquella parte lio fenhorio do Prefte: & que loguo entrauam montanhas & defertos, & I elles m ruym gente muito preta ik muito maa. Duraua a feu parecer efpaço de quinze dias dãdadura: elles acabados, que entrauã loguo mouros brã- io reino de Tunez. (& nam me efpanto, porque de Tunez vem as cáfilas . >.vro & a elta terra do Prelte & trazem albernozes & porem nam bõos, & outras mercaderias. Mas me dilferam que aqui nefte outeiro apartauamos ha nilho da do triguo, que ja por diante nam acharíamos mais milhos, le- nam triguos & ceu ;* DAS índias DAS ÍNDIAS <*i 7= juftiça toda he húa ali de coneguos como de cleriguos (S: frades. Ali fe hauia efte frade que nos guia como húus como com outros no leuar de noffo fato, ali lhe obedeciam húus como hos outros (como dito he) que mandaua acoutar cle- riguos òv frades. Indo por eftas grandes campinas que ha vifta nam via outra coufa, parecianos que ja éramos mareados & fora de ferras. Nos viemos ter ho fabado is; dominguo que fora ho derradeiro dia do mes de Setembro, a húa pe- quena aldeã de noffa fenhora muyto pobre «Sc muito maltratada, junto da qual igreja pêra ha parte do leuante começam has mais brauas ferras & folias fundas decentes ahos abifmos has mais que homês nuca viram nem fe pode crer lua fundura: ali como has ferras onde eltã hos Ifraelitas iam talhadas por cima, ali fam eftas. Abaixo Iam de muita largueza em húus lugares de quatro legoas, em outros de cinco é outros leram de três (is: illo a noffo parecer). Dizem que correm eftas folias ate Nilo que he de aqui muy longe : es: pêra cima bem Ilibe- mos q cheguam a terra de mouros: cv pêra ha parte dos mouros dizem nam ferem tam brauas. Nos fundos delias folias ha muitas pouoações, is: infinitilli- mos bugios felpudos do peito adiante como liões. (L Capitulo .lxv. Como fomos ter a húas portas is: pallbs fundos trabalhofos de caminhar, ik fubimos ahas portas em que fe co- meça ho reino que fe chama de Xoa. fegúda feira primeiro dia do mes de Outubro de .D.xx. annos cami- nhamos noffo caminho per terra chã de laguoas de grandes paftos, eí- paço de três ou quatro legoas, tudo aho longo deftas folias: & fomos dormir junto donde hauiamos de atrauefar eftas baixuras. Ha terça feira polia manham começamos .caminhar efpaço de meia legoa: chegamos a húas portas fobre húa roca que diuidia duas valuras: húa a mão direita, & outra a mão efquerda: & em tanta eftrcitura juntas húas portas que poderia caber hú carro cv mais nam, com pequenos botareos. Em que fe has portas fecham & tapam he de valura a valura. Saindo da porta loguo entra como em fundo vale, mas que húa laça darmas, piçarra de húa cv da outra parte erguida pêra cima como agume de efpada que faz elta valura is: elte vale. Ha altura das bandas terá de comprido dous joguos de malham em tanta eftreitura, que homem nã pode ir a cauallo, isc has mullas vam roçando hos eftribos dambas has partes : & tá funda, que deee homem em pes is: mãos ik parece ifto feito artificialmente. Saindo delta eftreitura caminham per hum efpinguam que fera de quatro pal- mos, is: pêra hum cabo is: pêra outro aquellas funduras tudo piçarra que nam he pêra crer, nem eu ho crera fe ho nã vira: is: fe nam vira pafar nolfas mullas is: gente, aflirmara cabras nã pafiarê por aii feguras: & ali lançamos per alli nolfas mullas como quê has lança a perder, is: nos em pes & mãos após ellas polia rocha abaixo fem auer hi outro caminho. Dura efta grande afpereça hum tiro de belta, & chamãle eftas aqui afagi que quer dizer morte dos alhos (paguã- fe aqui direitos). Paliamos eftas portas muitas vezes, cv nunca has paflamos que nam achallemos bellas is: bois mortos que vem debaixo pêra cima que nam po- dem fobir: is: outros q de cima efeorreguam abaixo. E paliando efte palio ainda ficam bem duas legoas de ala/ fundo is: fraguofo & trabalhofo caminho de an- dar. No meio delta decida efta húa rocha furada per lúdo & cay agoa per cima delia ellam fempre nefta lapa muitos pedintes). E ali decemos bem duas legoas 76 ^ DO PRESTE IOAM &i ale húa grande ribeira que fe chama anecheta: ha qual trás muito pefcado & muy grade : & di caminhamos fobindo bê húa legoa ate cheguarmos a húa por- tila que deuifa pêra outra ribeira cm que eftam outras portas has quaes ora íe na ufam: & porc has portas ainda hi eftam. Hos que eltas folias &: valuras paliam, vê dormir aqui: porque nã podem em hum dia ir de cabo a cabo. Neíta meijoada fez ho frade que nos trazia grande crueza como que nam fora chriftão ou a fizera a mouros: porq hum Xuum nu capitã de húus lugares que eftam em hum cabeço fobre onde nos poufauamos nã acudira tam afinha como hos que hi morauã, mandou homês feus &: hos que nos traziam ho fato, que lhes folfem deftruir grandes fauares que tinham a par de luas cafas. Trouxeram eftes homes que la foram onde nos estauamos mais de hum moio de fauas que era ho feu mantimento em aquella terra porque deftas valuras nã té outra coufa íenam milho cv fauas. Era piadade de ver húa tal deftruiçã: & porque lhe con- tradeziamos, dezia que afi era a jultiça da terra, & ali mandaua cada dia açou- tar muitos dos que nos traziam ho fato, & lhes tomaua mulas, vacas, teadas, dizendo que ali fe auia de fazer a quem mal feruia. (L Ha terça feira dous dias do dito mes de Outubro, fomos nolfo caminho per muitas fraguas como atras, antre has quaes paffauamos caminhos muito eftreitos & mãos ck periguofos paios : ali de húa como da outra parte rocha talhada coufa peia fe nã crer. Cheguamos a outra ribeira que fera grande legoa de õdc dormimos, & efta ribeira he grande, & chamaffe gemaa : & também traz muitos peixes. Dizem que eltas ribeiras le ajuntam ambas &. vam aho rio Nilo. Come- çamos caminhar &. fobir tam grades fraguas como ho dia dantes. Decemos nella lobida & auera duas legoas: no cabo delia eftã outras portas é outro tal paílb como de aqui a fagi : has quaes eftam femprc fechadas, & paguam direitos todos hos que per ellas paffam : & abaixo nem acima nam ha outro caminho nem pafiagem. Fora deftas portas fomos dormir a húa campina que feria meia legoa das ditas portas, ja dali nam parecia coufa ninhúa das valuras, folfas, & fraguas que paliáramos, antes parecia tudo campina daquem & dalém fem hauer no meio coufa ninhúa, & feram grandes cinco legoas de húas portas a outras. Por eltas portas & valuras fe partem hos reinos de Amara & de Xoa, & cha- mamfe eftas portas badabaxa que quer dizer terra noua. E dentro neftas va- luras & fraguas, ha muitas pouoações cie aues. c< nã podíamos terminar onde criam, nem como ah podia criar feus filhos que lhes nom caiííê polias rochas abaixo: porq quê ho vira, nã juzgara lenam que era coufa impoíivel legundo lua grandeza. (I Capitulo .lxvj. Como ho Prefte Joam foy aha fepultura de .lanes Ichee do moefteiro de Brilibanos, &. da eleciom de outro Ichee que foy mouro. a quarta feira três dias de Outubro, caminhamos per campinas iSc nam muv arredadas da borda das rochas & valuras: & forno:-, dormir fobre ha meima rocha em direito de hum grande moefteiro que fe chama de Brilibanos. A efte moefteiro vi eu ir ho Preíte Joam trcs vezes. Ha primeira foy alia íepultura do maioral do moefteiro que fe chamaua .lanes: & em nofla lingua Joanes, & ho titulo de lua plazia era ichee. Efte Ichee deite moefteiro he ho mayor prelado que ha neftes reinos virado ho Abima Mí rcos f*> DAS ÍNDIAS <%i 11 que he fobre todos. E foy ho Prefte também aho mes em que íe fez ho faimen to a que elles chamam teftar. E tãbe foy la ahos quarenta dias depois da morte do dito Ichee a elegir & fazer nutre. Ho finado de/iam ler home Tanto, (Sc que em vida fazia milagres, & portanto foy ho Prefte a lua fepultura & faimento. Hauia entre nos hum Português natura! de Lixboa por nome Lazaro Dandrade ho qual era pintor (Sc. ceguou, ho Prefte lhe mandou dizer que folie aha fepul- tura deite defunto & que leuaífe boa fee & receberia faude: foy la & tornou como foy. Ho que fizeram Ichee também era hauuido por home de fanta vida & fora mouro, <& elle por fer muito meu amigo me contou toda fua vida & me dilie que eftando em fua feita, ouuira húa reuelaça que lhe diflera, na leuas bõ caminho : vayte aho Abima Marcos que he cabeça dos cleriguos de Etyopia & elle te infinara outro caminho: & que entam fe veio pêra ho Abima Marcos, òv lhe contara ho que ouuira : & ho Abima Marcos lhe fezera chriftão & ho en- lutara & ho tinha como filho: & portanto ho Prefte tomou efte frade que foy mouro por gouernador defte moefteiro ho qual por nome fe chama Jacob. Efte me tinha tãta afeiça q na me deixaua, & fépre adaua comiguo. Elte Jacob tomou tã bê ha fala Portuguefa, q nos entediamos muy bem ambos, & efereueo por lua letra aha Gloria da miffa, & ho Credo, oc ho Pater nofter, & Aue Maria, (Sc ho Credo dos apoftolos, & a Salue regina, & ha fabia em latim tam bem como eu. E também escreueo ho eu le fan Joam & tudo muy bê decorado. Efte .: Lcob ficaua agora Ichee neíte moefteiro. Ichee quer dizer prior ou abade, & na lingoa Tigray q he nos reinos de Barnagais & Tigrimahom fe diffe Abba pollo padre principal, & pollo prior crafteiro q he debaixo delle. Dizê q hauia (como atras efereui, nefta lingua Prior crafteiro ho qual fe chama Gabez. Neíte tépo quando fe aconteceo ifto, nam era quando hiamos de caminho, mas de outra volta quando ha corte hi veio eítar efpaço de legoa & meia do dito moefteiro em húa muy grande campina, porque ho moefteiro jaz na valura muy funda que vem donde ha paliamos polias portas. C Tornando a noífo caminho, quinta e feita feira também caminhamos per campinas ec nam muito afaftadas daquelas valuras. Viemos ter a húas pequenas caias, & cafi debaixo da terra: (Sc has fazem ali per caufa dos ventos: porque fam tudo i fem ninhú amparo & afi fazem hos curraes debaixo de terra : porq fique has vacas emp; >. Aqui viue gente cuja &. mal vertida, tem giande criaçam de v; is, mulatos, & galinhas. Derredor deitas aldeãs hauia has mais fortes & milhores ceuadas q aTda auemos vilto, mas era poucas. Has femêteiras e ares deita .iij. ou .iiij. alqueres de femeadu- ra é húa lauoura, & dahi hú tiro le :fta outro tanto, (Sc afi he cingida ha terra, & quãtos era hos lugares tinha repartidas has fementeiras. Na viram a ninhú la- urador & morador .vj. alqueres de femeadura: fendo ha terra ha milhor que fe polia dizer, porq nam ha quê ha queira aproueitar. Ha neftas capinas muitas aues .1". grous, patas brauas, adês, &. aues de muitas maneiras, porque ha muitas lagúas & ninguém fabe caçar citas aues. Chamafe elta ferra huaguida. 78 }■*> DO PRESTE IOAM <%-Ç C Capitulo .lxvij. De como três dias caminhamos per campinas & da cura das infirmidades, &. da villa das gentes. egunda feira noue de Outubro caminhamos per campinas femelhãtes ahas datras ali deruagés, como de feméteria, & fomos dormir a húa terra que fe chama Anda. Hi ainda comemos pam de ceuada bem mal feito, & ali caminhamos ha terça per lemelhantes capinas como hos dias paliados, & dormimos júto de pequenos lugares. Ha quarta feira ja achamos milhores terras de leméteiras de triguos & ceuadas .1". feméteiras de todo ho anno húas tiradas & outras femeadas. Chamafe elta terra Tahaguy, he terra muito pouoada & de grades lugares & grandes criações de todo género de animaes. Hauia nefta terra muitos doentes como de febres & tudo fe deixa a natureza que nam põem outro remédio fomente fe adoece da cabeça fangrar na mefma telta, & fe lhe doe ha barrigua ou has coftas ou efpaldas, põelhe foguo como ahas beftas. Ahas febres nam lhes põem remédio. Nefta quarta feira ouue- mos vifta das tendas & Arrayal do Prelte Joam, & fomos dormir fora do cami- nho como foiamos. Na quinta feira caminhamos pouco caminho ik afi andamos pouco. Ha feita fomos ter fabado & dominguo a hum pequeno lugar que tem húa igreja noua ainda por pitar, porque todas Iam pintadas & nam de ricas obras. Chamafe ha igreja Auriata que quer dizer hos apóstolos, & deziã fer igreja de Rey. Seram de aqui ahas tendas três ou quatro legoas : & fera deite lugar aha igreja pouco mais de meia legoa onde eftaua apoulentado ho Abima Marcos. Nefte fabado & dominguo que aqui eftiuemos, vieram a nos três marinheiros que fugiram da noffa armada no porto de Maçua : fabédo efte frade que nos trazia que hos marinheiros nos vinham ver, ouue grande manencorea dizendo, que na era vfo da terra quando gente eltranha vinha, hauer fala de ninhúa peffoa ate n5 falar aho Rev: & com elta manencorea fe tornara pêra fua tenda a luas pou- fadas. Nefte mefmo fabado foy ho mefmo frade ver ho Abigima Marcos, & nos trouxe de la hú açafate de palas duuas, &. húa jarra de vinho duuas muy bõ. No dominguo feguinte nos tornou a ver hum dos ditos marinheiros: & porque ho frade fe queixara ho dia dantes da fua vinda : ho embaixador dilfe aho mari- nheiro que folie falar primeiro ao frade, & lhe dilfelfe que ná vinha por ni- nhum mao refpecto, fenam polia grande amicidade que lempre comnofco teue- ra. E ho frade quando ho vio mandou deitar mão delle &. prendelo & quiífe- ramlhe lançar ferros fe nam fora ho embaixador & nos outros que lho fomos tirar das mãos & có afperas palauras : &. fobre todo ho dito frade muy queixo- fo dixe, que nam auiamos de falar com ninhúa peffoa, ate que nam fallaffemos aho Prelte Joam: porque tal he leu coftume quando vinha gente noua. d Capitulo .lxviij. Como foy dado a nos por guarda hú grade fenhor de titulo, e< da tenda que nos mandou. a feguda feira .xvij. de Outubro nos partimos cuidado cheguar elte dia ha corte aho Arrayal, porq nos foram apoufentar húa legoa delia. Pareceonos entã que no outro dia muito cedo nos queriam leuar. Es- tado com elta efperãça, veio a nos hum grande fenhor: ho qual em titulo fe chama Adugraz que quer dizer mordomo mor, dizendo que vinha peia f*> DAS ÍNDIAS <*-Ç 79 nos goardar & dar ho que ouueffemos mefter. Diffe eíle fidalguo que loguo ca- ualgallemos, & q nos foffemos com cllc. Parecédonos que nos queria leuar aha corte fezemonos preftes, elle fez volta atras, nam pello caminho que trouuemos, mas rodeou comnofco p húus cabeços, & volueriamos atras mais de leguoa di- zendonos que nam ouueffemes manencorea que ho Prefte tinha pêra aquella parte onde nos hiamos como de feito hiam diante de nos leis ou fete de cauallo em muy bõos cauallos efcaramuçando & folgando & muitos de mullas. Leua- rõnos detrás de húus cabeços, & ho fidalguo apoufentoufe nua tenda fua, & mandou apoulentarnos a cerca de li em noffa pobre tenda como ha trazíamos de caminho & nos mandou prouer de todo ho neceffario & eftauamos bem des- uiados: & ho Prelte fe veio apoufentar júto onde nos. E ha quarta feira polia menham nos trouxeram húa tenda grande e< redonda dizendo, que aquella tenda nos mandaua ho Prefte Joam, & que tal tenda como aquella nam ha tinha ni- nhúa pelToa como aquella fenam elle, & has igrejas, & que aquella tenda era de fua pelToa quádo caminha. Afi eftiuemos ate fefta feira fem fabermos ho que auiamos de fazer. Ho capitã que nos guardaua & ho frade nos auifauam que olhaffemos bem por noffa fazéda, que auia na terra muitos ladrões, & hos frã- gues que na terra eram afi nolo deziam : ainda mais deziam que auia hi rendei- ros & capitães de ladrões & que pagaua rendam do que furtauam. C Capitulo .lxix. Como ho embaixador & nos com elle fomos chamados por mandado do Prefte, & da ordenança que leua- mos & do eftado em que eftaua. a feita feira .xx. dias de Outubro oras de terça cheguou ho frade a nos com grande prefa que nos mádaua ho Prefte Joam chamar, &; que le- uaffemos ho que trazíamos, & aíi todo ho noffo fato que ho queria ver. Mandou ho embaixador carregar aquilo que lhe ho capitam mor mandaua, & mais nã. Nos veftimonos & cõcertamonos muito bem deos feja lou- uado, & veio muita gente pêra ir comnofco. Afi viemos em ordenança de onde partimos ate húa portada onde vimos has tendas armadas cm hum grade campo .f. certas tendas brancas darmar, & diante das braças húa muito grade tenda roxa armada que dizem que arma nas grandes feitas ou recebimentos. Diante deltas tendas cltauá armadas duas ordés darcos cobertos de pano dalgodam branco & roxo .f. hum arco cuberto de roxo, & outro de branco: nam cubertos mas enrudilhados derredor do arco como eltola em pao de cruz. E afi hiam eftes arcos ate ho cabo, feriam bem .xx. arcos em cada húa das ordés, é largueza, & grandeza, erã como arcos pequenos de caltra. Eltariam afaltados húa ordem da outra hum jogo de malha. Era aqui muita gente junta ha qual era tanta que paliariam de vinte mil peffoas. Toda cita gente eftaua em az & bem arredada da húa &. da outra parte. Ha gente mais limpa estaua chegada muito mais perto ahos arcos. Antre eites mais limpos eftauam muitos coneguos & gente da igre- ja, com carapuções, como mitras: mas com húus picos pêra cima pintados de panos de feda & delles de grãa: & outras gétes muy bê veltidas. E auante deitas gétes bem veftidas, eftauam quatro cauallos .f. dous dúa parte, & dous da outra: fellados & acubertados ricamente com cubertas de brocado, has lami- nas ou armas que tinha debaixo nam has fey. Tinham eftes cauallos diademas nas cabeças altas fobre has orelhas : & deciam ate hos molfeos do freo com 8o }-*> DO PRESTE IOAM <%-$ grandes penachos em elles. Abaixo deftes eftauam outros muitos & bõos caual- los fellados & nã arraiados como hos quatro & todos hos roftos de húus & dos outros igoaes fazédo ordem como ha géte. E loguo a par deites cauallos & detrás delles (porque ha gente era muita &. groffa) eftauam homês honrrados & nam vertidos lena da cinta pêra baixo de muito delgados & aluos panos dalgo- dam, ík ha muito groíTa gente húus ante outros. Coftumaffe ante ho Rey, & ante hos grandes fenhores que tem mando, hauer homês q trazem azorragés, em hú pequeno pao & muy comprida correa, & quando dam em vao, dam hum gran- de eftrondo, & fazem afaftar ha gente. Deftes veriam ante nos cêto, que com hos eftrõdos nam fe ouia home. E ha gente de cauallo & de mullas que com- nofco vinham defcaualgarom muy longe, & nos ainda fomos grande pedaço a cauallo, & ainda defcaualgamos da tenda perto de tiro de befta, & de tanto ef- paço como joguo de mancai. Faziam hos que nos traziam mefura & nos com elles, porque ali hiamos ja enfinados, ha qual mefura he abaixar ha mão direita ate ho cham. Ainda nefte caminho de tiro de befta, chegaram a nos bem fefenta homês, como priuados ou porteiros de maça & vinham meio correndo, porque afi ho coftumam cõ todos hos recados do Prefte correr. Eftes vinham vertidos de camifas & bõos panos de feda, & por cima dos ombros ou de ombro, & de- cendo pêra baixo cubertos de húas pelles pardas muito guedilhudas, deziam fer de liões. Eftes mefmos por cima das pelles traziam colares douro mal laurado, & outras joyas & pedraria falfa, & outras peças ricas aho pefcoço. E afi traziam cintas de feda cingidas & de cores de largueza & tecimento como cilhas de ca- uallo, fenã que eram compridas & de compridos cadilhos ate ho cham. Eftes vinham tantos dúa parte como doutra, & nos acompanharam ate ha primeira ordem dos arcos porque dali nam partamos. Antes de chegarmos ahos arcos, eitauã quatro liões prelos por onde auiamos de pafar, & de feito partamos. Eftauam eftes liões prelos per groffas cadeas. No meio do capo, na fombra dos ditos primeiros arcos eftauam quatro homês honrados, antre hos quaes eftaua hú dos dous maiores fenhores que ha na corte do Prefte que fe chama por titulo Betu- deti, & deftes fam dous, hum delles ferue da mão direita, outro da efquerda. Ho da mão direita deziam que era ê guerra cõ hos mouros, & ho da mão ef- querda he efte que aqui efta. Hos outros três que aqui eftauam, fam grandes homês. Diante deftes quatro fezemos como faziam hos que nos leuauam: che- guando a elles efteuemos hum grande pedaço fem falar nos a elles nem elles a nos. Nilto veio hum cleriguo velho que dizem fer parête & confeffor do Prefte com húa capa a modo de albornoz de cacha branca & carapuçam como hos outros, que eftauam a de parte. Ho titulo deite fe chama Cabeata, & he ha fe- gunda peffoa neftes reinos. E faio da dita téda efte cleriguo, que ainda eftaria dous arcos, bem dos tiros de malham. Dos quatro que eftauam cõnofco ahos arcos, hos três delles ho foram receber a meio caminho: & ho Betudeti que era deftes ho mor fenhor, ficou comnofeo, & em hos outros cheguando ainda efte abalou três ou quatro palfos & afi chegaram todos cinco a nos. Cheguãdo pre- guntou ho Cabeata aho embaixador q queria & donde vinha, refpondeu ho em- baixador que vinha da índia & trazia embaixada aho Prefte Joam, do capitã mor & gouernador das índias por elRey de Portugal. Com iíto fe tornou aho Prefte & cõ eftas preguntas & per eftas continências veio tces vezes. Mas chias lhe refpondeu ho embaixador de húa maneira, & ha terceira diife nã ley que digua. Ho Cabeata difle, di h<> que diíleres que eu ho direy a tlRev. Refpotv- ffe) DAS ÍNDIAS <*-$ 81 deu ho embaixador que elle nam daria ha embaixada lenam a lua alteza, & que outra coufa lhe nam mandaria dizer lenam que elle & íua companhia lhe man- daua beijar has mãos, & q muitas dauã graças a deos por lhes cóprir feus deíe- jos é fe ajútarê chrillãos com chriftãos, & fere elles hos primeiros. Com efta refpofta fe tornou ho Cabeata, & loguo veio com outro recado, aho qual hos íbbreditos ho foram receber como dantes, &. cheguando a nos diffe, que ho Prefte Joam mandaua que lhe entrcguaífe ho que lhe mandaua ho gran capitã. Entam ho embaixador pergútounos ho que deuia de fazer, que cada hum dilfeffe ho que lhe pareço. Todos dilfemos que nos parecia, que fe lhe delfe ho que lhe manda- ua. Entam ho embaixador lhe entreguou peça por peça, ík mais quatro fardos de pimenta que eram pêra noífa defpeffa. Recebido: tudo foy leuado ahas têdas: & tudo loguo tornado ahos arcos õde nos eftauamos : & vierom eftender hos panos darmar que lhe déramos fobre hos arcos, & ali has outras peças. Tédo tudo ê viíla da gele fezerõ fazer callada, & ha iuftiça mor da corte fez fala é voz muito alta decrarãdo peça por peça has coufas q ho capitã mor mãdaua aho Prefte Joã «ík que todos deffem graças aho fenhor deos por fe ajútarê hos chriftãos, & fe hi auia algúus a que pefaffe que choralfem, & hos que folgalfem, q cantalfê. E ha gente muita que effaua junta deram húa grade grita em modo de louuor de deos, & durou grande pedaço, & cõ ifto nos efpediram : & forãnos apoufentar grande tiro defpingarda das tendas do Prefte, onde ja tinham afen- tada ha tenda que nos tinham mandada, onde elteueramos : & ali ho fato q em ella nos ficara. C Capitulo .lxx. Do furto que nos foy feito no mudar do fato, & dos mantimentos que nos ho Prefte mandou, & fala q ho frade comnofeo puue. a vinda & trazida do noífo fato, fe começou ver por efperiencia ho auiflb que nos dauam dos ladrões, porque loguo no caminho per força tomarom a hum feruidor q nos feruia, quatro bacios de cobre eftanha- dos &. outros quatro de porcelanas, e< ali outras pequenas peças de cozinha, & por fe ho feruidor querer deféder lhe derom húa grande ferida nua perna: ho embaixador ho mandou curar i deltas peças ninhúa pareceo). Tanto que fomos apoufentados mandounos ho Prefte Joam três pães grandes aluos, & muitas jarras de uinho de mel &. húa vaca. Dilferom hos menfageiros q ifto tra- ziam que ho mandaua ho Prefte Joam, & que nos deffem loguo cinquenta vacas & outras tantas jarras de vinho. Ho fabado feguinte .xxj. dias nos mandou in- findo pam & vinho ík muitas iguoarias de carne de diuerfas maneiras & muito bem concertadas, &. pollo mefmo modo foy no dominguo em ho qual antre outras muitas coufas de iguarias, nos mãdou húa vitela toda enteira pofta ê pam .1". em empada, também adereçada que nos nam podíamos fartar delia. Na fegunda feira veio ho frade a nos dizendo fe ho embaixador delfe toda ha pimêta aho Prelte Joam que lhe mãdaria dar de comer a elle & a lua compa- nha ate Maçua. E ceifaram de nos dar de comer nem vieram has cinquenta vacas nem has jarras do vinho. Nefte comenos defendiam a todos hos frangues que nefta terra eram, que nam falaliem com ninhum de nos : & ali deziam a nos que aã failfemos de nolTa tenda que afi era ho coftume de todos hos que a efta corte vinham ate nam auerem fala delRey nam fairem de fuás tendas. Bem 82 ^ DO PRESTE IO AM <*$ foubemos depois que tal era ho coftume: & por eíla defeífa tinham prefo hum Portuguez dalcunha ho carneiro que nos fora falar aho caminho & hum dos frangues dizédo, que nos vinham dizer has coufas da corte. Efte carneiro fugio húa noite com ferros de poder de hum capado que ho guardaua & veio ter a noffa tenda: e< logo polia manham ho vierom bufcar, nam ho quis ho embaixa- dor dar, mas mandou ho feitor & lingoa que fofTe dizer aho Betudete de fua parte, porque mãdaua deitar ferros ahos Portuguefes & hos fazia tratar tam mal ahos efcrauos capados. Refpondeu ho Betudete dizendo que quem nos mã- daua ca vir, que Matheos nã fora a Portugual por mandado do Prefte Joam né da Raynha Elena: &. que fe ho efcrauo laçara ferros aho Português, que ho Português hos tornalfe laçar aho efcrauo, & q efta era a iuftiça da terra. C Capitulo .lxxj. Como fe ho Prefte mudou com ha corte, & como ho frade diífe aho embaixador que tratalfe fe quifeffe: & de como fe ho embaixador foy aha corte. erça feira .xxiiij. de Outubro efperando que nos mandaria chamar pêra falarmos aho Prefte, elle partiofe de caminho com fua corte pêra donde viera que feriam efpaço de duas legoas. Veio efte frade dizédo de fua parte fe queríamos ir pêra onde fe mudaua elRey que com- praffemos mullas em que leuaffemos noffo fato: & afi dizendo aho embaixador que fe quifeffe comprar & vender que ho fizeffe. Refpondeolhe ho embaixador que nam vinham pêra fer mercadores, mas que vinham pêra feruir a deos & ahos Reys, & ajuntar chriftãos com chriltáos. Ate qui deziam elles que era muito maa coufa comprar & vender, & iíto fazia por prouar has Ttenções dos noffos. Ha quinta feira feguinte mandou ho embaixador a ml & a Joã gonçaluez lingoa, que foffemos aha corte & q falafiemos aho Betudete & a Cabeata. Fomos & diífemoslhe aqllas coufas q pello frade foram ditas aho embaixador: & ho dito frade fe foy cõnofco. E nam falíamos aho Cabeata, & falíamos aho Betudete em efta maneira. Primeiramente diffemos que ho frade foy dizer aho embaixador que comprafe & vendefe que lhe dauam pêra iflb licença: & que difto fe efpan- taua muito ho embaixador, porque elle nem feu pay, nem may, nem auos nam comprauam nem vendiam, nem tinham tal officio : & que outro tanto era dos fidalguos, & peffoas que com elle vinham nunca teueram tal cuftume. E que ho embaixador & hos que com elle vinham era criados na cafa & corte delRey de Portugual, & que em feus honrados feruiços & é guerras feruiam ahos Reys & nam em mercaderias: & mais que ho frade lhe diflera que deffe toda a piméta que lhe ficaua aho Prefte Joam, & que lhe mandaria dar de comer em quanto efteueffemos & ate que cheguaffemos aho porto de Maçua de õde partimos. E a iíto dezia ho embaixador que ho cuftume dos Portuguefes nam era comer & beuer a cuíta dos mezquinhos & pobres homés, lenam comer & beuer & paguar ouro & prata : & porque nam corria moeda neftes reinos, portanto lhe dera ho capitam mor delRey de Portugal, alem de muito ouro & prata, muita pimenta & panos pêra feu gaito: & que deita pimenta que trazia pêra feu gaito, dera ja .iiij. fardos aho Prefte & ho mais goardaua pêra o que dito he, & mais que ho frade lhe differa que fe quifeffe vir pêra ha corte, que compraífe mullas pêra feu fato. Que a eito lhe mãdaua dizer que aho prefente nam lhe eram neceifa- rias mullas nem menos mudarfe de onde eftaua: & que quando fe ouueife de $-*> DAS ÍNDIAS <^ 83 partir cõpraria mullas. A iito nos refpondeu ho Betudete, que ho Prefte ja man- dara dar dez mullas, q fe nolas derõ. Refpondemos que taes mullas nam vira- mos, iomente que efte frade dera no caminho trcs mullas canfadas, a três homés que vinham a pe. Ahas outras coufas nam nos refpondeu fallando em coufa fora de concrufam .f. qui fi era elRey de Portugal caffado, & quantas molheres tinha, & quãtas fortalezas tinha na índia com outras muitas preguntas fora de propoíito. E mais diflemos a efte Betudete da parte do ébaixador fe queria ho Prefte efeutar fua embaixada que ho dilcffe, & nam querendo, que a ninguém outrem lha daria: & fe ha quifeffe por eferito, que lha mandaria. Refpondeu a ifto que efperaffemos que cedo aueriamos refposta: & afi nos tornamos fem ni- nhúa concrufam. Ate qui fempre defenderam ahos frangues que na corte anda- uam que nos nam falaífem nem vieffem a noffa tenda: & fe nos vinham ver, era muito efeondidos, & ho frade junto comnoíco como goarda. C Capitulo .lxxij. Dos frangues que eftam na terra do Prefte & como hi aportaram, &. como nos aconfelharom que delfemos ha pimenta & fato que trazíamos. orque muitas vezes diguo frangues quero dizer que quando Lopo foarez capitam mor & gouernador que foy da índia cheguou a Juda com groffa frota, em ha qual eu também foy : q eftauã na dita ilha de u Juda .lx. homés chriftãos catiuos dos turcos. Eftes chriftãos era de muitas nações. Dizem eftes que eftam na corte que todos eftauam efperando ha graça de deos & ha entrada dos Portuguefes em Juda pêra fe lançaré com elles & por ha frota de Lopo foarez -nam fair em terra, ficaram. Loguo a poucos dias .xvj. deftes homés brancos com outros tantos abixins defta terra do Prefte q também la eram captiuos, furtaram dous berguantíes & fugiram pêra irem em bufea da dita armada. Nam podédo tomar Camará, tomaram Maçua que he junto Darquiquo terra do Prefte. Sairõ no dito porto, & alarguaram hos bre- guantíes & foramfe aha corte do Prefte onde lhes faziam muita honra mas que a nos ate ho prefente, & lhes tem dadas terras & vafallos que hos feruem de que come. Eftes fam hos frangues & hos mais deitas nações fam genoefes, dous Ca- talães, hum de xio, outro vizeainho, outro Alemã, todos eftes dizem eftarem ja em Portugual, & faliam muy bem Português & caftelhano. E a nos tãbem nos chamam frangues & toda ha outra géte brãca .f. firionos q he própria Caldeia & Hierões, & ahos do cairo chamam gabetes. Dominguo .xxix dias de Outubro vierõ a nos dous dos ditos frangues dizendo que vinham com acordo que antre fi ouueram acerca do que ouuiam dizer de nos .f. que hos da corte deziam que ha pimenta & todas has roupas que trazíamos, eram do Prefte Joam, & que ho capitam mor lho madaua, & q pois lho nam queríamos dar, que ali nam acha- ríamos graça com elle: que lhes parecia que era bem dar esta pimenta que tra- zíamos, & toda outra ropa, porque de outra maneira nam aueriamos licença da tornada, porque efte era feu cuftume nunca deixarem tornar quê a feus reinos vinha: & que antes queriam peças & trapos que cidades nem reinos, & que efte era feu parecer. Sobre ifto ouuemos cõfelho, & com ho parecer do embaixador & de nos outros todos, acordamos que de cinco fardos de piméta que ainda tí- nhamos, dar hos quatro aho Prefte & pêra noffa defpefa Acarte hú. Detremina- «4 $-£> DO PRESTE IOAM <&$ mos mandarlhe quatro caixas encoiradas que auia na companhia em que vinham vertidos & ifto por nos parecer que folgaria com ellas & que alcançaríamos graça. Loguo na fegunda feira muito cedo .xxx. dias de Outubro, vierom a nos hos frãgues cõ muitas mullas & homês feus criados pêra nos leuaré ho fato. Detreminou ho êbaixador com todos nos outros de mandar ho dito prefente de pimêta & caixas, & que eu com ho efcriuão & feitor lho leuaffemos, & que ho embaixador cõ ha outra gente hyriam mais aha tarde. Partimos com ha dita pi- menta &. caixas, indo no caminho achamos hum menfageiro que nos dilTe que trazia palaura do Prefte, & apeoufe pêra nola dar, & nos apeamonos pêra ha receber: porque aíi he ho feu curtume de darem ha palaura delRey em pe, & em pe fer ouuida. DilTenos que ho Prefte Joam mãdaua que loguo nos vieífemos aho Arraial. Dixemos que ho embaixador loguo vinha após nos, & que elle que tornaffe comnofco pêra que nos deífe maneira como podelfemos aprefêtar hum feruiço que leuauamos a fua alteza. Dilfenos que li ho faria, & porem que lhe daríamos nos a elle : porque cite he feu curtume fempre pedirem. Contenta- molo de palaura com tençam de lhe nam dar nada. Leuounos diante de hum cerco grande de Sebe alta: dentro da qual eftauam muitas tendas armadas & húa cala grande comprida &. térrea cuberta de palha em que deziam algúas vezes eftar ho Prefte, &. dilfenos efte homem que ali eltaua. Ante ha entrada defta Sebe eltaua muita gête em grande maneira: & eftes aíi mefmo deziam que ali eftaua ho Prefte. Defcaualgamos hum pedaço atras ffegundo feu curtume), & de hi mandamos dizer em como queríamos aprefentar hum feruiço a fua alteza. Veio a nos hum home honrado dizendo cafi manencoreo, como nam vinha ho embaixador, refpondemoslhe que porq nam tinha mullas, nem gente com que le- uaífe ho fato: & que agora viria porque hos frangues fora por elle. Pedimos a efte homem que nos deífe maneira como podeffemos aprefentar aquella pimêta & caixas a fua alteza: diffenos que nã curaffemos de nada & que em todas has maneiras vieffe ho embaixador: &. vindo, quando ho mandalfem chamar, leuaria ho feruiço. Mandounos loguo efte homem moftrar onde afientaffemos tenda quando vieffe, & ho embaixador nam tardou nada. C Capitulo .lxxiij. Como differom aho embaixador que hos gran- des da corte confelhauam aho Prefte que ho ná leixaífe tornar, & como lhe mandou que mudaííe ha tenda, & pedio húa cruz & como mandou chamar ho embaixador. efte dia foubemos como na eftaua ho Prefte nefte circuito de Sebe, né nas têdas & cafa que hi eftaua, & que eftaua acima em outras tendas que day pareciam em hum cabeço & que feria meia legoa deltas ten- das. Nam vimos nem foubemos nefte dia mais, fomente afentamos noífa tenda onde nos aflinaram que nã era muito longe do dito circuito de Sebe pêra ha parte da mão direita. E hos frangues que na corte eftauam, vinham a noífa tenda, & nos vinham dizer que hos grandes da corte nos eram contrairos & que efte frade lhes metia em cabeça .f. que confelhaífé aho Prefte que nos nã leixaífe tornar nem fair de feus reinos porque deziamos mal da terra, & que mais mal diríamos fe foífemos fora delia: & que fempre fora cuftume deites reinos nam deixarem ir hos forafteiros que a ellcs vinha. Nos tínhamos fofpeita difto pollo que ouuiamos, & nos eftes deziam : & pollo que ja fabiamos de Joam $-*> DAS ÍNDIAS <*i «5 Gomez, & de Joãne cleriguo Português que ca vieram enuiados per Triítã de Acunha na companhia de hum mouro que ainda viue & mora em Manadeley. E a eftes Portuguezes nam hos leixarã ir: porque deziam que lhes caufaria morte irfe. E aíi hú Pêro de cuuilhã otroíi Português que ha quarenta annos que partio de Portugual per mandado delRey dom Joam que íanta gloria aja, DO PRESTE IOAM <*-£ por ir onde nos chamauam. Nos vertidos, vem outro que nam foffemos: ali fica- mos todos como ho pauam quando faz ha roda que efta alegre, & quãdo olha pêra hos pes fica trifte: quanto alegres da ida, tãto triftes da ficada. C Capitulo .lxxiiij. De como fendo ho embaixador chamado pello Prefte, ho nam ouuio em pelToa. quarta feira primeiro dia do mes de Nouembro húa ora ou duas anda- das da noite, nos mandou chamar ho Prefte per hum pajé. Fezemonos preftes &. fomos. Cheguando aha porta ou entrada do primeiro circui- to da Sebe, achamos hi porteiros, & fezerõnos efperar pafante de húa ora a grande frio &. veto feco que fazia. Onde eftauamos viamos eftar ante a diãteira do outro circuito da Sebe, muitas velas acefas, & tinhãhas homés nas mãos. E eftãdo ali a efta entrada porque nos nã deixauam pafar, tiraram hos noffos cu duas efpingardas. Veio loguo hum recado do Prefte, porque nam tra- zíamos do mar muitas efpingardas. Refpondeu ho embaixador, que nam vinha- mos pêra guerra, & que por iffo nã traziamos armas, lomente três ou quatro efpingardas, que hos homés trazia pêra leu defenfadamento. Eftando nos afi vierom cinco deftes principaes antre hos quaes era hum Adrugaz a quem fomos entregues quando cheguamos, & nos fez tornar atras. Chegando efte a nos com ho recado do Prefte, fezerom lua reuerencia acuftumada: & nos cõ elles, & come- çamos andar, & andaríamos .v. ou .vj. palfos &; efteuemos quedos nos & elles. Eftes cinco eftauam antre nos em hordem como per mãos & no cabo delles efta- uam dous homés com húas velas acefas nas mãos dãbas has partes. Eftes méla- jeiros q afi nos guiauã começara cada hú por fua voz a dizer, hunca hiale huchia abeto, que quer dizer, ho que me mandaftes fenhor aqui ho traguo: & cada hum diffe eftas palauras bem dez vezes, hum acabando, começaua ho outro: & afife corriam todos. Tanto dilferom ifto, ate que de dentro ouuimos húa voz dita per hum com companhia & deziam afi, em mais alta voz mas que hos de fora que nos feguiamos, cafacinha q quer dizer anday pêra dentro, andamos outro pouco. Tornarom a eftar quedos & nos com elles, & tornarom a dizer has palauras dates, ate que de dentro lhe refponderom como da primeira vez. Deftas paufas fezerom bem dez da primeira entrada ate ha legunda, &. cada vez que de dentro deziam cafacinha (porque he palaura ou licéça do Prefte) bos que nos guiauã & nos cõ elles abaixauamos has cabeças &. has mãos aho cham. E pafante ha fe- gunda entrada começarom a dizer outro cantar eftes que nos guiauam & he efte. Capham hia cainha a íranguey abeto, que quer dizer hos frãgues que me mãdafte aqui hos traigo fenhor, & ifto diriam outras tantas vezes como has de atras. Efperauam repofta de dentro q era ha de primeiro .f. cafazinha &. ah de paufas em paufas chegamos a hum eftrado, &. ante delle eftauam muytas velas acefas que da primeira entrada viamos & has contauam & eram .lxxx. por ban- da muyto em hordem & por fe nam defmãdarem húas das outras aquelles que has tinha, tinham diante de fi nas mãos húas canas muyto compridas atrauefadas na altura dos peitos, afi eftauam has velas todas cm hordem. Ho dito eftrado eftaua ante ha cafa térrea comprida que atras he dita. Efta cafa he armada fobre efteos muy grofos de aciprefte & has fonaues que eftam fobre hos eftcos, fam pintadas de pobres tintas, & fobre has taboas que deccm de cima a fundo, a modo do liuel he tudo nam bem feito, & per cima cuberto de hum colmo f*> DAS ÍNDIAS í*i N7 que ha na terra que dizem que dura vidas domes. Na entrada da casa que he na cabeça da melma cala eltauã armadas quatro cortinas c< hua delias que ftaua no meio era de brocado & has outras de fina feda. Diante deitas cortinas no chã, eltauã húa grande & rica alcatifa DAS ÍNDIAS &\ 8y timentos neceflarios, porque hos Rumes eram muytos ik nos poucos & alem dilto tendo fortaleza no mar roxo, fe poderia muyto bc fazer caminho pêra ire a Hierufalem. Reipondeu ho embaixador que aquelles eram hos defejos delRey de Portugual, & que todauia lhe pedia que ho ouuiife, & fe detreminaffe de ho nam ouuir que lhe mandaria ha carta do capitam mor, & afi lhe mandaria por eferito ho que lhe ho capitã mor mandaua dizer. Mandou que lhe tornaffem tudo na fua letra & linguoa & ho mandaífem tudo: & ho embaixador afi ho fez, & mandoulhe pedir que ho vilfe tudo, &. que ho defpachaffe. Depois difto man- dou dizer ho Prefte Joam, que cantaffem a hum manicordio : & que bailaffem & ali ho fezerom. Acabado ho bailo lhe fezemos fala como éramos chriftãos que nos deffem licença pêra que difelfcmos milfa a noílb cuftume fegundo ha igreja de Roma. Loguo nos mandou recado que bem fabia que éramos chriftãos & que hos mouros que eram mãos & cujos : & pois elles faziam fua oraçam a fua guifa, porque ha nam faríamos nos polia noffa : Ísl que elle nos mandaria dar ho neces- lario, c< ali mandou que nos foliemos aha poufada. Nos cheguãdo trouxera em nolTo alcãee, trezentos pites grades & .xxiiij. jarras de vinho dizendo aquelle que ho fazia trazer, que lhe entreguaram .xxx. jarras, & que no caminho hos que has que traziam fezerom menos féis. C Capitulo .lxxvj. Das preguntas que forom aho embaixador por mandado do Prefte Joam, & do vertido que deu a hum pajé, & afi fe trazíamos maneira de fazer hoftias. o dominguo leguinte vieram a nolla tenda muitos recados do Prefte Joã aho embaixador & todos fobre has armas q lhe mãdaua elRey de Portugual, & fe lhas mandaria a índia. Dilfelhe ho embaixador que has armas & todas outras coufas que elRey mãdaua veriam elle anno que vinha & que lhas traria ou mandaria trazer ho capitam mor & que ali lho mandaua dizer & efereuia é fuás cartas. Nefte dia nos mandou dizer fe trazíamos manera 'de fazer corbam .f. hoftias, refpondemoslhe que li: mandou que lho moftraffê. Eu lhe leuey loguo has obradeiras has quaes era muyto boas onde eftaua ha imagem do crusilixo muy aberta & muy bem feita : nam elteue muyto depois: q loguo has mãdou tornar. Nefte dia mandou que lhe foliem moftrar como fe armauam armas brancas que lhe mãdaua ho capitã mor; forÕhas ar- mar onde ho elle vilfe. Nelte dia mãdou pedir has efpadas & couraças q trazia ho embaixador & fua cõpanhia, tudo lhe mãdarã & fobretudo lhe mãdou dizer q fe lhe mandaria elRey de Portugual daquelas armas, dilíerolhe que lhe mã- daria tantas, quantas lhe neceffarias foffem. Nefte dia na tarde mandou outro tanto pam & vinho como ho dantes, & fendo ja bem noite veio hum pajé a noffa tenda com hum recado, & ho embaixador ho veftio tudo como Portu- guês: com camifa de colar douro laurada, pelote de vfteda, barrete de põtas douro, ceroules de feda, feruilhas, borzeguis, çapatos, & ali foyfe muyto ledo & hos que com elle vinham. No dia feguinte polia manham tornou ho dito pajé CÕ ho pelote & nam mais dizendo que ho Prefte bradara com elle porq to- mara hos ditos veftidos & fobre tudo pedio húa jaqueta de pano de Portugual pêra armarem has armas fobre ella, deulha ho embaixador, & quanto aho pelo- te que ho pajé trazia que ho deixaua, diffelhe ho embaixador que hos Portugue fes nam cuftumauã dar & tomar: ali fe leuou ho pelote, & nam ho tornou mais. 9o $-*? DO PRESTE JOAM $-*> C Capitulo .lxxvij. Como ho Preíte Joam mandou chamar a mi Francifco aluarez cleriguo, & que lhe leualle hoftias & veltimen- ta & das preguntas que me fez. oguo na fegunda feira oras de vefperas mandou chamar ho Prelte a mi Frãcifco aluarez, & que leualle hoftias que has queria ver. Leuey .xj. hoftias muyto bem feitas (& nam has leuey é buceta porque ja "abia ha reuerencia que lhe elles acatam .1". has luas que fomente he hum bolo & eftas tem muy limpo crucifixo) leuehas em húa muy boa porcelãa cubertas com hum tafetá: viuas, & (legundo me differam) folguou muyto de has ver & ainda mandou que lhe tornalfem a mandar has obradeiras pêra cotejar ha abertura delias com ha figura das hoftias: & que ali lhe foffe moftrar todas has outras coufas com que deziamos miffa. Leueilhe a veftimenta cõprida, calez, corporaes, pedra dará, galhetas, tudo veo peça por peça &. mãdoumo to- mar dizendo que defcofeffe ha pedra dará que hia colida em hum pano limpo, & defcofi ha metade delia & mandeylha tornar cobrir. Efta pedra era da parte de cima muy liía quadrada & bé feita : &. da parte de baixo muy pouco efcadra- da, da natureza & feiçam da pedra : tornarõma dizendo pois em Portugual hauia tambõs meftres, como fezerom aquella ali efcadrada. Eu refpondi que era muyto bem feita lifa quadrada & bê laurada da parte de cima, & que debaixo tinha muy bõ alento, ainda me differom que nam eftaua bé: que has coufas de deos que hauiam de fer perfeitas, &. nam imperfeitas. Sendo noite me mandarom que folfe pêra ha tenda & entraffe & entrey, & me polferõ no meio da téda que eltaua toda alcatifada efpaço de duas braças onde ho Prelte Joam eftaua, mandou loguo que me veftilfe como pêra dizer miffa & me vefti cm lua prefen- ça veftindo primeiro minha fobrepeliz que com ha veftimenta trazia. Eu veftido pregútoume q quem nos dera aquelle habito: fe hos apoltolos ou outros fantos algúus: refpondilhe que ha igreja ho tirara da paixam de Jefu Chrifto. Dilfeme q lhe difeffe ho q cada húa das peças lignificaua. Comecey loguo na fobrepeliz dizendo q era habito dos cleriguos: & podo ho amito, dilfe q aqlle lignificaua ho léço ou pano cõ q cobrirõ hos olhos a Jefu xpo, & veftindo ha alua diffe aqlla unificar, ha camifa q nolfa fnora fizera a leu filho fobre q hos caualeiros de Pi- latos laçará fortes: &. q ha cinta lignificaua caftidade & llpeza dos facerdotes: & ho manipulo finificaua húa peqna corda cõ q atarõ has mãos a Jefu xpo. Aqui falou ho Prefte por lua boca & has líguoas me differa q dezia q éramos bõos chriltãos pois q ali tínhamos a paixa de xpo. Vindo ha eltola, lhe dilfe q aquela finificaua ha grande corda q atarõ a Chrifto no pcfcoço, porq ho trazia de ca pêra la: e< ho mato finificaua ha veltidura q lhe viltiram por efcarneo. Aqui tornou a lalar & differam has lingoas q diflera fer verdadeiros chriftãos pois tínhamos ha paixam inteira: & tornou falar ahas lingoas & differome q mãdaua q me es- pilfe & tornaife dizer ho q finificaua cada peça. Aho efpir comecey no mato «Sc acabey no amito & licauame lo a fobrepeliz vefticia. Outra vez me mandou veítir «Sc que ho declaraffem como de primeiro: c< ali lho torney dizer começan- do no amito & acabando no mato. Aqui afirmou cõ voz bê alta que éramos chriltãos que tínhamos toda ha paixa inteiramente: dizendohos, q pois eu dezia q ha igreja tirara ifto da paixã de Jefu Chrifto, que qual fora cita igreja porque 1 m cabeça na chriftãdade: ha primeira Coitai i qpla e Grécia. & Roma. $-*> DAS ÍNDIAS <&i 9' depois na Fraca. Eu lhe refpondi que hi nani hauia mais de húa igreja, e< polia que Coftãtinopla folTe cabeça no principio, ceifara de ho ler: porque ha cabeça da igreja era onde ian Pedro eltaua pello que Jefu Chrifto differa. Tu es Petrus, òv. fuper hanc petram edificabo ecclefiam meam. E quando ian Pedro eftaua em Antiochia la era ha igreja porque la eltaua ha cabeça, & como fe veio a Roma íicou c< fempre lera cabeça. E eíla igreja regida pollo Efpirito Santo, hordenou ho neceffario pêra fe dizer miffa, DO PRESTE IOAM <*-£ a Chrifto noílo fnor & foy virgem &. que afi leera & ouuira dizer que defpois da morte de Chrifto, hos apoftolos & discípulos preguauam rijamente ha fe de Jeíu Christo, ate luas mortes & nã canfaram, & preguauam caftidade, & que afi ha igreja Romãa que ha verdade eftabeleceo, ordenou que ninhum cleriguo tiueífe molher por eftarem mais limpos de luas conciencias, & nam occuparem hos tempos com molheres, & filhos, gados, lauouras & fazendas. Deu a ifto rcpofta dizendo que hos feus liuros mãdauam que fe calasse, & que afi ho diflera Paulo. Outras muitas repreguntas me fizerom eftando eu fempre reueftido: & depois de todas me pregutarã fe tínhamos nos ho catar dos anjos quádo Chrifto nacera. Refpondi que li, preguntaram fe ho deziamos na milfa, dilfelhe que fi deziamos. Dillerõme que difeffe eu ho começo, comecei loguo Gloria in excelfis deo. Diffe- rãme que ho diffefe cantando: diffe entã dous verfos delia. Entam me pregunta- ram fe tínhamos ho Credo, refpondilhe que eu lhe alegara ja com elle. Entã me dilferam que difeffe algúa coufa cantando, diffe outros dous verfos. Depois tornarom que lhos difefle rezados, dilfelhe ha Gloria &. ho Credo. Eftaua hi hú linguoa ík mais ho frade que nos guiaua por ho caminho. Efte frade andara em Itália & lábia algum tanto de latin. Preguntoulhe ho Prefte fe entedia, refpõdeolhe que fi: & que diifera ha Gloria &. Credo como elles &. que nã difteria fenam na linguoa, & afi me diffe ha linguoa que hi eftaua que a cada pregunta & repofta que lhe eu daua principalmête das peças de veftimenta, dizia ho Prefte que tínhamos to- das has coufas da paixam DAS ÍNDIAS <*-Ç 93 bradando & pedindo juftiça dizendo que nella noite patada ho embaixador de Portugual >S; fua companha por hum Arábio que lábia ha linguoa da terra, lhe furtaram húa fua filha per força & la leuarom aha tenda onde elles poufauam DO PRESTE IOAM <%-$ fua corte, & reinos, & fenhorios, & tudo chriftãos: Com ifto nos mandou pêra ha pouiada. C Ha fefta feira loguo feguinte mandou ho Prefte Joam has elpadas que la tinha. Ho embaixador lhe mandou dizer que fe lhe bem pareciam, que has to- maffe, & que receberia mercee feruirfe delias. Veio loguo repofta que li has elle tomaífe, que diria elRey de Portugual que tomaua has efpadas ahos feus que elles hauiã mefter. Ainda lhe tornou ho embaixador a madar dizer, que fe ou- ueffe por feruido delias & has tomaffe que na índia hauia muitas nas fortalezas delRey Sc em fuás feitorias : & que elRey folgaria de fua alteza fe feruir das armas de feus vaffallos. Indo efte recado vieram da parte do Prefte pedir hfias calças, & ho embaixador lhe mandou húas fuás & outras de Lopo da gama ík lhe mandou dizer que has calças, vertidos & efpadas & todas has outras peças que hauia vifto & foubele que ho embaixador & feus companheiros tinham todas eltauã a feu feruiço & lhe faria mercee mandar por tudo o que lhe bem parecefe, porque feruindofc das fuás coufas, ho capitã mor, & elRey de Portugual, lhes faria por ilfo mercees. Muytas preguntas mandou nefte dia fazer a que ouue fuás reportas has quaes por euitar prolixidade nam fe efcreuem. C Capitulo .lxxx. Como ho Prerte Joam mandou certos cauallos aho embaixador pêra que efcaramuçalfem & como ho fizera &. de hum calez que lhe mandou & preguntas que lhe fez & peças, & do furto da tenda. a terça feira doze de nouembro mandou ho Prefte Joam cinco cauallos muy grandes & muy fremofos a noffa tenda dizendo aho embaixa- dor que caualgalfe elle & quatro outros naquelles cauallos, & f o ff cm efcaramuçar ante ha fua tenda. Era ja muito noite & ho embaixador nam foy (fegundo pareceo) muito contente, porque nã era a fua guifa: & fe pe- guaua hos noffos húus a outros, porque ora lhes deziam fazey ali, ora afi: & acabando fomonos a noífa tenda, &. mandounos ho Prefte três jarras de vinho. No dia feguinte mandou ho Prefte aho embaixador hum calez de prata dourado forte & bó, feito a noffa guifa ali ho pe, como ho vafo. No pe tinha hos doze apoftolos, no vafo derredor de muy bem feitas letras latinas hú letreiro que de- zia. Hic eft cálix noui teftamenti: dizendo que lho mandaua para beber por elle. Efte calez nam tinha patena, nem elles entendia ho letreiro : & ha feiçam do calez nam era a fua porque hos feus caleces fam das copas muy larguas pouco menos de efcudela muito funda, & tira ho facramento com culhar. Mãdou ho Prefte nefte dia preguntar muitas preguntas, & dizer muitas coufas, antre has quaes foy húa que quãto aueria que tomaram zeilla que elle queria ir la por terra & fe ajuntariam & fe veriam has fuás gentes cõ has delRey de Portugual, mas que foubelfemos que dous dias de caminho nam tinha aguoa, que re- médio faueria hy. Refpõdemoslhe a ifto que de Portugual vínhamos .v. .vj. meles fé tomar aguoa, porq na hauia onde ha tomar, & q na oftante ifto vinha em abaftãça: & q afi fe poderia leuar pêra eftes dous dias ê camellos que hauia muitos na terra. No dia feguinte que eram .xiiij. do dito mez, mandou ho Prerte duas peças de pouca valia .f. húa eftãte pequena de pau dourado pêra ho altar da noífa igreja: & hum guinde feito de pao pêra lauarem has mãos ou deitarem aguoa nellas. Nelle dia mãdou dizer que lhe mãdalfem hos nomes de nos outros ?rV DAS ÍNDIAS &I todos por efcripto, & leuarom hos loguo. Tornou a mádar dizer, que queria dizer Rodrigo & que queria dizer Lima «is: ali de todos hos outros nomes & apelidos. tudo lhe decraramos por efcripto. Ja q amanhecia outro dia, fezeram na lenda do embaixador outro furto como ho da outra vez jazêdo na tenda .vj. ou .vij. ês da lua cabeceira leuara a Jorge dabreu húa capa q lhe cuftara .xl. cruza- dos, DO PRESTE IOAM C^-Ç crer & for baptizado lera faluo, & aquelle que nam crer, lera condenado: afi que hos bouçaes & que nam foram criados nem doutrinados na fe, pouca creonça terá: & hos da tenra idade, fua ignorância lhe abaltara : & por tanto me parecia mal ahos taes darem comunham, ate nam ferem criados nem doutrinados na fe & terem idade & capacidade para ter &. crer tam alto mifterio. Todos hos pre- fentes que hi eftauam louuaram iíto: & deziam que ho Prefte folgaria de ouuir ifto. IL Ha fegunda feira .xviij. do dito mes me mandou chamar ho Prefte, & me mandou fazer mintas preguntas: c< afi lhe refpondi como me deos ajudou: a delles nam fey, «Sc a delles ali he. Ha primeira foy q quantos profetas profetiza- rem lia vinda de Chrifto, refpondilhe cj a meu juizo todos falariam delia .1'. hú da vinda, & outros da encarnaçam : & outros da vida, & outros da paixam &. morte, & outros da refurreiçam, ali que tudo redunda de Chrifto. Mandoume preguntar quantos eram hos profetas, eu lhe refpondi que ho nam fabia. E fobre ifto vê outra pregunta que quantos liuros fezera cada profeta, refpondilhe que me parecia que cada profeta faria um liuro é capítulos porque nam liamos liuro primeiro, fegundo, nem terceiro, de Hieremias, né de Daniel, nem doutros profetas, fenam a tãtos centos, liçam de tal liuro. Preguntarõme que quantos liutos fizera Paulo, diilelhes que efcriueo do jeito dos profetas, & que me pare- cia que hum liuro lbo, & que ho faria acapitulado, porque efcreuia a muytas partes ali como ahos Romãos, & ahos de Corinto, & ahos de Effefo, &. ahos Hebreos, & has outras nações, & que tudo ho capitularia em hum liuro. Pregun- toume que quantos liuros fezeram hos euangeliftas, outro tanto lhe diffe: & que nunca lera mais que hum principio a cada euangelifta do feu liuro: &. que nã dezia liuro primeiro nem fegundo, & que nam deuia fer mais que hum liuro em capítulos, faluo fan Joam que efcreueo ho apocalipíi: elte faria dous liuros. Loguo veio outra pregunta dizendo que difeffe todos hos liuros dos profetas apoftolos & euangeliftas de nouo & velho teftamento quantos liuros eram por todos. Eu tinha ja ouuido antre elles ferem .lxxxj. liuros, & pello que lhes ouui, refpondi que eram .lxxxj. mas que delta repofta ec das outras repoftas eu me nam aiirmaua muyto por quanto hauia .vj. annos que nauegaua, «Sc nam trazia liuros & ha memoria fe trafpafaua. Veiome repofta que eu hauia boa memoria. feus compaffos como dantes, em duas vezes que entramos era junta muyta mais gente q de ninhúa das outras vezes & muitos com armas &. muytas mais velas acefas ante has portas & nam nos deteuerom hi muyto que loguo nos madarõ entrar com ho embaixador noue peffoas Portuguefas. alem das cortinas: & achamos ale deltas primeiras cortinas outras mais ricas & ainda nos manda- rem pafar antre cilas: &. paliando eftas derradeiras achamos grandes «Sc ricos eftrados & de muy ricas alcatifas. Diante deites eftrados eftauam outras cortinas DAS ÍNDIAS ,-• outra muj mor riqueza, has quaes em nos ali citado parados has abrirá por duas partes porque cílauam cerradas & hi vimos eftar ho Prefte Joam alen- tado é hu cadafalfo de .vj. degraos muyto ricaméte cõcertado. Tinha na cabeça hua coroa alta douro & prata .f. húa peça douro, & outra de prata de alto abaixo, «Sc húa cru/ de prata na mão, c< hum tafetá azul pollo rofto que lhe cobria ha boca & lia barba & de quando em quando ho abaixauam q lhe pare- cia todo ho rofto & tornauãho a erguer. A tua mão direita tinha um pajé com outra cruz de prata cham na mão òv com figuras abertas de buril: donde eltaua- mos riam fe podia detreminar eítas figuras da cruz, mas eu vi depois eíla cruz & lhe vi has figuras. Tinha ho Prefte veílida hua rica hopa de brocado, & eami- le feda de larguas mangas que pareciam pelotes. Des hos giolhos abaixo hú rico pano como gremial de bifpo bem eftendido, iSc elle alentado ali como pin- tam deos padre na parede. E alem do pajé que eítaua com ha cruz, eítaua de cada parte outro com húa efpada cada hum nua na mão. Na idade, color, & e!tatura he de home mãcebo na muyto preto, leria de color caltanha ou de macaa baiones nam muyto parda ò< em lua color bem gentil homem, mediano de corpo, deziam ler de idade de vinte três annos, elle ali ho parece : tem ho rofto redondo, grandes olhos, ho nariz alto no meio, (Sc começa de lhe nacer barba. Em 1'ua prefçnça & aparato bê parece grande fenhor como ho he, & nos citaríamos delle efpaço de duas lanças. Vinham recados c< hvam & todos pollo Cabeata. A cada parte do cadafalfo eltauam quatro pajés ricaméte veludos com lendas velas acefas nas mãos: & has preguntas & repoftas acabadas, ho embai- xador deu aho Cabeata, has cartas & regimento do capitam mor tornado na lua letra & linguoa : is: elle deuhas aho Prelte: & elle has leo muy defpachadamente : & diffe como has leo, fe eltas cartas Iam do capitam mor, como falam em el- de Portugual. Deulhe ho embaixador em repofta, que como poderia ho ca- pitam mor efereuer que nam falafe em elRey leu fenhor cujo capita mor elle era nas Índias. Aqui ceifou de preguntas e< tornou a dizer q alem de elle dar muytas graças a. deos por eíla mercee q lhe hauia feito é ver quem léus ante- cclfores nam viram, né elle cuidara de ver, feus defejos eram com que elle fol- garia que elRey de Portugual mandafie fazer fortalezas em Macua, & Cuaquem, porque hauia medo q hos Rumes noílbs cótrarios fe fezelfem fortes nos ditos lugares: porq fe ali fofe ho desbaratariam a elle & a nos hos Portuguefes: ix que pêra hos ditos lug i : d iria todo ho baftimento òv gente & mantimétos quanto neceffario foffe, mas que lhe parecia melhor tomar zoilla porque era mais abaftecida de mantimentos, & tomando ella cidade tudo eltaria feguro por que dali hyam hos mantimétos pêra Adé es: pêra Juda «Sc Meca & toda Arábia .iie ho Lorõ & Cairo. Ouue a ifto repofta dizendo que nam era detença em ir zoilla nem todos hos outros lugares, porque onde ho poder delRey de tugual chegaua, hos lugares fc defpouoauam & nam ha guardauam fométe a bra das nãos: & mas q zoilla eftaua fora do eftreito: Macua & Cuaquem eltauam dentro no eftreito: & fendo feito fortaleza ê cada hum deites lugares de hy fe cõquiftaria Juda & .Meca & todos hos outros lugares ate ho Cayro & defenderia ha navegaçã dos Rumes & Turcos que eítam em zebide. Pareceu ifto bem aho Prefte & tornou a dizer que elle daria hos mantimentos & todo ho ne- cellario pêra elta defpefa & armada. E ho embaixador lhe diffeque lua alteza noe meafe onde & porque haueriam eftes mantimentos. Refpondeu ho Prelte que elle mandaria quem hos delle, &. que loguo licatle capitam na fortaleza ou i- • DAS ÍNDIAS <*i Padre fanto, Cardeaes, Arcebifpos, Bifpos, Patriarchas, & outros reitores da igreja pregadores DO PRESTE lOAM C*-$ í Capitulo .Ixxxiiij. Como lhe fora leuadas has vidas dos d fantos, ck corno has fez tornar na fua linguoa, cc do cõi mento que tiuerõ com noffa miffa, cv. de como nos mãdou cha- mar ho Prefte, ík nos veltio. |1 o dia feguinte quinta feira .xxj. do dito mes mãdou ho Prefte Joa pollo |BI meu Fios fantorum dizendo que lhe mandaffe affinadas has vidas dos kiS! ditos fantos atras nomeados. Mandeylhe ho liuro cõ has ditas vidas dos latos afinadas, & tornará loguo ho dito liuro & cõ elle vinham dous frades dizédo q mandaua ho Prefte q lhe efcreueffem ho nome de cada fanto em fua letra fobre cada figura, is: aíi hos paffos da paixão de Chrifto: & quãto ahos pálios da paixã, poíefíe Õde & como aqlo fe acõtecia: & quãto ahás vidas dos fantos poferã feus nomes. E lcuãdo ho liuro tornarõno mandar & hos frades cõ elle dizédo que lhe pofeffé de q terra cada fanto era & õde padecera. 6c q vida cada hum fezera, & ifto a todos hos fantos do Fios fantorú. Fezemos lio q mãdaua de aqlles fantos q achamos donde era, «Sc donde nacerã. & donde morrera, & hos outros como eftauam. CL Na feita feira feguíte viera hos ditos frades cõ ho liuro pêra tirarmos ha vida dos fatos atras nomeados. Polfemos dias c hos tirar por fere grades & mu\ trabalhofa coufa mudar a noffa líguoa na fua, c< ale delias vidas cotejamos outras vidas de latos q elles tinha cõ has de noílb Hos fantorum, ok foro aha de fan Sebaftian, & de fan Anta, & de fan Baralã: & defte fan Baralá tinham ha vida, ò'c nam lio dia, ck preguntarom a mi muy aíincadaméte pollo feu dia: cu me vi atribulado porq nã ho achaua em ninhum calêdario. & foy achalo ;p iis em hum calendário de hum report<>!';<< dos tépos, «S: como lhes dilfe ho 1. loguo ho mandarom alentar em feus liuros è< guardar ho dia. Eu nam ou- faua la ir fem leuar ho liuro do calendário porq preguntauam por dia de algum fanto, & queriam que loguo a pe quedo ho difeffe. ([ Dominguo dia de fanta Catherina mandou ho Prefte Joam certos coneguos & cleriguos deites principaes de fua cala. que foffem ouuir noffa miffa ha quai deziamos cantada fabados DAS ÍNDIAS .; lominguo por noite & ja a taes horas que dormíamos nos madou chamar ho Prefte. Fornos c< entramos polias cõtinécias das outras vezes & cheguamos ante lias primeiras cortinas, & alli nos derõ ricamente de veftir, aho embaixador má- darom entrar anate da cortina DO PRESTE IOAM <*f que nos elle mandara dar. Refpõdeu lio embaixador que beijauã has mãos de lua alteza polia vilitaçã DO PRESTE IO AM C^ officios : afi baptifmo, como miffa, porque ho faziamos todo muyto paufado & lhes pareciam mais perfeitos que hos feus. C Capitulo .Ixxxvij. Do numero da gente de caualo & de pee que fae com ho Preíte quando caminha. artimos delta terra arrepiando ho caminho pêra onde viramos, ha gente que de continuo por ho caminho vay com ha corte namhepera fe crer: porque certo de cada lugar que abala é três quatro leguoas, he ha gente tanta &. tam junta que parece procifam de corpo de deos em grande cidade lem mingoar em ninhúa parte do caminho, & ha gente he delta maneira. Será da decima parte húa gente limpa, & has noue comú ali homés como molheres : & moços & probes, delles c5 peles, & outros panos probes, & eíles comues leuam conligo luas fazendas que tudo he panelas de fazer vinho & efcudelas de beuer. E le abalam pêra perto, eftes probes leuã coligo luas probes calas ali feitas &. colmadas como has tinha, &. fe vã- pêra mais lõge, & leuã ha madeira q fã húas vergas. Hos homés ricos trazé tédas muito boas. Dos grandes fidalguos (Sc grandes fenhores nã falo, porq cada hu delles abala húa ci- dade ou boa vila ali de tendas como carreguas & gente, mulas coufa fem nu- mero nem coto: dos de pe nã fey q diga. Nos hos Portuguefes & frangues fala- ríamos muvtas vezes deltas mulas porq no inuerno que anda como loa porque muytos fenhores vam ter ho inuerno a fuás terras nã habala ha corte amenos de .1. mil mulas, &. di pêra cima chegara a cê mil. De cauallos muyto poucos & das mulas que vã adeltro Iam duas tantas & três tantas das outras, eftas nam fe contam em numero de mulas. Hos cauallos muytos ha hy &. muy fre- moíbs, & por nam ferem ferrados, defpeam loguo &. ali nã caminham nelles, tam pouco cites nam metemos em conto & portanto digo muytos poucos. E fe ho Prelte caminha pêra longe ficam has aldeãs cheas de cauallos deipeados & deipois hos leuam de vagar. Has mulas de carregua nam tem conto, &. também feruem hos machos de leia como has fêmeas. Seruem de húa maneira, hos que fam pêra feia, feia: hos da carregua, carregua: ha hy também muytos infindos fendeiros galegos pêra carregua &. porem defpeam como hos cauallos, & ha muytos alhos que feruem milhor que hos fendeiros &. muytos bois de carregua, & em muytas terras camellos que carregua muyto & cites nas terras chãas. C Capitulo .lxxxviij. Das igrejas da corte, & da maneira q tem de caminhar, & has pedras dará como vam reuerenciadas: & corno ho Prelte Joam fe molha aho pouo em cada hum armo. o Prelte Joã poucos vezes caminha que vaa feu caminho direito, nê fabe home onde elie vay. Caminha elta multidam da gente pollo ca- minho ate que acham tenda branca armada, &: hi fe alentam cada hú ê feus lugares, &. por muytas vezes nam vem ho Preíte a elta tenda íx dorme per moefteiros & igrejas grandes q ha na terra. Nefta tenda que aíi armam nã fe deixa de fazer folenidade de tangeres &. cantares, & porem nam tam perfeitas como quãdo ho fenhor hy elta, (Sc outrofi fempre caminham has igrejas com ha corte, & fam eftas treze : & caminham caminho direito poíto que ho Prelte Joã vaa por fora do caminho. A pedra dará ou pedras de toda i ha: ffc> DAS ÍNDIAS igrejas vam muy reuerenciadas & nam iam lcuadas lenam per clérigos de miíla &. fépre a cada húa vá quatro & outros quatro de fora pêra fe reuezaré, & leuã citas pedra, como em padiola erguida ahos hombros & com ricos panos de brocado & feda cubertas, & diante de cada hum altar ou pedra que tudo vay junto vam dous zagonaes com hum toribulo & cruz, & outro com campainha \lo. E todo homem ou molher que vay pello caminho, tanto que ouue ha campainha fe íay do caminho, & da lugar a igreja & fe vay de mula apeafe & da lugar a igreja que pafe. Ali també quantas vezes ho Prefte caminha com fua corte, fempre vam diãte quatro lióes &. cites tãbem caminham direito & vam prelos com fortes prifões .1'. duas cadeas húa atras & outra diante, & muytos homés que hos leuam & també lhes dam caminho & porem he com medo. Ca- minhamos noffo caminho de patifas em paufas, ate .xx. dias do mes de Dezêbro tV viemos ter fobre has barrocas grades que tem has portas pêra onde paffamos na vinda, & ali nos apoufeniaró em hús grandes campos, ík alentadas has ten- das do Prefte Joam, loguo começarom fazer hum cadafalfo muyto alto em húa das tendas pêra fe ho Prefte moítrar em dia de Natal, porque fe amoftra geral- mente três vezes no anno .1". húa dia de Natal, outra Pafcoa, outra fanta Cruz de Setébro. Dizê q faz eftas três moítras porq feu auoo pay de feu pay q fe chama Alexandre, teuerom feus priuados três annos morto & el condido: & fenhoreauam hos reynos &. fenhorios: porque ate eatã ninhum do pouo, nam via ho feu rey, nem era viíto fenam de muy poucos feus criados & priuados, ík a requerimento dos pouo?, ho pay deite Dauid fe moítraua eítes três dias, & cite afi ho faz: & diz que fe vay em guerra, que vay defeuberto a viita de todos, & ainda caminhando como diante fe dirá onde ho vimos. ff Capitulo .lxxxix.- De como ho Prefte Joam me mandou cha mar pêra lhe dizer miffa dia de Natal & da confiffam ck comu- nham. itando nos ali bom pedaço das tendas do Preíte Joam em noffas ten- das & noffa igreja armada junto, cada dia deziamos miffa. Na vefpera di» Natal ja meio dia ou mais, lio Preíte Joam me mandou chamai', &. me preguntou que feita fazíamos de manham, difielhe corno fazía- mos ha nacença de Chrifto, & me preguntou q folénidade lhe fazíamos, eu lhe diife ha maneira que acerca diffo tínhamos, & como deziamos três miílas: elle diffe que tudo ho faciã como nos, mas que nam deziam mais que húa miffa c< que de aquellas três miffas q nos deziamos que lhe difelfe húa qual eu quifeffe, refpondilhe que lhe diria qual fua alteza mandaffe, entam diffe que lhe diieffe ha mifa da terça que folgaria muito de ha ouuir & ali lio ofiicio que cuítumauamos fazer. Mandou que loguo vieffe pêra aly noffa tenda da igreja junto da lua. Loguo veio & mandou tirar duas tendas da fua tenda & mandou armar ha noffa igreja com ha porta principal da fua tenda que nam leria mais antre ha igreja es: ha tenda que duas braças: dizendo mais que como cantaffe ho galo loguo nos mãdaria chamar & que vieffemos aha igreja que ali cantauam hos feus cleriguos iv que tudo fezeffemos como na m Ifa terra fe acuftumaua que nos queria o iuíi Armada ali ha dita tenda na igreja, loguo cantamos nella bcfperas, c< cõplctas i quaes ho Prefte o,, i o d : détro d i fua tenda & digo que has ouuio, porque ho viamo nos :; li poi fei iam junto orno dito he. Entam no forno: a noffas io6 Hh> DO PRESTE ÍOAM C*-£ tendas & tanto que hos galos cantaram, loguo nos mãdou chamar & fomos féis que fabiamos da igreja & bem catar .1'. eram cites. Manuel de mares criado do Marques de vila real, tangedor dorgãos, & Lazaro dãdrade pintor natural de Lixboa, &. Joanes colar, eferiuão da embaixada, &. Meítre Joam, & Nicolao cate- lam, & hum Meítre Pedro Genoes: & leuey la quantos liuros tinha pofto que bem fora eram da feita, fométe por fazermos numero porque elles fam muyto de pregútar por liuros: & abrios todos no altar, começamos noffas matinas como podíamos & certo parecia que nollo fenhor nos ajudaua & daua graça, & começando mandou ho Preite .xx. velas parecendolhe que tínhamos pouca cera, porque nos nam tínhamos mais que quatro velas. Em quãto duraram has noffas matinas que nos afaz alonguamos com profas, hymnos, & cantiguas q antre metíamos que nã podíamos ai fazer: que na tínhamos coufa algúa apontada & bufeauamos ho que fe milhor podia cantar & entoar. Has matinas feruia eu muy per ordem em quanto hos outros cantauam, & a todo elte oflicio, nunca fe mudou ho Preite Joam da borda da lua tenda que eftaua como dito he junto da no tia igreja, & dous mifageiros nunca cefauã de yr, & vir, & preguntar que era o que cantauamos, afi como fentiam mudar fon de falmos, hymnos, refponfos, profas, ou cantiguas. Eu fingia ho que nam fabia, & lhes dezia que eram liuros de Hieremias que falauam da nacença de Chrifto & afi dos falmos de Dauid & doutros profetas. Era elle cõtête & louuaua hos liuros. Acabado noffo olficio que foy afaz grande, veio hum padre velho q foy e< ainda dizem fer meitre do Preite Joam &. preguntounos fe acabáramos: ou como calaríamos : DilTelhe que li, refpódeo elle q folgaria cheguar elte olficio ate polia manhã & que lhe parecia que eltaua no paraifo com hos anjos. Refpondilhe que ate milTa nã tínhamos mais olficio, & que eu queria ouuir de confifam algúus que queriam tomar ho corpo do fenhor. Loguo veio outro recado que onde hauia de confeffar: & ja quando veio, eu eltaua confefando fobre hú atabaque que mandaram pêra tanger has matinas, & vindo efte padre velho com elte recado, & achandome ja afenta- do a confeffar acédeo rijamente húa tocha «Sc polia diante ml como pêra me veré da tenda, & elle alfentoufe no cham junto de mi com ho cotouelo fobre hos meus giolhos : ho penitente da outra parte, & dali fenam aleuantou ate que eu ouui dous de cõfifam & a manhã amanhecia de todo. No fim difto diffe efte honrado padre, prouuefe a deos que me deffe ho Niguz licença pêra toda minha vida citar com vosoutros, que fois homês fantos & fazeis has coufas inteiramen- te : & foyle elte padre, & loguo tornou dizendo que mandaua o Preite Joã, que confefafle, que queria \'er a maneira que lhe differom que tínhamos na confifam. Mandelhe dizer que era tarde pêra dizer miffa alias horas q fua alteza mandaua. Mandome dizer, que todauia confefaffe &. q ha milla difeffe quando quifeffe ou podeffe que elle nam hauia de ouuir nelte dia outra miffa, fenam ha noffa. Tor- neme outra vez a confefar no atabaque onde bê poderia ver eitando eu alentado cõ minha fobrepeliz veftida, & ho penitente com feu capello na cabeça é giolhos ho mais honefto q podíamos citar. Acabada eita confiffam lhe mandey dizer que difcffemos miffa que fe fa/.ia tarde, mandome dizer q quando quifeliemos que elle nam fe enfadaua de ver & ouuir, & que preítes eftaua pera ouuir miffa. Fezemonos preftes pera noíla procifam com ha cruz aleuantada, & com hum retabro de noffa fenhora nas mãos, & todos com velas acefas &. duas tochas acerca da cruz, & porque fazíamos ou começauamos ha procifam por dentro do circuito de noffa tenda da igreja, mandou dizer lio Preite que elle bem via ha $-fc> DAS ÍNDIAS <%-J "7 ifam, que ha fazeífemos fora dos mandilates de luas tédas .1'. das cortinas pie cercam nas fuás tendas pêra que ha ville todo ho pouo, mandando da lua tenda bem .cccc. velas de cera branca, peia que has leuatlem nas maus acefas começando nos Portuguefes c< brancos, & de hi ate onde cheguaffem pollos feus, & afi ha fazíamos com quanta honeftidade mais podíamos. E acabada ha proci- !'am que era bem tarde pollo grande rodeo que demos, começamos noffo Afper- ges e< fomos deitar agoa benta aho Prefte Joam, que a pe quedo fe podia deitar da nofia igreja: & eftaua com elle (fegúdo deziam) ha rainha fua molher, & a rainha fua may, & a rainha Elena, & ho Gabeata, & outros priuados, détro da tenda de nolla igreja era todos hos grandes da corte que caber podiam, & lios que nam cabiam eftaua de fora, porque do altar ate lia tenda do Prefte por meio tudo eftaua defpejado, por fua alteza ver ho oíficio da milla. Todos afi es- tiuerom ate ho fim & demos comunham ahos confeífados muyto honeftamente fegundo noffo cuftume) eftando em giolhos com fuás toalhas nas mãos, & eftando em duas parte-, aho longo pêra que da tenda do Prefte fe podeffe ver. E acabando com ha cruz aleuantada tornamos a deitar agoa aho Prefte, porque afi he ufo das duas igrejas que eftam mais cercanas a fuás tendas .1'. nolla fenhora, & Tanta Cruz, de lhe deitarem cada dia agoa benta no fim da milla: os: lhe deitam efta agoa de mais de dous joguos de pela & lha deita delia ma- neira. Vem com ho que ha milla diz hum como diácono & traz hum guinde na mão, & aquelle deita agoa em ha mão do cleriguo, & ho cleriguo fomente acena com ha mão pêra ha tenda com aquella agoa: & nos lha deitamos com yfope no leu rofto DO PRESTE IOAM <^í rezam & porem que eu era hum cleriguo foo, ík ho que leúaua ho toribol» nam era cleriguo como ho leuaua: porque ho encenfo a de andar cm mão de cleriguo & nam doutra peffoa. Refpondilhe que aquelle que feruia de diácono era zagonay a que elles chama de euangelho, & que leu officio era trazer ho to- ribolo. Vem com outro recado dizêuo fe tínhamos aquilo em liuros que eram milhores nos noflbs liuros que hos feus, porque hos noffos liuros tinha todas has coufas. Eu lhes refpondi que muv perfeitos liuros eram hos noílbs, porque depois dos apoftolos, íempre teuemos meftres c< doutores na Tanta madre igreja que nunca outra coufa íezeram nc fazé fenã cõpilar & ajuntar has coufas da fagrada eferitura que em cila eram femeadas, ali pellos profetas, apoftolos, ík euangeliftas, como por Jefu Chrifto nollb laiuador. Tornarõme a dizer que eiles tinha do nouo & velho teftaméto .lxxxj. liuros fe tínhamos nos mais. Eu lhe difle q no, tínhamos hos .lxxxj. & tínhamos mais de dez vezes .lxxxj. tirados elles com muytas declarações ík perfeições. Differõme q bê fabiam que tinham;': nos mais liuros quelles, & que por ifo defejauam que lhes diíeffe liuros nam viftos, nem fabidos delles. Ali me tiuerom em preguntas fem nunca dous mifi- geiros ccffarem de ir & vir nem eu me alentar fenam citar íbbrc hu bordam ate 1 . : fp< as quaes pregútas com luas refpoftas hauendofe de efereuer abadariam duas mãos de papel nê poderia a memoria reter polia pref; que me dauam: pera me fazer tornar, & elle diffeme q lhe embiaua a roguar lhe mandaffe ho fombreiro que leuaua na cabeça & que lhe per- . : & nam ouueffe menencorea por eftar tanto fem comer, & que como co- mede loguo tornaffe, que queria faber outras coufas de ml. Cheguando a noffa tenda, me deu hum vai '■ : f e me foy ' !os olhos ik tiquey todo frio: nã fe tardou hora & meia que me nam mandaffe chamar, & per fer ja tarde, foram comiguo hos que de ha igreja fabiam, ík cantamos húas compretas fo- mente porque nam hauia hy mais lugar, 6c has cõpretas acabadas veio re< que deiarmeffemos ha tenda da igreja, porque fe partia ho Prefte Joam aquella noite (como de feito fe partio) por pafar hos mãos pafos foo fem ningué faber. Nos jazendo dormindo c noffa tenda pouco mais ou menos meia noite, ouui o grande trapala de mulas & gente que pafaua per júto cie nos, & ouuimos dizer que caminhaua ho Neguz, c< parecédonos que pafariamos fem gente rijamente preftes, & quando cheguamos aho primeiro paio nam hauia hy remédio, & a poder de lani í om os noffos caminho: e< caminhamo: afi aquelle dia com lanças auante, & lan i itra & no tio meio nam confeniindo Hfe> D AS ÍNDIAS que ninguc fe meteíle no meio, porque doutra maneira nunca nos ajuntaríamos. Fomos achar a têda delRcy armada no meio das foffas no vifo antre ha i ras onde atras fe diíie que ho frade mandou arrancar hos favaes & liy dormiu toda a gente q pode pafar, & nã dormimos muyto, que ante da meia noite ou- uimos dizer q caminhaua ho Neguz, «Sc nos fomos loguo após eiie: & fomos fora dos mios paio, antes que foffe menham. Ouuimos dizer q morreram n^fta noite neíies pálios homês, & molheres, & muytas mulas & alhos, & fendeiros, & boes de carregua achamos muytos mortos. Efte he ho paio q fe chama aquia que quer dizer morte dafnos por ode ha vinda paliamos. E foy certo que bua grande fenhora morreo efta noite oc com ella hu homem q leuaua ha mula pello cabrello, & dous q hiam peguados nella, & ali ha mula, todos foram por húa roca abaixo & fe fezerom ê pedaços ames q cheguaffem a baixo: iS: nam podia fer outra coufa, porq lias fraguas iam como atras tenho dito) pêra lenam crer: (St quê has ve, mais lhe parece ler inferno q outra coufa. E ali fizemo noffo caminho fem guardar oitauas ao Natal q neíla terra lhe nã guardam. E onde atras diffe que em quatro ou cinquo dias fe nam acabaua de mudar a corte, aqui eílcue ê paliar citas portas mais de ires íbmanas 0%; has roupas & faio do Prefte mais de hum mes paliando cada dia. fi. Capitulo .xcj. Como ho Preíte foy poufar aha igreja de fan Jorge, &. ha mandou moftrar ahos da embaixada, & a mí depois de certas preguntas, me mandou moftrar certos fombreiros ricos. hos .xxviij. de dezembro de mil e< quinhétos c< vinte, viemo tei pollo caminho donde viéramos a húa igreja que ja da vinda viramos, ik nã cheguamos a elia, ha qual fe chama fan Jorge. Alentaram ha tenda do Prefíe baixo da igreja & nos em nofíò lugar q ja nos era ordenado, & outro dia muyto cedo nos mãdou chamar dizendo q nos foliemos aha dita igreja: & nos la nos ha mandou amoftrar & vimola muyto bem. He igreja grade & pitada per todas has paredes de pinturas rezoadas & muy boas eftorias ev bem compafadas feitas per hum veneziano q atras he nomeado q fe chama Nicolao brancaliam, & ali efta neftas pinturas ho leu nome cvt elles ca chamãihe Marcoreos. Eliana ella igreja ioda armada das paites de fora do corpo da igreja q he dentro no circuito, cuberto (como crafta cuberta de ricas cortinas peças de alto a baixo de brocado, & brocadilho, velludo, & outros ricos pano; & peças. Cheguãdo nos détro da porta do grande circuito q he defeuberto & querendo entrar no circuito cuberto, madarã afaftar has cortinas & pareceo ha porta principal que he toda chapada cõ chapas que a primeira 1'aa: parece ler ouro, & aii nos deziam q ho era: & porem vimos lio cõtrairo que tudo era folha dourada & outra prateada, &: cõtodo era muy bê pofto ali nas poi ta i. como nas freftas. Alio ver deitas coufas ho Cabeata por fer grande fenhor n< i moftrando: & eftando hy ho Prefte em fua cortina, ellc via a nos & nos a elle, quãdo paflamos por ante has fuás cortinas. Dali nos mandou pregútar [ue ii", parecia aquella igreja & pinturas delia. Diifemos que nos parecia bi que bem parecia coufa de grande fenhor & Rey: & hauendo efte contentamento, mandou dizer que feu auoo mandara fazer elia igreja & ! pultado, & afi li iu preguntar fe hauia na noffa terra igreja forracl ; !e n quella ou de qi tad rã í ita :. F03 no Ha pofta q aquell *•*> DO PRESTE IOAM <*i boa como hauiamos dito, mas que has noflas igrejas era de bobodas de pedia & has que eram de madeira, ha madeira era cuberta douro & azul: & hos el era de grades mármores >S: doutras coufas louçãas oc riquezas. RefpÕdeu que elle bem Cabia que has noflas coufas eram ricas, grandes, e< perfeitas, [porque tínhamos bõos meftres. Ho circuito cuberto delta igreja eita armado febre trinta es. leis eííeos de pao, & muy altos &. grofos como maítos de galeas, & fam for- radas de pao: & iubre pao pinturas como has das paredes: afi que he coufa real & parece bem ahos daquella terra ck elles ha té por muyto grande. C Nefte mefmo dia na tarde mandou ho Prcíle Joam chamar a mi, & me pre- guntou que me parecia aqlla igreja & lhe dey diffo minha razam concertando no que todos differam na verdade, & preguntoume mais vidas de fantos. Refpondi- lhe ho que fabia, & ali me preguntou por cerimonias da nolfa igreja, & lhe de\ ha repoíia como has eu fey. E acabadas eftas preguntas q eram junto de iua tenda eu efpedidq, deceram da igreja quatro fombreiros grandes ck muy ricos dos quaes eu me marauilhey ck efpantey porq hauia vilto muytos & ricos ck grandes da índia, DAS ÍNDIAS <*-* Ml € Capitulo .xcij. Do caminhar do Prefte Joam 2 $-*> DO PRESTE IOAM <*i a lhes pedir nem tomar couía ninhúa fem licença do Preite. E ali leuam outros cem canifteis pitados cerrados & cheos de pam & iik> vay de trás do Preite nã muyto lÕge & tudo ilto leuã homês nas cabeças : & vam hú diante doutro .1". húa jarra & hú caniftel, & detrás dellcs yram féis homês que vem como guardas mãtieros: & em chegando aha tenda do Preite Joam todo ho metem dentro & daquilo faz merece a quem quer. d Capitulo .xciij. Como ho Prefte foy aha igreja de Macham Celacem, & da procifam & recebimento que lhe fezerom : & do que fua alteza comigo pafou acerca do recebimento. iemos ter fabado & domingo derradeiros dias de Dezembro ê húa ribeyra com toda ha corte. Ha fegúda feira partimos todos juntos vindo ho Preite em fua cortina como hos dias dantes. No primero dia de Janeyro de mil & quinhentos & víte & hú viemos ter a outra igreja grande ha qual quado vínhamos nos nã deixarõ ver : ho oraguo da qual he Macham Celacem que quer dizer ha trindade. Antes que chegualfemos aha dita igreja ido ho Preite defeuberto (como dito he) cõ fua coroa na cabeça & cruz na mão como fempre & em fua cortina & nos diante delle como hos dias dantes, antes que chegaffemos aha dita igreja bê húa legoa, madou ho Preite trazer oito cauallos fellados muy grandes & muy fremofos que na terra eftauam folgados &. mandoos dar ahos Portuguefes que caualgaifem nelles & foliem efearamuçando diante delle : & ali ho fezera. A efpaço de quarto de legoa ante de chegar ha igreja veio gente de recebimento muyto infinda em efta maneira. Ha gente nã fe poderia contar, has cruzes fem conto: clérigos & frades que paliariam de .xx. mil diuididos em partes como erã de muytos moelteiros & igrejas & ali acompanhauã fuás cruzes : & hos frades deuiã fer de longe, porque nelte reyno Damara nam ha moelteiros q tudo Iam igrejas grandes & fepulturas de reis. Aueria nefta clerezia bem cem mitras .!'. carapuções altos & auia hi .lxjiii. fombreiros eltes fe poderiam bem contar porque hiam altos fobre ha gente & eram grades & ricos & porem nam tanto como hos da igreja de lan Jorge que me ho Preite mandou moltrar. Todos eltes fombreiros eram das igrejas em que jazem hos reis, & lhos dexam quando fe fina. E elta grande multidam de gente que ali era junta, polto que ho de mais foffe de corte, era grande parte das igrejas & moefteiros que eram vindos aho recebimento. Ho orficio que fe tinha de fazer, era muyta gente da terra que vinha ver ho Preite que caminhaua descuberto que nunca ho viram. Tanto que chegamos a igreja feita oraçam ho Preite fe foy a fua tenda, & ante q de hy partimos me man- dou chamar & também mandou que ho embaixador & fua companha fe foliem apoufentar & mandoume preguntar que me parecia de aqlle recebimento ò< fe fe fazia tal a elRey de Portugal. Refpondilhe que a elRey de Portugual fa- ziam grades recebimentos & feitas, mas q nunca vira recebimento nem ajun- tameto de tantas cruzes 6c mitras nem tanta gente junta : & que me parecia também feu recebimêto que no mundo íe pode fazer milhor & que ali me pare- cia que onde home ilto contaffe fora de feus Reynos & fenhorios, ho nam creram fenã foffe polia grande fama que de fua alteza era na chriftandade & per todo ho mundo : &. q iíto mais forçaua a darê credito a tal coufa. Veio a ilto repolta que ainda ha gente era muyta mais do que parecia, porque era gente $-*> DAS ÍNDIAS 0*5 "3 nua & nam parecia tanta quanta era: DO PRESTE IOAM e*-Ç Rey de Portugual, & dos feus capitães & armadas eram tã grandes polas muytas guerras q continuadamete fezeram ahos mouros é muytas partes, q fe na trataífem, na fe poderia lbportar, mayormente por lerem eftes gaítos & guer- ras muy alongados do reyno de Portugual onde lhe ha de vir ho focorro: & portanto andado pollo mar traziam luas mercadorias & a delles vendiam «Sc a delles tomauam; & com ilto fopriam parte das defpefas. A iito nam ouuo reporia, mas mandou logo molirar na dita igreja duas grades guarda portas ricas de figu- ras, & preguntou onde fe fazia aquelles panos. Refponderôlhe que todos fe fazia na chriftandade, ík nam outra parte. E fobre ilto mandou pregútar fe lhe mãda- riã muytos delles q elle mandaria muyto ouro. Ho embaixador lhe refpondeo q fe efcreueffe fua alteza a elRey de Portugual, q lhe mádaria quãtos quifelfe. Nilio vê cõ outro reues dizédo q nos q lhe trouxéramos. Ho êbaixador lhe res- pondeo que lhe trouxera, ho que lhe dera .f. húa efpada rica & hú punhal guar- necido douro, & dous berços com luas camarás & pelouros com fua poluora, & quatro panos darmar, & huas ricas couraças, & que iito lhe dera ho capitam mor da índia : c< que lho nam mandaua lenam por moftra, & fe lhe bem pare- ceffe que efereueife a elRey de Portugual, & que lhe mandaria quanto elle qui- felfe. Vem cõ outra adiça dizédo q era cultume de todos hos q mãdauã embai- xadores a cilas terras mandar muytas roupas & q ali ho fezerã fempre a feus antecelfores, & q nos viéramos & q nam trouueramos nada. Ho embaixador refpõdeo a ilto, q ho cultume delRey de Portugual, & de feus capitães nã era mandar a outros reys & fenhores grades quãdo lhe mandaua embaixadas ou recados peças algúas fomente por amizade : antes elles todos mãdauam a elle pollo terê por amigo. E que fe ho capitam mor da índia lhe mandara aqllas peças, q lhas mandaua como leu feruidor, & nã por tal cultume: & q fem em- bargo dilto elRey de Portugual per outro êbaixador q fe finou ê Camará lhe mãdaua mais de cem mil cruzados c peças & lhos mãdaua como a hirmão ík nã por cultume nê obrigaçã. E aho q fua alteza dezia q elRey de Portugual lhe mandaua muytas coufas & q lhas nã derõ, q ja muytas vezes lhe mandaua dizer q pellas cartas ho capitã mor veria ho q lhe mãdaua : e< como ho q elRe}' mã- daua ficaua na índia & ali lho poderia faber pollo feitor & eferiuã q cõ elle vinha porq has coufas dos taes tenores anda a recado por feitor & eferiuã. E polto q ho mandafie nã cultumã hos Portuguefes fazer falfidades, mas tratar muyta verdade ê todo ho q lhes carrega &. mãdã, & por muytos vezes lhe tinha dito ha verdade: fe ha quifelfe crer q ho crefe, fenã folie como fua alteza man- daffe. E que foubeífe fua alteza q ho embaixador viera por mandado do gran capitã mor delRey de Portugual que gouernaua has índias, ec q da maneira que elle viera fora para ir a todos hos reys &: emperadores : o que lhe nam mandaffe fua alteza dizer aquilo q lenam cultumaua antre hos Portuguefes c< que ho defpachaffe que fe queria yr, porque fe chegaua ho tépo. E ho Prefte mandou dizer, que li viéramos nos. tempos dos reis paliados que nos nam fize- ram ninhua honra como nos elle fazia fe lhe nam trouueramos muyta roupa. E ho embaixador lhe refpondeo q antes em luas terras nos forom leitos muytos agrauos &. roubos furtandonos quanto Unhamos q nos nam ficara veftidos nem roupas que trazíamos pêra comer, & que fe nefta terra morreffemos hyriamos todos aho paraiíb como marteres, polias afrontas em que nos viamos & paffa- Liamos que ia per três ou quatro vezes nos quifferam malar em luas terras & que fofriamos tudo com paciência por amor de deos & delRey de Portugual f*> DAS ÍNDIAS <*-í "5 - 1 éramos : & que nutra hora fezera elRey de Portugual a Matheos por dizer que ura feu embaixador: ev com todo lhe pedia que nos defpachaffe pêra nos irmos dar conta do que nos mandaram, porque hos Portuguezes nam coftumauam mentir íenã fazer «Sc falar verdade. A ilto veio repofta q hos Portuguefes nem ho embaixador nam mentiam mas q Matheos foy ho mentirofo & q bé lábia lia honra que lhe fezera elRey de Portugual &. feu capitam na índia logo como chegara, & que nam ouuelíemos menencorea q logo feriamos defpachados & muyto a noffas vontades q nos foffemos embora a comer. C Capitulo .xc\r. Como ho Prefte Joam mãdou dizer ahos da embaixada &. ahos frangues que folfem ver ho feu baptismo & da reprefentaçam que lhe fezeram hos frangues, «Sc de como mandou que eu folie eltar aho baptismo, & da maneira que eftaua o tanque, &. como mãdou nadar hos Portuguefes & hos banqueteou. | hos quatro dias do mes de Janeiro fobre dito, nos mãdou dizer ho Prefte Joa q mandafíemos leuar noffas tendas: ali ha da igreja, como ha da poufada de hi caíi meia legoa onde tinha feito hú grade tanq dagoa é que fe auiam de baptizar no dia dos Reis, porque tal dia he feu cullume de le baptizarem é cada hum anno, por aquelle dia é q Chriíto foi baptizado. Leuamos la húa téda pequena pêra poufar, & ha téda da igreja. No dia fegulte q era vefpera dos Reis nos mãdou ho Prefte chamar DO PRESTE IOAM (*i dalguodam grofo encerado, & vinha agoa tirada de hú ribeiro per hum reiguo, como pêra regar orta, & cajá per hú cano dentro no tanq : & na ponta do qual eftaua hum laco cheo porq le coaua ho q no tanq cahia (& ja nó corria quando ha eu vi) : ho tãque eftaua cheo dagoa beta fegundo deziam, & me afirmarom que tinha óleo. Tinha efte tãque degraos em húa cabeça bem cinquo ou féis, & diante deftes degraos quanto três braças efta hum cadafalfo do Prefte Joam em que eftaua: & tinha por diante húa cortina de tafetá azul com hum palmo des- colida por õde viam hos que fe baptizauam porque eftaua com ho rofto no tan- que. E dentro no tãque eftaua ho padre velho meftre do Prefte que comigo efteue ha noite do Natal, & eftaua nuu como fua may ho pario (bem morto de frio porque era muy grande geada) metido nagoa ate hos hombros ou cafi, que tã alto era ho tanque que entrauã hos que fe hauiam de baptizar pollos ditos degraos nuus com ha trafera volta aho Prefte, & quando fayam moftrauãlhe ha diãteira afi has molheres como hos homês : & quando cheguauã aho dito cleriguo, elle lhes punha has mãos na cabeça & lha metia três vezes debaixo dagoa dizendo polia fua linguoa. Em nbme do padre, do filho, & do efpiritu fato: fazialhes ho final da cruz como bençam, & hyafe embora (ho eu te baptizo lhe entendia eu). E fe eram pefloas pequenas nam deciam hos degraos todos & ho cleriguo fe chegaua a elles & ali hos fumergia. E a mi mãdarãme poer na outra cabeceira do tãq ho rofto direito aho Prefte ali q quãdo elle via has traferas, via eu has dianteiras & na faida do tanque pello contrairo. Depois de pafados grande numero de ba- ptizados, me mãdou chamar pêra citar júto delle : & tãto júto, q ho Cabeata nã mudaua pee pêra ouuir ho Prefte & falar co ho linguoa q eftaua junto de ml, &. me perguntou que me parecia aquelle oflicio. Eu lhe relpondi que has coufas de deos que erã feitas a boa fe íem mao engano &. ê leu louuor q erã boas, mas q tal oflicio como aquelle nã ho hauia ê noffa igreja antes nos defendia q fem neceffidade nã baptizalfemos naquelle dia, porque em tal dia fora Chrifto baptizado por nos nam termos oppiniam dizermos que em tal dia como Chrifto fôramos baptizados: & ali ha igreja nam manda dar efte facramento mais que húa vez. Loguo me pergútou fe tínhamos efcrito é liuros nam fermos baptiza- dos mais que húa vez. Refpõdilhe que li tínhamos & que no Credo q fora feito no cõcilio do Papa Liam com hos .cccxviij. Bifpos que fua alteza me pregunta- ra por vezes dizia. Confiteor vnum baptifma in remiflionem peccatorum. E loguo me diíferam que afi era verdade, & ali era efcrito nos feus liuros, mas que fa- riam a muytos que fe tornauam mouros & Judeus depois de ferem chriftãos & depois fe arrepêdiam, & outros que nã criam bê ho baptifmo, que remédio teriam ? Refpõdilhe, pêra hos que nam criam bem, doutrinas & pregações lhe abaftariam, &. fe ifto lhe nam aproueitaífe, queimalos como herejes. E ali ho diz Chrifto & ho efcreue fan Marcos. Qui crediderit &. baptizaras fuerit faluus erit, qui vero non crediderit condemnabitur. E pêra hos que fe tornauam mouros ou Judeus, & depois per fuás liures võtades conheciam feus erros ík demandauam miíericordia ho Abima hos afolueria com penitéçias faudaueis a fuás almas fe poder pêra iffo tinha, fcnam fofiem ao papa de Roma em que fam todos hos poderes. E hos que fe nam arrependia, que hos podellem tomar & queimalos que ali fe vfa na França & igreja de Roma. E fobre ifto veio repofta que tudo ifto lhe parecia bem, mas q feu auoo hordenaua efte baptifmo por confelho de grandes cleriguos por le nam perderem tantas almas & fe vfara ate gora : & que fe lhe cõçederia ho papa ao Abima que tiueife eftes poderes, quanto lhe cuftaria, f*> DAS ÍNDIAS <*í "7 òc cm quanto tempo lhe poderia vir. Eu lhe refpondi q ho Papa nam defejaua lenam faluar almas, & que haueria em boa vetura mandar-lhe ho Abima cú taes poderes, q fométe lhe cultaria has defpefas do caminho que nã leria muytas & ali has letras de léus poderes : c< que poderiam hir & vir per Portugual é três annos: & pello caminho de Hierufalem q ho nam fabia. E fobre ilto nam veio reporta fenam que me folie é boa ora a dizer miffa, & eu lhe dilfe que ja nam eram oras de dizer mitfa, que palíaua muyto de meio dia. E ali me fuy a jantar com hos nolfos Portuguezes iv frangues. ([ Efte tanque eftaua todo cercado & cuberto com tendas de cores também que fe nam podia mais dizer, & também ordenadas & com tãtas laranjas, & limões, & ramos dependurados, & tam cõpalíados, que hos ramos, laranjas &: limões pareciam ali naçidos & jardim ordenado. E ha tenda maior que eftaua fobre ho tanque era comprida & de comeeira, «Sc per cima toda cuberta de cruzes ver- melhas & azues da feiçam das cruzes da ordem de Chriftos. Nefte dia mais na tarde mandou ho Preíte Joa chamar ho embaixador, & toda ha lua companha. Ho baptilmo era ja acabado, & ainda eftaua fua alteza na cortina onde ho eu deixara & ahi entramos & perguntou loguo aho ébaixador q lhe parecia. Rei- põdeu q muyto bê, pofto q nos na tínhamos tal cuftume. Ha agoa corria entã no tanq, & pergútou fe hauia hi Portuguefes que foubeífé nadar. Loguo falta- ram dous no tanque & nadaram & mergulharam camanho era ho tanque, folgou muyto fegundo moftraua de hos ver ali nadar & mergulhar. E nifto nos mandou fayr pêra fora & afaftar pêra hum cabo do curral ou circuito : & hi nos mandou fazer banquete de pam & vinho (fegundo feu curtume & vfo da terra) : & man- dou que aleuantaiiemos ha tenda da igreja & ha tenda ê que poufauamos, por que fe queria tornar a fua eitancia, & nos que foifemos adiante delle, porque madaua efearamuçar hos feus caualeiros, no modo que pelejauam cõ hos mouros no campo. E ali nos fomos diante delle vendo ha dita efearamuça, & elles co- meçando, loguo veio tam grande chuiua que hos nam deixou fazer lua efeara- muça que elles bem começauam. C Capitulo .xcvj. Como eu fuy com húa linguoa a vifitar ho Abima Marcos; & como fuy perguntado acerca da circunçifam & como ho Abima celebra has hordées lacras. o dia feguinte depois do baptilmo, eu fuy vifitar ho Abima Marcos a quem ainda nam hauia falado nem vifto fenã no baptilmo morto de frio, onde lhe nom pude falar. Folgou muyto com minha vifitaçam, DO PRESTE IOAM <*-$ de era que Chrifto fora çircGçidado, & que elle ho quifera por cõprir ha ley que nefte tempo fe vfaua, DÁS ÍNDIAS r53-£ "9 uam. E eu lhe vi depois fazer zagonais, &. de milía tudo é nu dia, e< ilto per muitas vezes, porq elle hordenaua cafy cada dia, e< fempre grade numero porq vem a elle de todos hos reynos DAS ÍNDIAS &$ m terra .xxiij. anos fem Abima & que nam auia muyto tempo, que mandaram duas mil onças douro aho cairo em bufea do Abima: & polias guerras do Solda cõ ho Turquo lho nam mandaua & tomaramlhe ho ouro, & que ora deos nos trouuera a cita terra pêra dizermos ha verdade, & por elta terra fer cedo pro- uida de Abima, porq lua vida do Abima era pouca. Defpois delias duas \ ezes hir ver como fe dauã has hordêes, muitas infindas vezes fuy depois a relias, porque le dauam cafl cada dia, & afi ahos domingos, que nam aguardauam quatro têmporas nc corefma: & le algum dia has deixaua de dar, loguo era comigo alguus q le fazia meus amigos fem hos cu conhecer, pedindome pollo amor de deos que falaffe aho Abima q celebraffe hordêes q nam tinham q comer: & le lho eu hia pedir oras de befperas, neffa ora mandaua armar ha tenda pêra has darem outro dia, & certo nunca lho rogue}' que ho nam fizefle porque me tinha muyto grande vontade & todas has coufas que lhe eu dezia, ali has fazia como fe fora meu igoal cm dinidade. (L Capitulo .xcviij. Quanto tempo efteue ha terra do Prefte lem Abima, & porq caula & õde hos vam bufear : <& do eftado do Abima, &: como vay quando caualga. orno eíteue elta terra .xxiij. annos fem Abima, dizem q depois que no tempo do vifauoo deite Rey prefte que fe chamaua zeriaco pay de Alexandre auoo deite Rey, pay de leu pay Nahu, falleceo ho Abima, elle cm dez annos depois do fallecimento do dito Abima nã quis mã- dar por outro: & que dezia nam queria que viefie Abima de Alexandria: & que fe lhe nam vieffe de Roma que ho nã queria &. q antes fe perdeffem luas terras q elle ter padre da terra dos harejes: & ali morreo a cabo de dez annos que nam tinha Abima: & q nelte prepofito eftiuera Alexãdre feu filho auoo deite Prefte treze annos fem querer mãdar por Abima ate que ho pouo fe queijou, dizendo que ja hi nam auia cleriguos nem zagonais pêra feruir ê has igrejas: & que perdendofe hos feruidores perderfehiam has igrejas, & perdidas has igre- jas ha fe fe perderia. E afi vendo ilto Alexandre mandou bufear Abima aho Cairo aho Patriarcha de Alexandria q hi eftaua, hoqual lhe mandou dous pêra que hum focedefíe a outro, & ambos eram viuos em noffo tempo: & nos hi citando fe finou ho Abima Jacob, que focedia a cite que viue, & elle me dille que auia cinquoenta annos que era nefta terra, & que viera tam branco como agora era, & era de ydade de .Ixv. annos, & que fe fazia de ydade de céto & vinte &. tíítos annos. Aquelle Preíte que por elles mandara era chriftianiffimo & que tanto que elles vieram loguo ho Prelte Joam per feu dito mãdara que fe nam guardaffe fabado, nem fizeffem outras cerimonias erradas que faziam, & q comeffem carne de porco, & toda outra carne poíto que nam íolle dego- lada: & começandoffe ifto a fazer na corte & luas comarcas nam ha muito tempo vieram a elta terra dou; frangues que ainda nella andauam .1". hum Marcoreo veneziano, & após elle hu Pêro de couilhã Português, hos quaes como chegaram antes de lerem cm corte começaram a guardar hos vfos da terra que ainda em algúas partes fe guardauam .1". guardar (abado, & comer como hos da terra. Vendo ifto hos cleriguos & fraJ.es que prefumiam algúa coufa faber da briuia, vieramfe aho Preíte queixando-fe dos Abimas, prin mente delle que tinha has vezes, dizendo que coufa he efta, eftes fi 122 $-*> DO PRESTE IOAM <*-Ç que ora vieram da franquia cada hum he do leu reyno & guardam hos no fios antiguos cuftumes, como manda efle Abima que veio de Alexandria fazer coufas que nos liuros nam fam efcriptas, & que por efto mandara aho^Prefte tornar ahos vfos de primeiro. E eito me cotou ho Abima dando muitas graças a deos por nofla vida. E porque ho Prefte vira & ouuira a noífa mifla, & era muyto contente de todos noffos officios & coufas da igreja, & que ho Abima efperaua em deos que per noffa vida & outros que depôs nos viria, efta terra fe tornaria aha verdade, & que elle nam rogaua outra coufa a deos noffo fenhor fenam que lhe de lie vida ate ver nelta terra regedor da igreja Romãa & ouuir dizer que na cafa de meça que he do maluado Mafamede, fe celebraua miffa latina: & que efperaua é deos que cedo foife porque hos Abexins tinham por Profecia que em lua terra nam aueria hi mais de cem Papas: & loguo aueriã nouo regedor da igreja Romaa, & que ho Abima cerraracento, & que afi ho tinha per profecia, que hos frangues do cabo da terra viriam pelo mar & fe ajuntariam com hos Abexins, &. deftruiram Juda & ho Tero, & Meca, & que fem mudar paferia ha gente tanta que ha deffariã, & de mão em mão daria has pedras & has lança- riam no mar roxo, & Meca ficaria campo rafo, & que aífi tomaria ha gram cidade do cairo, &. que fobre ifto aueria hi gram deferença cuja feria, & hos frangues ficariam na gram cidade. d Ha maneira que tem & traz em fuapefloa efte Abima & em feu eftado, he efta. Em lua téda q eu nunca ho vi mais que húa foa vez en cafa direy como eftaua. De cõtino elta affentado em hum catre como cuftumam hos grades nefta terra & mais tem cortina fobre ho catre : vefte viftido branco Dalgodã Pano fino & delgado, & na índia donde vem íe chama cacha. Tem hum roupam que nam parece bem bedem nem capa de igreja. Tem capelo como bedê, & efte he de chamalote de feda azul. Tem na cabeça trunfa & larga também de pano azul iSc he homem como ja dilTe muito velho, pequeno & caluo. Tê ha barba como muito alua lãa pouca em meia compridam, porque nefta terra nam cuftumam hos religiofos fazer barba. He graciofo em fuás falas & poucas vezes falia q nã de graças a deos. Quando fae fora pêra ha tenda delRey ou pêra dar ordêes, vay é fua mula bem guarnecida & muyto acõpanhado ali de mulas como de pe. Leua húa cruz na mão. Nas coitas delle leua três cruzes aleuantadas em paos mais altos que elle. A efto eu lhe dilTe que eftas cruzes deuiam hir diante delle. Dilieme que ha cruz que elle leuaua na mão auondaua, & que outra nam auia de hir diante delia. Leua diante de fy per toda ha terra donde vay dous fom- breyros altos de pe grandes como hos do Prefte & nam ricos, & ally vam diante delle quatro homens dazoragues que fazem arredar ha géte per onde elle vay de hum cabo & do outro pollos caminhos. Cobreie ha terra de mininos & mance- bos & cleriguos & frades que anda bradando após elle cada hum em lua lin- guoa. Perguntey que bradauam differamme que diziam fenhor faznos cleriguos ou zagonais q deos te de vida. $-*> DAS ÍNDIAS <-*i I 2 3 (t Capitulo .xcix. Do ajuntamento dos clérigos que le fez na igreja de Machamcelacem quãdo ha confagraram «Sc da trãlla- daçam delRey Nahú pay deite Prefte &. de húa pequena igreja q ha hi. abado .xij. dias do mes de Janeiro foy na dita igreja grande ajunta- mento de clerizia & toda ha noite efteueram em grandes cantares & tangeres & dizia que fagrauã ha igreja. E nefta igreja ainda le nã dilfera milfa que le dizia em outra igreja pequena que eftaua junto delta na qual eftaua fepultado ho Pay defte Prefte, &. ho queria mudar aha igreja grande que elle mandara fazer &. a principiara em lua vida, & feu filho acabara, & diziam que auia treze annos que era finado, & loguo no domingo que amanhecia differã milfa na dita igreja. Efta igreja tem ja em feu principio .cccc. coneguos com grande renda ik creceram como fizeram hos outros & nam teram que comer. Ahos ,xv. dias do dito mes fomos todos chamados & nos mandaram hir aha dita igreja onde eftauam mais de dous mil cleriguos, & zago- nais outros tátos: hos quaes eftauam juntos ante has portas principaes da dita igreja grande & dentro no circuitu que he cali corpo. E ho Prefte Joam eftaua em húas cortinas fobre hum patim que le faz fobre hos degraos da porta prin- cipal: & diante delle eftaua ha dita clerizia & fizeram grande officio de cantar, £k tanger & bailhar & faltar. E ja grande pedaço do officio paliado, madou ho Prefte perguntar que nos parecia. Refpondemos que has coufas de deos cm feu nome feitas todas pareciam bem: & certo elles faziam hú officio faudofo de ver como couía que era feita em louuor de deos. E loguo tornou a mandar perguntar qual nos parecia milhor modo efte ou ho noffo, & qual mais nos con- tentafe que lho mandaffemos dizer & que effe tomariam. Aqui lhe refpõdemos que deos queria fer feruido por muitas maneiras, & que efte officio nos parecia bem & q ali nos parecia bem ho noffo porque tudo era de deos & le fazia hum & ho outro pêra hum fim .f. feruir a deos & merecer ante elle. Loguo tornou outro recado que nam guardaffemos nada ê nolfos corações & que lhe mandaffemos dizer ha verdade. Loguo lhe mandamos dizer que ha verdade lhe tínhamos dita & qui- nada guardauamos em noffos corações : & ali eftiuemos hi ate fim do officio. Elle acabado mandará fair ha gente & toda clerizia fora da igreja & a nos com elles, &: mandaramnos poer pêra ha parte do norte, & que eftiuelfemos hi quedos. E ha clerizia & gente forãfe todos aha igreja pequena onde era fepultado ho pa\ defte Prefte & étrarã hos que couberam. Eftando nos ali nam fabendo pêra que nos ali mandauam eftar, per antre nos íli- cio muitas mitras feitas da fua guifa. Deite lugar onde nos madara eftai i $-*> DO PRESTE IOAM <*-$ mudara mudar pêra outra bãda da igreja na parte da epiftola, & naqla parte na porta traueffa eftaua has rainhas may do Prefte & fua molher, cada húa em leu efperauel brãeo. Eftando nos de fronte delias onde nos afinaram que efte- ueffemos nos mandara preguntar de que metal eram has patenas dos cálices nas nolfas terras. Refpondemos que eram de ouro ou de prata. Mandaram pregun- tar porque has nam fazíamos doutro metal. Refpodemos que ho direito de- fendia que nam foliem doutro metal, porque hos outros metaes fam cujos & criam ferrugé & azinhaure &. outras çugidades. Ainda vem com outro recado fe faziam iflo com efcaceza fe por auer hi muyto ouro & prata. Ouueram res- pofta que ho faziam por limpeza ík por fazerem ho que ho direito manda : & que fe ho fizeffem por efcaceza q has nam fariam douro né de prata mas que has fariam deftanho ou chumbo ou cobre, que era metaes de baixo preço. Soubemos aqui como ho Prefte fazia eftas preguntas porque fe mudara da fua cortina por détro d«a igreja: & viera aho efperauel da molher que eftaua pe- guado na porta traueífa, &. mandou mais preguntar quãtos cálices tinha cada igreja em Portugual. Refpodemos que moefteiros &. igrejas auia hi que tinha duzentos & igreja por pobre que foffe nã tinha menos de três ou quatro cá- lices & de hi pêra cima. Mãdou preguntar que como fe chamaua ha igreja ou moefteiro que tinha duzêtos cálices. Mandamoslhe dizer que muitas hos tinham, principalmente hum moefteiro que fe chama ha Batalha. Mandou pre- gútar por que fe chamaua ha Batalha. Mãdamoslhe dizer porq el Rey de Portu- gual vencera ali húa batalha & mandara fazer efte moefteiro & ho orago he de noffa lenhora, & porque elle tinha hú moefteiro no reino de Amara por iffo madara preguntar ifto & que nefte reino nã auia outro que fe chamaffe ha Batalha, porque em outro tempo hú neguz vencera ali certos Rcys mouros òv fizera ho dito moefteiro a honra de noffa lenhora. E mandou preguntar quantos Reys jaziam no moefteiro da Batalha. Diífemoslhe que jazia quatro & hú príncipe 6c muitos Infantes, 6c alfi jazem outros Reys per outros ricos moeftei- ros 6c fees catedraes nos reinos de Portugual cm ricas fepulturas. E fobre ifto nos mandou dizer que foliemos dizer noffa miffa porque fe chegaua ho meio dia aha hora q alfoyamos dizer. d Capitulo .cij. Como ho embaixador & todos hos frangues foram viíitar ho Abima 6c do que com elle pafaram. os .xxix. de Janeiro ho embaixador com todos os frãgues affi portu- guefes como hos q dates eftaua fomos ver ho Abima Marcos a fua poufada porq ho êbaixador aTda lhe nã falara. Achamolo como ho eu foya achar em feu catre. Quiferalhe ho embaixador beijar ha mão 6; elle nã lha quis dar & deulhe a beijar húa cruz que fempre té na mão cx affj deu a quãtos hiã cõ elle. E alletado ho êbaixador lhe diffe é como ho hia viíitar de pte do grã capitã dei Rey de Portugual & q lhe pdoafle pollo nã hir vilitar mais cedo: & que ho nam fora vifitar por que lhe nam dauam lugar pêra viíitar ninhúa peffoa, & ho Abima lhe refpõdeo que fe nã efpantaffe que afy era ho cuítume delta curte que nam deixauam hir ninhú eftrangero a caia de nenhúa peffoa, & que ho Prefte nam fazia ifto, mas que ho faziam hos grandes de fua corte que eram mãos: & que elle era bó homem & fanto. Dizédo ho embaixa- dor aho Abima que ho Oram capitam lhe mandaua beijar as manos e< fe enco- DAS ÍNDIAS mêdaua em luas orações e< que lhe rogaua que efforçafie ho Prelte Joam pêra que tiueffe coraçam de ajuntar lias luas gentes cõ has dei Rey de Portugal & deftruyfíe Meca, «Sc lãcallem fora lios mouros & ha maa feita de Mafamede. E ho Abima refpõdeo que faria quanto em elle folie, & que ho Prelte Joam efforçado eftaua, nam tam fomente pêra deftroir a cala de Meca, mas pêra tomar ha cala lata de Jerufalem : & que afy ho achauã em fuás elcripturas que hos frangues fe ajuntariam com hos Abixins c< deftroiram Meca & tomaria ha cala fanta: & que fêpre elle rogaua a deos que lhe moítraffe hos frangues & que deos lho cumprira ík que lhe daua por ilfo muitas graças, &. q eftaua hi Pêro de Coui- lham português que falaua ha lingua antre nos & elles: a quê per muitas vezes dilfera cide Petrus e< nã te enojes porque em teus dias viram nelta terra e< reynos ha gente da tua terra, «Sc agora pois ha ves da graça aho fenhor deos. Dilfe mais ho embaixador aho Abima em como el Rey de Portugual era éfor- mado de lua fantidade per Matheus leu irmão & per outras pclfoas &. por tanto lhe mandaua rogar que fizeffe ho Prelte citar forte & cõlbmte nelta cm- prefa como dos taes fe efperaua. E ho Abima relpondeo que elle nam era fanto mas que era hum mezquinho peccador: nem Matheus nam era leu hirmâo, mas que fora hum mercador feu amigo & que hindo com mentira leu caminho fora per deos ordenado pois fizera tãto feruiço & proueito, & q quãto aho es- forçai- aho Prelte era efeufado que elle eftaua tam forte & efforçado na fe de chrilto &. forte na deltruiçam da mourama que mais nam podia ler, òv que ho Abima lhe tem dito da grandeza dei Rey de Portugual & de grade nomeada que tem no Cairo & per toda Alexandria &. q deuia dar muitas graças aho fe- nhor deos de ho fazer amigo ík conhecido de tam grande Rey como he ho de Por- tugual ok que difto tinha ho Prelte grande informaçam, ek eltaua por ello muito ledo: òc que ho Abima ainda efperaua em deos ver ho gram capitam dei Rey de Portugual nas fortalezas de zeila, & Macua, que fe faram por feruiço de deos. E paliadas outras muitas coufas nos deu licença & nos fomos. C Capitulo .ciij. Como Pêro de couilham português efta nelta terra do Prelte & como la foy ter, & porque mandado. e algúas vezes falado em Pêro da couilham português q he nelta terra ík cõ elle alegado, & nã deixerey dalcgar por ler peflba honrada & de mereciméto & credito, & he rezam q fe diga como a cita terra veio ter, & delle darey conta como he reza <& elle de li ma deu. Primeiramente diguo q elle he meu filho efpiritual & me dilfe 5 cõfifla & fora delia c como auia .xxxiij. aiíos q fe nam cõfelfara porque diz que nelta terra nã fe guarda ho fegredo da confifla q fométe hia aha igreja & ali dizia a deos feus peccados. d Mais me contou ho principio de lua vida. Primeiramente como era natural da villa de Couilham nos reinos de portugual cv em fua mocidade fe fora a Caftella a viuer com dõ Afonfo duque de Seuilha & no principio das guerras de Portugual cõ Caftella fe viera cõ Joam de Cuzmã hirmão do dito Duque a Portugual. Efte don Joã ho dera a el Rey dõ Afonfo de Portugual por moço delpolas, ho qual ho loguo tirou por efeudeiro & feruio darmas & cauallo nas ditas guerras & fora cõ el Rey a Fraca. E falecido el Rey dõ Afonfo ficara com cl Rey dõ Joã feu filho, aho qual feruira defeudeiro da guarda ate has 528 f&p DO PRESTE IOAM traições que ho el Rcv mãdou andar é Caftella porque fabia bê falar caftelhano, pêra iaber quaes era hos fidalguos q fe deitauá la. E da vinda de Caftella el Rey dõ Joã ho madou é Berbéria a coprar Alãbeis òv fazer pazes cõ el Rey de Tre- mezé, ik vindo de la outra vez fora mãdado a Berbéria Amoly belagegi ho q man- dou ha olíada do Infãte dõ Fernãdo. E nefte caminho leuaua roupa dei Rey dõ Manuel fendo Duq pêra lhe la cõprar cauallos porq el Rey dõ Joã lhe queria dar cala, & hia pêra conhecer hos cauallos hú Pêro afonfoalueitar morador em Tomar. E nefta vida que viera de Berbéria eftaua hordenado pêra vir a citas partes hú Alfonfo de pavua natural da villa de Caftelbranco, & efperauã por ho Pêro de couilhã pêra vire ãbos. En chegando el Rey lhe falou em grande fegredo dizédo q efperauã delle hú grande feruiço porque fêpre ho achara bõ ik leal leruidor & ditofo em feus feitos ik feruiços: ho qual feruiço era q elle & outro cõpanheiro q fe chamaua Alfonfo de payua lhe auerem ãbos de hir defcubrir «Sc faber do Prelte Joã & õde acha ha canella, &. has outras efpeciarias q daquellas partes hiã a Veneza per terras de mouros & q ja nefta ida mãdara hú home da cala de Móterio &. hú frade q fe chamaua fray António natural de lisboa &. q após chegará a Jerufalé &. de hi rizerã volta dizédo q a eftas terras nam podiam hir fenã foubefiem Arauia, & que por tanto rogaua aho Pêro de couilham que acei- taffe efta ida c< lhe fizeffe cite feruiço cõ ho dito Afonfo de payua. E que ho Pêro de couilham lhe reipondera que lhe peffaua por fua foliciencia nam fer tãta. quantos eram feus defejos pêra fcruir lua alteza: q aceitaua ha hida com ceda vontade. & que foram defpachados é Sataré aos .vii. dias de Maio do anno de mil ik quatro cétos &. oitéta & fete annos prefente el Rey dõ Manuel fendo duaue ík q lhes dera húa carta de marcar tirada cie Mapamundo & que foram aho fazer delta carta ho iicêçiado Calçadilha q he bifpo de Vifeu, & ho doutor meftre Rodrigo morador ahas pedras negras & ho doutor medre moyfes a efte têpo iudeu ik q fora feita efta carta ê cala de Pêro dalcaçoua, ik el Rey lhe dera pêra ambos .cccc. cruzados pêra fua defpefa, hos quaes lhes dera darca das defpefas da orta de Almeirim, a todo preíete e! Rey dõ Manuel fendo duque. E el Rey dõ Joam lhe dera mais húa carta de credito pêra todas has terras ík prouincias do mudo pêra que fe fe viffê em periguo ou neceffidade q por aquella dei Rey lhes focorreffé: & hi lhes deu prefente ho duque ha fua bençã. cv dos ditos .cccc. cruzados tomaram para lua defpefa, ik ho mais po- fera em mãos de Bertolameu florétim pêra q lhe fofle dados ê valêça. E partin- do fizera feu caminho ck fora ter dia de corpo de deos a Barcelona, ck ho caibo lhe efcabaram de Barcelona pêra Nápoles, ck a Nápoles foram dia de iam Joã, ck lhes foy dado feu caimbo pellos filhos de Cofmo de medicis ik de hi pafaram a Rodas, òk diz q nefte tépo nam erã mais de dousportugueles em Rodas, hú fe cha- maua frey Gõcalo, ck outro frey Fernando ck com eftes poufarã, ck hi patarã em Alexadria cm húa nao de Bartolameu de paredes; ck por palfaré como mercadores cõprara muito mel &. arribara em Alexandria: ik hi adoecerá ambos hos cõpa- nheiros de febres, ck lhes foy tomado todo ho mel pollo Naibre de Alexandria cuidando q morrelle ck deos lhes deu faude ék pagaramlhes como quiferã. E de hi comprará outras mercaderias ck fe foram ao Cairo, ik hi eftiuerã ale q achará mouros mogarabiis de ffez ck de Tremeçem que hiam pêra Adem ik fe foram com elles aho Toro ík hi embarcará &. fora ter a çuaqucm q he na coita da Bi\i ck de hi foram a Adé : & porque era tempo de mouco fe apartará hos cõ- panheyros, & Afofo de paiua fora per terra de Etiópia: ik Pêro de couilham DAS ÍNDIAS d*i pera índia ficado que a hú têpo certo fe ajuntaffem ambos no Cairo pêra vire dar cota a el Rey do q achauã. E daqui fe partio pêro de couilha c< foy ter a Cananor, & de hi a Calecut, c< de hi tornou a Goa DAS ÍNDIAS fri l3' nha (Sc outros tãíos comos de vinho de mel pêro ho caminho: & que auiamos de ler entregues a certos capitães q nos leuafíe cie terra é terra ate ho mar .í. cada hus polias luas terras: DAS ÍNDIAS <*-Ç '33 dor lhe ucu duas- lançadas húa per húa mão, is; outra pellos peitos: ha da mão íeriolhe hos dedos & ha dos peitos quis deos darlhe em húa coílela is; nam chegou aho vão & porque hiamos affy deuididos is; hi auia dous caminhos hús éramos per hú cabo & outros per outro, & quando nos ajuntaram chamaram ami peru ho confeflar, & a outro home pêra ho curar : achamolo cali morto, quis deos com ha boa diligença darlhe faude. Hindo Joã fernãdez fogindo en contra com ho embaixador bradará rijamente hos que após elle hiam que ho prendeffem q matara ho feitor, & foy prelo & ho feitor bradaua & dizia que ho embaixador ho matara com lio fauor &. lança que dera a feu criado ou home que lhe fora dado pêra ho feruir. Abdenago era palfado pêra has luas terras onde elperauamos hir dormir, & cõ has brigas nã fomos, ficamos em húa grande ribeyra fegundo fua moltra no tempo das inuernadas ou trouoadas que ella entam leuaua muy pouca agoa, &. ali dormimos cõ ho dito Joam Fernandez prelo & atado has mãos atras: mandou ho embaixador que todos vigiaffem & guardalfem aquelle prefo & a mi rogaua que eftiueffe junto do feitor & affi nos deitamos ambos com has cabeças cm húa íella & parece que dormimos : em tanto nom faltou quê foltaffe ho dito prelo, & fogio pêra Jorge dabreu que jazia na dita ribeyra abaixo de nos. Entam fe dobrou ho medo aho embaixador, & no dia feguinte caminhamos & achamos a Abdenago que nos vinha bufear & nos fomos com elle, & Jorge dabreu & ho frade 5 fua parte & per outro cami- nho tudo pelas terras Dabdenago & affi caminhou comnofeo polias terras fuás is; nam fuás ate Manadeley. CL Capitulo .cvj. Do que nos aconteceo no lugar de Manadele] com hos mouros. hegando nos a eftc lugar de Manadeley lugar tudo de mouros de paizes trebutarios como atras dito he, paliamos cite lugar is; nos fomos apoufentar a húas fontes de baixo de grandes amores: DAS ÍNDIAS <*i '35 com elle. Diffelho is; loguo lhe torney com refpofta dizendo que dizia ho embai- xador que para elle daria, mas para hos que eftauam com elle nõ auia de dar que eram tredores aho feruiço dei rey de portugual. Refpõdeu Jorge dabreu que para li ho nã queria elle fe nam pêra lios que eftauam cõ elle, & fe lho dar nõ quifeffe que elle ho tomaria, & ali nos apartamos, is Jorge dabreu fe foy aho Adrugaz & grageta a lhes fazer queixume. E a eito nos mandaram chamar hos ditos fenhores, is mandará chamar a todos, ec nõ nos chamara pêra fuás pou- fadas que eram grandes & boas, mas pêra hum campo diate de húa igreja. E nos todos juntos ho Adrugaz fez falia aho embaixador, dizendo porque ho fazia tam mal com feus naturaes, & pois elle lhes nam daua do que lhe deram pêra elles mal venderia elle ho cauallo & mulas pollos manter, & que fe nam acuftu- maua antre hos grandes, que oulhalfc quanto defprazer delle tiuera ho Prefte Joam, por tanto maltratar a fua companhia: is que fe doutra maneira hos tra- tara, doutra maneira viera elle tratado, & mais cõtente do que vinha q lhe ro- gaua que lhes delle ho leu & nõ quebraffe hamizade q ja prometera guardai' cõ Jorge dabreu. Refpondeu ho embaixador que lho nam auia de dar que eram tredores contra ho feruiço delrey de Portugual a que elle vinha. DilTe Jorge dabreu que fe elle lho nam mandaffe dar, q elle ho tomaria: is ali nos aleuanta- mos todos mal contêtes, & cada hum delles fe fora a fua poufada. Parecendo aho feitor que Jorge dabreu faltaffe cõ elle & lhe tomalle ha fazenda por que elle dizia fe lhe nõ deliem mantiméto que elle ho tomaria, hia fe dormir aha poufada do embaixador que era húas calas de hum fidalgo boas & fortes fegun- do ha terra. E jazendo nos ho eferiuã da embaixada & hú meu fobrinho is. eu na cama, alta noite ouuimos bradar toma de ca toma de la is loguo efpingardas is acudindo nos a ilfo ho eferiuão is. eu (meu lobrinho ficaua por eftar doéte dos olhos) hos vimos como con uaiuês derribauá has calas & tirauam efpinguar- das narecendonos q eram mortos hos que dentro eíiauam que tamanho era ho arruido, fomos correndo ahas calas do Barnagais em que fe poufauã ho,. ditos fenhores a dizerlhe que acudiffem o'-: porque ha ham duas portas, húa peru hú cabo & outra pêra outro, entrando nos per húa porta & ho embaixador & hos feus entrauam per outra «Sc traziam configo ha coroa & cartas do Prefte Joam is: ha fazenda que poderam is hum dos homês do embaixador vinha feri- do de húa efpingarda em hum giolho, ha qual fazia quatro ou cinco feridas por que alem do pelouro leuã dado-.. E fairamfe ho embaixador & hos feus por hum poftigo que ha caía tinha que hos outro, nam fabiam. .Mandaram '■ fidalguos todos hos outros prender, & ho eferiuam & eu nos viemos cõ ha que affi hos fidalguos mandauam : & ainda hos achamos 110 derribar das cuidado que hos tinham dentro, is hi hos ãdaram mal tratando a punha- | [ue elles ja nã tinham poluora nem com que fe defender & foram todos leuados ante eftes fidalguos. Mais outroli hos maltratará i:. li mandaram leuar a outro lugar junto delle que fe chama Gazeleanza que hi elti- ueflê fem fair, is lhes dera guardas que hos guardaffem, is pafiadofe muitos dias depois de ja por h pod ver & affi ler cuftume delia [^rvi> que ninhú le nam pode fair da corte fem licêça né pode hir em corte fem fer chamado, elles fenhores Adrugaz & Gragete nam fabiam que fazer de no.; & nam oufauam ixar nem leuar nem elles fe tornar né podiam meter paz entre rios, iv felho de 1 em orte & fe porem a ti ido ."":: que pi [uif «36 f*> DO PRESTE IOAM &$ C Capitulo .cviij. Como nos leuaram caminho da corte & de como nos tornaram a efta terra. endo eftes íidalguos como ho tempo era paliado de virem por nos & afli como antre nos nam podia auer paz como dito he, poferamfe em determinacam de nos tornar & começamos caminharmos & hos fran- gues que comnofco andauam, em chegando a terra da Baciné atras dita no primeiro lugar, loguo fe poíerá en defenfam em nos nam receber & de- ceram tantos frades de húa ferra que pareciam ouelhas & todos traziam Arcos ts: luas armas ik foy como batalha campal & ouue feridos de parte a parte : contudo ho capo ficou por nos & poufamos no lugar & hos do lugar no monte & hos deites ienhore-s faziam do lugar como lugar de mouros & todo ho mete- ram a laco affi trigo como ceuada, galinhas, capões, carneiros & peças de caia quanto achaua. Daqui partimos & caminhamos nolfo caminho em partes .1. Jorge dabreu & hos que com elle eram & ho frade, & nos com ho embaixador & hos que cõ elle andaua cõ ho Adrugaz & Gageta. E affi caminhamos ate chegar a Manadelei oude nos lirirã hos homêes, & hi achamos ho mouro que fogira aho embaixador, & porem tinhalhe pouco medo. E paliando nos efte lugar efpaço de mea legoa, encontramos cõ ho Barnagais q vinha da corte & trazia recado pêra hos fidalgos & pa nos ho q hauiamos de fazer : & pofemonos todos en lauradio aho pee de húa grade aruore hos que cabiam aly. Foram eítes fidal- gos muy reprendidos pollo Barnagais por nos trazerem fem licença: & affi bra- dou muito có ho embaixador & com Jorge dabreu & diffe aho Embaixador q logo lhe êtregaffe ha coroa do Prelte & has cartas q trazia pa el Rey de portu- gal & pêra ho capitam moor. E antre ho Embaixador & Jorge dabreu fe palia- ram muy feas palauras. E logo ho Barnagais diffe ahos outros que fe foliem caminho da corte q la haueriam feu caftigo DO PRESTE IOAM cM polia mão &. ho meti en húa noffa poufada, & amoílrey aquillo a Pêro lopez meu iobrinho: (k ainda mais achamos a eíta cinta q era reunida dãbas has par- tes pêra ha parte da carne cõ bicos groííos como ferra de ferrar madeira mal aguda (& tudo illo fora da corefma). Efte frade le ouue diito por injuriado & nuca me mais vilitou & por amor de mi fe foy defte lugar, & depois vi muitos deites. E afli ouuimos dizer que hauia hi muitos frades que é toda ha corefma fe non alTentauã & fempre andauã in pee, ouui q eltaua efpaço de duas legoas onde nos eltauamos en húa lapa: & eltaua naqlla pédéça. Por fer corefma ca- ualguey, ik fomolo ver eu &. outros &. achamolo in pee metido é hú tabernáculo de parede tamanho como elle, feito elte tabernáculo como caixa fem cubertura muito acafelada cõ barro & bofta. E ja efte tabernáculo era velho q ja hi outros eftiuerá: & onde chega has nádegas, té hú releixo de três dedos de largo: & onde chega hos cotouelos, pêra cada hú té outro tal releixo : & diante húa eítãte de parede cõ hú liuro. Eltaua elte frade veítido cõ hú cilicio tecido & ordido de ledas de rabo de boy, & debaixo delle outra tal cita de ferro como ha de Aqua- xumo: elle nolla amoftrou por lua vontade fem lho reqrermos né fabermos fe ha tinha. En outra tal lapa junto deita poufauam dous frades moços peqnos que aminiftrauã ho comer das eruas. Eftas lapas era ja ãtiguas deitas penden- cas, porq en ellas hauia fepulturas. Delta vilitaçá' ficou elte frade muito noffo amigo, is: depois da corefma nos vilitaua muito. C No lugar de Barua é outra corefma vimos dous frades na igreja do dito lugar da parte de fora é femelhátes tabernáculos hú de húa parte &. outro doutra : e< comia das mefmas eruas & iétilhas nacidas: eu hos hia per muitas vezes vifitar, &. moftrauã folgar cõ minha vilitaçá: & fe algú dia hos na hia villtar, mãdauã elles vilitar a ml: cites eltauam en feus hábitos non fei fe tinham debaixo celicio ou cinta: &. lhes perguntei fe faiam dali, elles me differam como fe vifitauam hum aho outro, &. porem que non fe afentauam & dum delles ho q mais meu amigo fe moftrauã deziá fer parente do Prefte Joã : ík eltiueram nefta abltinécia ate dia de pafeoa. Na miffa da refurreiçã fairam, c< affi ouuiamos dizer que has quartas e< feitas feiras da corefma que dormiam muitos metidos nagoa ate ho pefcoço: òv nã ho podendo crer, fendo no lugar de Aquaxumo ouuindo q aquillo poderíamos ver en hú gran tanque que ja diffe quando deite lugar falev que hi eltaua húa grade feira da corefma : na noite Joam efeolar eferiuam da embaixada & Pêro Lopez meu fobrinho le foram aho dito tanque &. \ ieram efpantados da multidã da gente que la eítaua & todos metidos na agoa ate ho pefeoco. E deites eram cónegos & molheres de cónegos & frades & freiras porque de todos ha hi muytos como dito he. Ouuindo eu elte efpanto, na quita feira polia manhã fui aho dito tanque a ver ha maneira como eltauam : ík. achei ho dito tanque cheo de eítancias de pedras polia borda õde era baixo húa pedra : c<. affi como creciam en altura, affi crefeiã has pedras rruas fobre outras como que fe affentaua fobre ellas ate lhes dar agora pollo pefcoço como me differam que eíta nefte lugar & por derredor. Ha nelle muyto grandes geadas & frios de noite: cv vendo depois deito a Pêro de Couilham en hum lugar chamado Dará lhe cõtey ho que vira: elle me diffe que pois lio hauia vifto que ho nam teria por duuida: mas que foubeffe que geralmente era ífto en toda ha terra do Prefte Joam & que hauia hi muitos que nam tam íomente non comiam pam antre ha gente, mas que morauã nos grandes bofeos «Sc nas mais funduras ik mais alturas dos mont ■ onde acham algúa agoa onde gente viua nunca chegue. E junto deite DAS ÍNDIAS <*-Ç i39 Dam citam húas folias do muy grandes funduras affi como has de atras is: citas defpouoadas is: de campina es terra cham. Cay per cilas fúduras húa ribeira grande DO PRESTE IOAM <%$ daqlla maneira q a llgua nã he noffa dizé ha lua mifla como té de cuítume & dá comunhã a todos. C Na fomana fãcta non fe diz mifla faluo quita feira & fabado & he cuítume ha faudaçam darfe húus ahos outros principalmente dos grandes quãdo fe écontra húa vez no dia beijãfe nos õbros hú aho outro &; ãbos jútos no obro direito & ho outro fica no ezqrdo. E na fomana fanta non dam efta paz nem em que fe encontrem non fe falam & paliam como mudos húus pellos outros fem aleuãta- rem olhos : & como he home de feiçam non verte nefta iomana panos brãcos : & todos adam de preto ou de azul, & fe guarda efta fomana de todo feruiço & cada dia fazem grandes officios nas igrejas &; non de cãdeas como nos). Na quinta feira horas de vefperas fazê mandato .f. officio de lauar pees & ajuntafle ho pouo todo na igreja & ho maior da igreja fe affenta é húa trepeça com húa toalha cingida e-c grade bacia dagoa diãte começando a lauar hos pees dos cléri- gos & acaba em todos. E acabado começam feu cantar & catam toda ha noite & nam faem mais da igreja hos clérigos & frades & hos zagonais nê come nem bebem ate ho fabado mifla dita. Ha feita feira oras de meo dia té has igrejas muito armadas fegundo ellas fã porq delias eftã armadas de brocados brocadi- lhos & cremilis, & outras como ho té & como podem principalmente armam muyto bem diante da porta prfcipal porque alli he ha eltancia da géte & diante da porta tem nos panos hum crucifixo de papel .f. de molde & per cima delle húa peqna cortina cõ que efta cuberto: cantam toda ha noite, & todo ho dia lêem ha páixam & ella acabada tira ha cortina de fobre ho crucifixo, & elle defcuberto deitamfe todos pollo cham. baqueanfe & danfe bofetadas hús ahos outros & dam cõ has cabeças polias paredes, & afli dam bofetadas cada hum en fi òc punhadas. Dura elte pranto bê duas oras, acabando vanfe por cada porta de circuito que vay pêra ho adro dos clérigos & fam três portas em todas has igrejas, & a cada húa eítam dous clérigos cada hum de feu cabo & cada hum tem na mão hum azorrague pequeno cõ cinco correas &. todos quãtos citam nefta ate porta faem per cada húa deitas portas defpidos da cinta pêra cima : & paliando fe abaixam & hos q cita com hos azorragues non fazem fenam dar em quãto citam quedos. Algúus palia afíinha &: leuã poucos, & outros agardam & leuam muitos: velhos &. velhas fe deixam citar mea ora ate que corre ho langue, &. alli dorme no circuito da igreja & como he mea noite come- çam iua mifla & comungam todos. Dia de pafcoa a mea noite começam luas matinas & ante manhã fazem prociffam: em rompendo a lua dizem mifla & guardam toda efta fomana ate fegunda feira da dominga inalbis, alii fazem .xvj. dias de guarda .f. do fabado ante dos ramos ate fegunda feira de paicoela. C Capitulo .cxj. Como tiuemos húa corefma na corte do Prefte is: teuemola na terra de Gorage, & mandaram que difeflemos miffa & como ha non di liemos. os acertamos ter húa corefma na corte do Prefte Joã, ha qual teue- mos no eitremo de húa terra de gentios q fe chama Gorages, géte J^|; fegundo dizem muyto maa. & deites nã ha eferauo ninhú, porque dizé que antes fe deixa morrer per fi ou fe matam que feruir chriftãos. E efta terra em que ha corte eftaua alternada fora da Gorages: ok fegundo pa- rece & dizé hos Abexins, eftes Gorages moram de baixo da terra &. toda ha fw DAS ÍNDIAS &i >4> corte ik. nos eftauamos affentados fobre lula grade ribeira q fazia grandes iu Ju- ras pêra ha parte de dentro q de húa parte e< da outra tudo era capinas como ha de çarnache dos alhos em Portugal cv todas has partes da ribeira em calas metidas na fraga muitas infindas «Sc húas fobre has outras & delias bê altas riam tinha mais de porta q boca de grande cuba porque folgadamente polia caber hú home, & fobre has portas hú ferro na pedra em q prêdiam cordas pêra per ella laberê ha cala, &. aííi hos tinham agora porq neftas cafinhas pou- faua muita géte baixa da corte & deziam q era tamanhas dêtro q cabiam vinte ou trinta pelloas cõ leu fatinho. E eltaua nelta ribeira hua mui forte villa ha qual era da parte da ribeira muito alta roca talhada, da parte da terra mui alta caua q tinha daltura .xv. braças «Sc de largo leis, oc dãbas has partes en- teftaua na ribeira & dentro nefta caua de hua parte e< da outra tudo calas como has fobre ditas, & dentro no capo do circuito eram calas peqnas de pa- redes colmadas em que ora viué chriftãos & tê dentro muito boa igreja. E ha étrada deita villa he baixa de pedra tudo feita ê voltas q parece q nam pode- ram la êtrar mulas nê vacas: e< cõ tudo êtram hu grande pedaço delta villa defpaço de terço de legoa. Ribeira acima eltaua nua grande rocha de cima a íudo talhada ò< toda per cima he capina, & elta nelta rocha cafi no meo delia hú moefteiro de nofla lenhora, & dizê q ali eram hos paços do Rey daquella terra & reino de Gorage. Elta pena ella de rolto a nacêtc do foi «S: fobe a efte moelteiro por efeada de pao leuadiça : & cada noite dizê q ha leuan cõ medo dos Gorages quando hi nõ efta ha corte & depois fobe homem per efeada de pedra fobre ha mão izqrda & corre hú corredor per ante quinze celas de frades has quaes todas tê freftas fobre ha agoa &. muy altas & auante eltam luas des- pelas &. refeitório &. calinhas de guardar feus mãtimêtos. E rodeado fobre ha mão direita per caminho efeur-o vem homem ter em grande claridade & na porta principal do moelteiro ha qual nam he feita da mefma roca fomête parece q antiguamente foy grande falia & ha feiçam he da igreja com paredinhas DO PRESTE IOAM <^ «arda : & de rofto a rofto dos que tinham has vellas poderfehiam bem jugar dous jo^os de pella hum ante outro & tudo gentil campina, & eftaua detrás deites que tinham has vellas mais de cinco mil peffoas, c< hos das vellas ficauam como feto que hos non podia romper porque tinha canas ante li húas a outras aladas, & has vellas cm ellas em 1'eu cõpafo. Ante ha tenda do Prefte andauam quatro fidalgos em fendos cauallos folgando: & a nos poferânos perto delles. E nifto fayo de dentro da tenda ho Prefte Joã écima de hum macho murzelo como hum coruo tamanho como grande cauallo, ho qual ho Prefte traz é grande eftima, & fempre efte macho caminha quando ho Prefte caminha &. fe non vay nelle vay no eftrado. E lavo deita maneira .1". é hopas de Brocado que chegauã cafi alio chã & ho macho alli vinha todo cuberto & trazia ho Prefte fua coroa na cabeça & fua cru/ na mão DAS ÍNDIAS <*i '43 mandaua fazer. Refpondemos que nos non fabiamos que ha téda armara nem lhe pidiamos juftiça de ningué, que aquillo non fora feito a nos mas a deos 6c que a nos pefaua mais que a outrem por n5 dizermos mifla em tam grande feita. Tornaram logo que ouueltemos paciência que elle daria caftigo a quê ha téda armara & que nos foliemos a ella pois nã fora pêra dizer milla, que foífe pêra játar. Ainda efteuemos en confelho le hiriamos a ella ou nã & todauia fomos &. nos mãdou ricamétc de jãtar de muitas & boas igoarias & bõos vinhos em q entra vinhos duuas & de bõos cheiros & muito vermelhos: & era com nofco Pêro de couilham a todo ho que neíta noite DAS ÍNDIAS <*-Ç '45 foliemos cm corte leuar has cartas aho Prefte & lhe requerer juftiça da morte de quatro homês que lhe mataram em Arquiquo. E com cite parecer dos mais de nosoutros foy antre nos acordado que mandalíemos ha metade da pimenta aho Preite Joam & ha outra metade ficalfe pêra noffo mantimento & que ho feitor «Sc eu ha leuaffemos: & eu hia pêra lhe ler has cartas & fazer tornar na fua Hngua & ifto acordado é hú dia (Sc no outro pella manham partir. Nelta manhã fe veo ho embaixador a mi dizédo padre outro cõpanheiro vos quero dar pêra hir com vofco alia corte. Dizendo eu feja quem vos mandardes, & elle me tornou a dizer folgareis vos com minha companhia, eu la ho que quero hir com vofco «Si leuarmos ha pimenta toda, «Sc porq lhe contradifle que a outra gente non lhe licaua que gaitar, diffe que todauia hauia de hir & leuar ha pi- menta toda, «Sc eito fazia elle efperando grades mereces DAS ÍNDIAS t+i »47 Prefte Joam de ifto mui lentido principalmête dos moetteiros & igrejas que quei- mará, mandou andar efpias no reino de Adel pêra íaberem porque parte efte Mafude determinaua dentrar & foube como elrei de Adel entraua en peífoa & Mafude com elle (Sc grande poder de gente, is: entrará nelte meímo reino de Fatiguar is: que vinha fora da corefma en ho tempo das nouidades dos trigos iv ceuadas pêra delixuiré tudo &. no têpo da corefma dar ê outra parte. E fa- bendo ilto ho Prelte Joam determinou hos aguardar aho caminho, & dizem fer mui contra dito de todos hos feus & dos grandes de fua corte dizendo que era moco de idade de .xvij. annos is: que non era bem hir a tal guerra que bas- tauá la feus betudetes & capitães de feus reinos: & dizem que dilfe elle que en pelfoa hauia de hir vingar ha injuria que fora feita a feu tio Alexádre & a Nahu leu pai & a elle hauia leis annos: «Sc que efperaua em deos de ho vingar tudo. Alli fe partio com fua gente &. corte fem mandar vir de longas terras por non fer lentido: & dizem que caminhou de dia is: de noite is húa noite c amanhefeendo foi affentar feu arraial fobre onde fe faz ha primeira feira do reino de Adel hum dia de caminho, onde ho achamos quãdo lhe trouuemos ha piméta. Aqui dizem ler hum grade palio ho qual ho rei de Adel paliara ho dia dantes, & eitaua assétado ja efpaço de mea legoa na terra do Prelte is. fora de caminho : & ho Prefte eitaua alfentado na terra de Adel: «Sc fendo clara manhã fe viram: is: dizem q tãto que Mafude vio ho arraial do Prefte & vio têdas roxas que fe non armam fenan em grades feftas ou recebimêtos, dilfe a elrei de Adel. Senhor ho Negum de Etiópia he aqui é pelfoa, oje he dia de noffas mortes faze por te faluares que eu aqui he de morrer. Dizem que ho rei fe faluou com quatro de cauallo: & dos quatro era hú filho de hú Betudete que andaua com elrei de Adel & ora anda com ho Prelte en fua corte porq elles non tem aqui mais que lançarfe com hos mouros & fazemfe mouros, is: fe querem tornar, tornamfe a baptizar & ficam perdoados & chriltãos como dantes: efte deu ha conta do que antre elles paliou. Tanto que elrei de Adel fe pos en faluamento que era bem cedo polia manhã, ho Prelte Joam dizem que mãdou pregoar (non labendo da fugida delrei que todos comungasse & fe encomendasse a deos & almorçassé cv fe fizesse preltes : & horas de terça começaram hordenar luas batalhas & hir pelejar contra hos mouros ficando fuás tendas armadas: & tanto que hos mouros ho virá abalar, dizem que íahio Mafudi is: veo ha falia com hos chriílãos di/.édo fe hauia hi caualeiro algú que fe com elle quifelfe matar: & faio a ilto hum frade per nome Gabriandreas is: matou a Mafudi is: lhe cortou ha cabeça, & aída he viuo is: he home muito hõrado na corte . & geralmente todos deram pellos mouros que nõ tinha per onde fugir: porque has tendas do Prelle eram alentadas no principal palio, is: outro palio que era alongado per onde elrei fo- gira, era ja tomado &. desbaratados & mortos hos mouros. Ho Prefte Joam fe tornou a fuás tendas a repouiar, is: no dia feguinte caminhou pollo reino de Adel ate chegar a hús ricos paços do dito rey de Adel, hos quaes achou fem ninguém. E ho Prelte chegou ahas portas dos ditos paços is: con ha fua lança ferio nas portas por três vezes: is: non quis que outrem ninguê nellas feriffe né entraffe nem chegaffe por non dizerem que hia arroubar: is: q fe elle hi achara a elrei ou outra muita gente elle fora ho primeiro que entrara en peflba porque hia de boa guerra: es pois non achaua ninguém, que ninguém êtralle: is alli fizeram volta. Elta batalha foi no mes de Julho is alinnauã fer no próprio dia que Lopo foarez deítroio & queimou Zeila en ha qual deítruiçam tu fui: is hos •4S 3-fc? DO PRESTE IOAM <*i mouros que hi tomaram, dizia que ho grã capitã de Zeila era cõ ho rei de Adel en guerra & com ho Neguz de Etiópia. E per muitas vezes nos mandou ho Preíte moílrar quatro ou cinco feixes de treçados de cabos de prata non bê feitos dizédo que todos aquelles & outros tomara na guerra do Solta de Adel & affi ha téda que nos deu de brocadilho & veludo de Meca tomou na dita guerra & que era ha do mefmo rei : & que portanto mãdara dizer que ha benzeífemos antes de dizermos nella miffa porque ho mouro fizera nella peccado. E ha cabeça de Mafudi ãdou na corte do Preíte paífante de três annos que foi en ha noífa ida ou chegada en ella: & todos hos labados & domingos & dias de guarda ha gente baixa & moços & moças faziam com ella grande feíla & oje en dia ãda na corte & me parece que andara pêra fempre fegúdo fam namora- dos delia. Gabriandreas como ja diffe) he frade & peifoa muito honrada & fi- dalgo de muito grandes rendas: & alem de elta caualleria que fez: tê feitas outras muitas: & (fegundo fama) he mui eloquente. &. amigo dos portuguezes: & entende bem coufas da igreja, & folgaua de praticar en ellas : non tem mais que mea lingua aho longo cortada, porque elrei Nahu lha mandou cortar porque falaua muito. C Capitulo .cxiiij. Como ho Preíte nos mandou hum mapa mundi que lhe trouxéramos pêra lhe tornar has letras em Abixi: & do que mais paliou, & das cartas pêra ho Papa. liando nos no lugar de Dará, ho Preíte Joã nos mãdou hú mapa H mundi q hauia quatro anos q lhe trouueramos, q lho mandara Diogo |<^H Lopez de fequeira : dizédo que has letras que eltauã naquella carta fe diziam has terras quaes eram: & fe iito diziam, que logo aho pec lhes fizeffé has luas pêra íaber quaes erã has terras &: logo nos pofemos ho frade ébaixador que vay pêra Portugal & eu : elle efereuia & eu lia. E aho pee de todas noffas letras, pos has luas. E porq ho noffo Portugal fhe mifto cõ Caítella é pequeno efpaço, & Seuilha muy perto de Lisboa perto da Crunha, lhe pus Seuilha por efpanha, & Lisboa por Portugal es: ha Crunha por Galiza. Todo ho Mapamundo acabado que nada nam ficou ho leuaram. E no dia fe- guinte mandou chamar ho embaixador &. a todos hos que eftauamos com elle: & logo nas primeiras razões nos mandou dizer, que elrey de Portugal oc elrey de Caítella erã lenhorcs de poucas terras cv que nam abaítaria elrey de Portugal pêra defender ho mar roxo aho poder dos Turcos & Rumes: & que leria bom eícreuer elle a elrei de Efpanha que mandalíe fazer fortaleza ê Zeila, &: elrey de Portugal mandaria fazer em Macua, & elrey de França mãdaffem fazer çuaquem: & todos três com has gentes delle Preíte poderiam guardar ho mar roxo &. tomar Juda, & Meca, & ho Cairo, & ha caía fanta &. hir per todas has terras que quifeflem. Refpondeo a iito ho embaixador que lua alteza elta enganado ou mal enformado, q fe alguê iito lhe dilfera, q nã lhe diííe ha verdade : &. fe ho tomara polia vilta do Mapamúdo, que nã tomara bem ho conhecimento das terras porq Portugal & Efpanha eltam no Mapamundo como coufas bem labi- das, & nam como neceffarias de fe faberem ík que oulhaffe no Mapamundo como eítauam has cidades & castellos & moefteiros. «Sc alli eitaua Veneza. Jeru- falem, Roma, como coufas bem fabidas òs. em pequenos efpaços: & oulhaffe íua Etiópia como eitaua coufa nam fabida, muito grande iv muito eípalhada f&> DAS ÍNDIAS <*-Ç '49 chea de montanhas, & de liões & de lifantes & doutras muitas alimárias: & affi de muitas ferranias, íem ella moftrar ho Mapamundo, cidade, villa, nem cas- tello : & que foubefle fua alteza, que elrey de Portugal per léus capitães era podcroib pêra defender & guardar ho mar roxo, a todo ho poder do gram Toldam & do gram Turco: & lios guerrear ate ha cafa tanta & que outras maiores conquiftas trazia nos partes de Africa com elrey de Fez, òv cie Marrocos: & outros muitos Reis, lbjuzgando todas nas Índias, & per força fazendo todos hos Reis delias léus fugeitos trabutarios como fua alteza bem fabia per cõtrairos delrey de Portugal q era hos mefmos mouros da índia tratãtes na fua corte. A ifto nã veo repofta, & falta é outra pgúta, & nos efpedio, mãdãdonos muito comer & beber, & affi ho fazia cada dia em quanto na corte andamos. d Paliado .iiij. ou .v. dias depois do Mapamúdo nos mãdou chamar ho Prefte & nos mandou dizer que elle queria efcreuer aho papa de Roma aqelles chama, uã Rumea neguz liq papaz: que qr dizer ho rey de Roma & cabeça dos Papas: & que lhe fizeffe eu ho principio da carta, por quanto elles nam tinha de cuftu- me efcreuer: que nam fabiam como efcreuiam aho papa: &. que eltas cartas- eu has hauia de leuar aho papa. Refpondeo dom Rodrigo embaixador, que nos nam viéramos pêra efcreuer nem eftaua atre nos quem efcreuefe aho papa. Eu diffe que lhe diria ho principio, & que da hi adiante feguiflem ho que no coraçam tinham pêra lhe efcreuer ou requerer. E veo recado q nos foliemos a comer, & q logo tornalfemos ho frade & cu, & que trouxeífe eu todos meus liuros pa fazermos has cartas, & affi fizemos. E vindo achamos todos elfes que elles tem por mais fcientes jútos cõ muitos liuros : & logo me preguntara pellos meus. Eu lhes refpõdi q nam era neceflarios liuros, lenam faber ha tença de fua alteza: &. que per hi nos regeríamos. E logo per vn prícipal que hi eftaua é grãdeza como é fciencia que per titolo fe chamaua Abuquer, que quer dizer capellam moor, foi dito aho frade ha tençam do Prefte : & elle a mi affi ha dilfe. E logo me pus a efcreuer, & breuemente fiz hum pequeno principio que logo em minha letra foi leuado a lua alteza, & logo tornou, & é efa hora ho fizemos em fua lingoa & lho tornamos a mandar: & nam fez detença que logo nã veo dizendo ho pajé que elrey eftaua muito contente do efcrito, & efpãtado porque nam fora tirado de liuros: & que mandaua que logo fe fizeffe aquelle é letra limpa e< em duas cartas: & que mãdaua q hos feus letrados clérigos eftudassé pellos feus liuros ho mais que podeifem, ho que mais fe poria nas cartas. E vindo nos ho frade & eu pa noffas têdas, fayo a nos ho ébaixador dizédo a mim. Padre pefame muito do q hoje dilfe aho Prefte Joa que nam hauia ãtre nos qm loubelfe efcreuer aho papa, porque nos hauera por homées de pouco faber, rogouos que ponhaes niffo voffas forças, & fazeilhe ho q lbuberdes. Eu lhe refpondi que força ou fraqueza feito era ho q eu entendia, &. que hi veria ho que eu fizera: & tanto que o vio folgou muito (fegundo mostrou,) & ha me- nuta da carta que eu fiz vai em carta fobre li & he mais pequena, & começa. Benauenturado fado padre. E na outra carta poferam trcs dias em fazer, & em húa cruz cloro pequena que pela cem cruzados poferam mais de .xv. dias, também vay pêra ho papa. *-*> DO PRESTE lOAM <%-Ç C Cap .c.xv. Como nas cartas de dom Luis vinha que requeres- Tem juftiça de certos homées que lhe mataram, & ho Prefte mandou la ha juftiça moor da corte, &. Zagazabo, na compania de dom Rodrigo a portugal. as cartas que dom Luis de Meneies mandaua aho Prefte Joam, fazia nellas queixume e< requeria juftiça de quatro homées portugueles q hos mouros lhe matará no lugar de Arquiquo porto do mar roxo & en lua terra : ha qual juftiça & vingança, elle per li nã qíera fazer nem tomar, por ler na lua terra & defejar feruir lua alteza is: nam anojar. E reqrendo nos efta jultiça per muitas vezes, ouuemos repolta q muito lhe pefaua porq ho capitam moor dó Luis nam tomara vingança & matara quantos mouros hauia no lugar de Arquiquo : «Sc q mais eftimaua elle hú português, q quãtos mouros DAS ÍNDIAS <*-Ç a justiça moor prédeo três ou quatro fidalgos DO PRESTE IOAM <&$ daua que qualquer coufa que per nos lhe folie requerida nefte negocio elles ho fizeflem com enteira vontade íem temor de ninhúa peiroa. E hos juyzes deita caufa foram ho Ajaze daragote : & ho Ajazeceyte que a eftes requereffemos, ahos quaes logo fomos & nos afiinarã termo q a horas do foi en tal lugar foffe- mos. E fomos fendo prefente ho precurador de Abdenaguo & ho embaixador por lua pelfoa. E d'húa & outra parte altercara & alegaram tanto que foy con- clufo verualmente porque ca nam ha efcreuer nas audiências: & tudo hc venial, e ha fentêça verualmente fe da. E fayrã hos juyzes com fentéça q ha terra & gulto que demandaua Zagajabo era muy pequena & fora fujeita a outra terra grande ò< de grande fenhoria de que era Abdenaguo fenhor : & que era direito q ho grade veto entre é toda a terra : & que afli non podia fer tolhida a entrada a Abdenaguo como a grande fenhor que era. E logo nos fomos queixar ficando mortos com efta lcntença. E qneixamonos a elrey. Mandounos dizer q nos f o ff e- mos abas poufadas & q non foffemos menencorios que tudo fe bem faria & que aho outro dia foliemos requerer aho juftiça moor: & que elle nos faria jus- tiça &. com iito nos fomos. E no outro dia feguinte fomos efperar a juftiça moor no caminho da lua tenda : ho qual nos recebeo com boa vontade dizendo que ja tinha palaura delrey pêra nolfo defpacho & que ho efperaffemos a tenda da juftiça que hia falar a elrey: & que logo nos defpacharia. E nos con todo fomos com elle mais auante ate onde elle fe apartou da gente pêra hir falar a elrey. E íicandonos alli efperando ho defpacho polia boa võtacle que lhe vimos, en fe elle efpedindo da tenda fayram logo com elle dous pajés acõpanhandoo ate onde açoutaran hos homees & hi chamaram hos algozes & hos fizeram defpir & hos deitaram «S: ataram como ja diííe .f. deitam de barriga &. lhe prendem has mãos a duas eftacas. E nos pes ambos húa corda de couro atada & dous homés a puxar por ella defpido da cinta pêra cima : &. dous alguozes hú de hú cabo & outro de outro & per muitas vezes & as demais da no chã ho açouta. E qndo fae a palaura delrey que toquem chega ate hos offos. E deites toqs deram três : & cõ cita vi três vezes açoutar elta juftiça moor. E de hi a dous dias tornar a feu otlicio porque ho nam ham por deshonra: antes dizem que elrey lhe quer bem; porque fe lembra delle & que de hi a pouco lhe faz mercees & lhe da fe- nhoria. E quando agora alli açoutaram elta juftiça moor eitauã hi fefenta frades todos vertidos de hábitos nouos &. amarelos fegundo feu vfo. E acabado de açoutar a jultiça moor tomaram hum frade velho bem reuerendo que era cabeça dos outros & açoutaramno na maneira lufo dita. E a eíte frade ninhúa vez ho ;<>caram. E acabado elle trazem outro frade que paliaria de quarenta annos : & parecia honrado & açoutaramno como ahos outros : &; elle foy tocado duas vezes; cc acabando preguntey polia caufa &. que peccados fizeram hos frades. Entam me contaram como ho frade que açoutaram derradeiro fora calado com húa filha do Prelte .1'. de Alexandre tio deite Dauid &. fe apartara delia ck ha calara com húa lua hirmãa deite Preíte a qual fazia ho q queria & ho marido nõ oufaua entender nilfo cõ medo do Prelte &. tãbé por non fer neíta terra ha errada das molheres muito eítranhada, deixou efta fegunda molhcr &. tornoufe a primeira. E mandou ho Prelte Joam q fe tornaffe pêra fua hirmãa. E vendo elte mandado non ho qs fazer «Sc foiffe meter frade, & por efta caufa mãdou ho Prelte vir cites frades per ante ha juftiça moor & que viffe fe era direitamete frade. E elle julgou q direitamente tomara ho habito, & porque elle afli ho jul- gou ho mandara açoutar. E ho padre ou guardian foi açoutado porque laçara ho 5-fc> DAS ÍNDIAS C*$ l53 habito aho outro. E a cite terceiro acoutara porq recebera ho habito & lhe mandara q logo deixaffe ho habito & fe tornaffe pêra ha hirmáa do Prefte. E cõ iito ficamos fé ler ouuidos deita feita né da hi a quinze dias por coufas que fe no moeíleiro aconteceram has quaes direi. C Cap. .cxvij. Como depois da morte da Rainha Elena ho grã Betudete foi recadar hos direitos do leu reino & qes erã, e como ha Rainha de Adea veio a pedir focorro, & q gête veo cõ ella de mulas. gl odera hauer oito ou noue meles q fe finara ha Rainha Elena q fenho- reaua ha mais parte do reino de Goiame & ainda quãtos de nouo vinha a corte ha vinha chorar a lua tenda que ainda eltaua armada no feu lugar. E nos afli ho fizemos quádo viemos & depois de leu falecimento, mandou ho Preite Joam aho dito reino de Goiame ho gram Betu- dete q fofie recadar ho Gibre que aho Rei en cada hum ano fe paga direitos. E neltes dias ho dito Betudete chegou cõ ho gibre ho ql era três mil mulas, è< três mil cauallos, & três mil bafutos. Eltes Iam hús panos que hos grandes tem nas camas & fam dalgodã & guedelhudos como tapete & nó tá tapados & fá de pço ho que menos vai non dece de ouquia & valem .ij. .iij. .iiij. ate cinco ouquias & mais trinta mil panos dalgodam de pouca valia que vale dous hum drame & has vezes menos. E mais dizia q traziam trinta mil ouquias douro: ja fe fabe que hua ouquia pefa õze cruzados. Ao prefentar deite gibre, eu ho vi com meus olhos todo ho ouro que hia cuberto en ganetas, & dizia q era grã numero & vinha tudo deita maneira. Ho Betudete diante a pee defpido da cinta pêra cima & c5 húa coroa cingida derredor da cabeça como touquinha dalmo- creue caitelhano & na ouuida donde ho podia ouuir da téda do Prefte diffe três vezes com muito pequeno interualo antre ha húa tenda & antre ha outra .f. aalto, que na noífa lingua he tanto como fenhor & refponderomlhe de dentro mais duas vezes por fua lingua. Quê es tu? Elle per fua lingua refpõdeo. Eu que chamo iam ho mais pequeno de tua caia & ho que te fella has mulas & en- cabreita has azemelas firuo dos outros officios que me mandas, trago te fenhor ho q me mandaftes. E tudo iito foi dito três vezes. E acabadas foy a voz de dentro. Anda anda por diante, & elle andou & fez fua reuerencia ante ha tenda cc paliou. E após elle logo vinha hos cauallos hú antre outro & cada hú trazia hú homem ou moço pollo cabrefto. E hos trinta dianteiros vinham fellados: Eram rezoados &. dos outros atras ho milhor nó valia dous drames e< muito delles nó valiam hú drame: eu hos vi depois dar por menos & bê feriam efte três mil. E após eites íêdeirinhos vinha has mulas polia maneira dos fendeiros .f. trlta felladas & boas: & has outras todas mulatinhas nouas iv milhores q hos fendeiros: hauia mulatas fêmeas & machos de hú anno & de fobre anno & dous annos c< de três & de hi nõ paifaua ninhúa faluo has felladas que has outras ninhúa era de caualgar. E bem feria citas três mil, & paliaram como li/eram aho Betudete & hos caualinhos. E após has mulas vieram hos bafutos & cada home trazia hú bafuto que non podia mais trazer pollo grande volume. E após hos bafutos paliaram hos panos, cada hú cõ hú feixe delles : & deziá que cai-la home leuaua dez panos: & bem feriam três mil homêes dos bafutos & três mil dos panos : & todos erã do dito reino de Goiame que fõ obrigados a trazer ho >&4 ffcP DO PRESTE IOAM <*-Ç gibre. E após hos panos vinha três homées com fendas ganetas nas cabeças de aqllas en que comem : & vinham cubertas com grades panos de tafetá verdes ck vermelhos. E após eftas ganetas vlha toda ha gente do Betudete & todos paliariam en volta como fez ho Betudete. Neftas ganetas diziam que hia ho ouro, & lhe mandara que fe folfe a fua eftancia có todo ho gibre &. affi ho fez. Pos en fe fazer eíte paffaméto dez oras de prima ate depois de vefpera. d Auia quinze dias que era nefta corte húa Rainha moura molher delrei de Adea & era hirmãa de húa q vinha pêra molher do Prelte Joam, & ha engeitou porq tinha dous dentes dianteiros grandes .f. largos. E ha caiou com hú grande fenhor q foi Barnagais & hora he Betudete. Elta Rainha vinha ahg Prelte a pedirlhe focorro, dizendo q hú hirmão de leu marido le aleuantaua contra ella & lhe tomaua ho reino. Vinha efta rainha bem como rainha, trazia conligo bem cin- coenta mouros húrados de mulas, &. bem cem homées de pee : & leis molheres em boas mulas & gente non muito preta. Foi recebida com grade hora, & no terceiro dia de fua chegada foi chamada & veio ante ha téda do Prelte & vinha en hú efperauel preto. E foi veftida duas vezes naqlle dia: húa horas de prima, outra horas de vefperas: &: abas de veftidos de brocado & veludo & camifas mourifeas da india. E diziam q lhe differa ho Prelte ou mãdara dizer que des- canfaffe e< nõ ouuelfe manécoria que hiria como ella defejaua & que efperaua pollo Barnagais ík pollo Tigrimahõ, e< tanto que vieffem logo fe partiria. Ahos dezoito dias da chegada delta rainha foi veftida. No dia feguíte chegou Tigri- mahõ, &. logo ho outro dia chegou Barnagais. Ambos traziam ho gibri que Iam obrigados a pagar a elRei & cõ elles vinha hos chauas das luas terras .1". homées darmas : & affi de muitos fenhores q vinha com elles. E juntos eltes fenhores ates de aprefentarem feus gibris, mandou ho Prelte Joam que uiefle ho Betu- dete aprefentar ho gibri de Goiame que ja pante elle paliara como dito he. E porq ilto era en feita feira &. vinha has feitas do fabado & domingo, na fegun- feira feguinte veio ho dito Betudete cõ ho gibri p taes continécias como has paliadas «Sc eito fendo prefentes Barnagais & Tigrimahõ & outros muitos fidal- gos q cõ elles viera. E pos ho dia todo des ha manham ate noite en ho apre- fentar & receber. No dia feguinte depois de horas de prima começou ho Barna- gais de dar feu gibri, começou em mui fremofos cauallos & eram cento &: cin- coenta; ík en correr & faltar com elles, paliou ho dia lem outra coufa fe fazer. E no dia feguinte dizia que aprefentara muitas fedas, &. muita roupa delgada da índia. Efte aprefentar non vi por eltar mal fentido. E aprefentado ilto, no dia feguinte muito cedo começou de prefentar ho Tigrimahõ ho feu gibri. E affi começou nos cauallos, hos quaes eram duzentos mais groflbs & fremofos q hos do Barnagais porque vinha de mais perto. E hos húus <ík hos outros hos mais eram de Egipto, & hos outros de Arábia. Non fe fez nelte dia mais q hos cauallos. En ho feguinte dia aprefentara has mais fedas q nunca vi juntas: & no aprefentar, contar, & receber fe paliou ho dia todo. Na fegunda feira feguinte ora de meo dia Valgada robel grande fidalgo fogeito do Tigrimahõ veio aprefentar ho leu gibri fobre li. E eran trinta cauallos todos de Egypto tamanhos como aliíates & muito gordos cada eauallo cõ hú xumagali .f. fidalgo fé titolo. E hos oito deites xumagalis traziam vertidas muito boas couraças das noffas, delias polias en veludo & delias é cordouã & crauaçã dourada. Eftes oito trazia capacetes dos nolfos nas cabeças. E neltes oito entraua Balgada robel, &. hos vinte &. dous todos trazia favas de malha cõ mangas compridas. DAS ÍNDIAS & muito apertadas no empo. Trazia indo, trinta duas azagayas & ledas ma chadinhas como Turcos: & todos touquinhas vermelhas com grandes pontas q voauam com ho vento. E diante delles vinham dous negrinhos peqnos vertidos ele librea vermelha e< amarela ê cima ele ledos camellos cubertos da mefma librea tangendo atabaques. E tanto q chegaram perto da tenda do Prefte, apar- taram hos cauallos a hum cabo & non deixaram de tanger, & hos xumagalis efearamuçar : & de tal maneira ho fizera, q mandou ho Prefte trazer outros ca- uallos dos que trouxe ho Barnagais & Tigrimahõ & que folgaíTem aquelles. E durou illo ate ho foi poíto. Elte Balgada robel he hú fidalgo a quê dom Rodri- go quando vínhamos deu hu capacete ò\i lhe cõprou húa efpada por húa mula. Diziam q fempre guerreaua com mouros, &. aíli tem na corte fama de grande guerreiro & boõ caualleiro. Cap. .c.xviij. Como foi dado focorro aha Rainha de Adea .& como ho Prefte mãdou prender ho gram Betudete & ho porq. E como foi liure. E alli mandou prender outros fenhores. os chaubas .f. homeês de armas que vieram cõ ho Barnagais & Tigri- mahõ & com hos fidalgos das luas companhias, mandou ho Prefte Joam quinze mil delles cõ hú fidalgo per titulo adrugaz ja nefte liuro nomeado muitas vezes que logo folie aho Reino de Adea & que fizes- fe eftar em paz ho Rei en feu reino, & ha Rainha le folie mais de feu vagar. E logo íe partiram a Rainha «S: ho adrugaz. E diziam q teriam per has terras do Prefte hú mes de caminho ates de chegar aho Reino de Adea. E partida ella rainha, logo no feguinte dia elRei mandou prender ho Betudete q lhe trouuera ho gibri de Goiame. E alli mãdou aho outro Betudete que fe chamaua Canha pêra que ho prendelfe. E alli mandou ho Tigrimahõ. Elles prelos todos en hum dia ante manhãa fe partio &. toda ha corte com elle & nos na volta citando ho embaixador do Prelte & eu en húa ribeira dando de comer has mulas palia por hi elte Betudete que trouue ho gibre & diffe a rní Abba baraqua: q quer dizer padre dame a bêçã. Eu lhe refpõdi izi baraqua, qquer dizer deos te benza. Vinha elle Betudete acompanhado de qulze fidalgos de mulas, do PRESTE IOAM <^ Joam mandou que lhe leuafé efte Betudete: ò< ho leuaram eftes que ho traziam en guarda: & dous filhos do mefmo Betudete hiam aquella noite c lua compa- nhia. Eltando a porta da tenda mandou ho Preíte de dentro pajés que lhe le- uaffem ho Betudete detrás da tenda que queria fallar com elle en peffoa: & que has guardas & hos filhos elperaííé hum pouco arredados da porta da têda, & alli elperaram ate polia manham que ho Preíle caminhou & nos todos com elle fem hauer noua ninhúa do Betudete fe era morto fe viuo nem que delle fora; & hos dous filhos -que foram com elle a porta da tenda &. três que fica- ram em cala todos homêes & grandes fidalgos & bõos caualleiros (fegundo diziam) fizeram muy grande pranto com todos feus criados &. de feu pay ; que tinha cala como de grande Rey. E logo mandou ho Prefte que caminhasse hos filhos do Betudete foos fem feus criados nem criados de feu pay & alli foy. E eu hos vi caminhar todos cinco fem moço fem ninguém ; defpidos da cinta pêra cima ; & & fen has pelles de carneiro pretas guedelhudas fobre hos ombros & da cinta per abaixo panos pretos; & luas mulas cubertas de preto. E a gente fua & ha de feu pay caminhauam a de parte & com doo & todos ape , & fuás mulas diante delles felladas. Na fegunda feira que vinha viemos ter na entrada do reino do Oyja & hi era corregido pêra fazeré ha feita dos reis a que elles chama tabuquete : & celebra ho baptifmo como acima dito he. Aqui andauam eftes filhos do Betude- te de cafa em cala como era manha .f. nas cafas ou tendas dos grandes como outros foyam fazer a elles bufcar nouas de leu pay fe era morto fe viuo : ou que delle fora ou efperauam de fer: fem fe dizer que ninhúa noua achaílen ate quinze dias compridos que vieram hos que ho leuaram aho reino do Fatigar a húa ferra que dizem que elta no eltremo do reino de Adel q he muito alta & íunda no meio : & que non tem mais de húa entrada. E dizem q dentro neíta ferra ha criações de vacas & que todo ho que alli entra de nouo non dura mais que quatro ou cinco dias: & logo morre de febres. E que alli ho deixaram fem pellba ninhúa que ho feruilie fenã hos mouros que ho guardaffem ate que mor- rele. Com cila noua foy mayor pranto que de primeiro. E logo começaram a dizer polia corte que efta morte lhe dera ho Prelte porque tiuera parte cõ fua may: & alli era a fama quádo ella era viua. E diziam que ouuera filho delia. E que ho Prelte ho nã quifera matar na vida de fua may por nam fer mais dis- famada do q ura. E começando fe ilto arrogir logo foram pregões pella corte q ninguém falafle no Betudete íob pena de morte. E logo morreo eita fama & fendo nos de hi a três meles perto do mar nas terras do Tigrimahõ foi noua que ho Betudete nam morrera & que hos filhos cõ ajuda delrey de Adel ho ti- rará & q la de adel fazia grade guerra aho Prelte, neltas terras foram dados preguões que ninguém falafe no Betudete & cefou, & logo fe leuantou outra noua que elrey mádara cortar has cabeças a vinte mouros que guardariam ho Betudete & a dous criados feus porque falaram com elle. E ahos mouros por que lhes deram lugar & ilto foubemos que era verdade. E mais fe dezia que ho Prelte lhe queria perdoar pois lhe deos dera vida tanto tempo en tam perigofo iugar & porque ho achaua menos porque era home de grande cabeça & guerreiro. DAS ÍNDIAS &$ l57 C Cap. .c.xix. Como ho Tigrimahõ foi morto & outro Betudete defpofto. E affi Abdenaguo da fenhoria. E prouido ho embaixa- dor. E ho Prefte Joam cm peífoa foy alio reino de Adea. anto que chegamos onde hauiamos de ter a feita dos reis ou tabuquete ãtes que fe difeile onde era efte Betudete, en outra noite mandou ho Prefte Joam leuar ho Tigrimahõ & tam pouco fe foubc logo a que parte ho leuaram. E no dia feguinte lhe mandaram tomar quãto tinha en luas tendas & três dias nam çefaram de tirar &. contar òv entregar fedas baixas &. muitos chamalotes & panos razoados da índia. Achamos nos ali féis homées braços .f. eu & outros portuguefes & quatro genoefes & a cada hú de nos mandou ho Preite dar féis panos .f. três chamalotes &: três panos da índia & nam fe tardara muitos dias que foi dito que ho Preite Joam mandara leuar ho Tigrimahõ aho reyno de Damute a húa ferra muy alta que nam tinha mais de húa entrada & eita per engenho & era en cima defpouoada & muito fria & que ali mandariam hos homées que logo hauiam de morrer. E õde nas terras do Tigrimahõ achamos noua que ho Betudete era fugido era mentira & hi achamos noua certa que ho Tigrimahõ era morto na dita ferra & morrera a fome ík frio. E naquelles dias que eftauamos na corte ho outro Betudete q eftaua prelo íoi defpoito de feu officio, & foi feito Betudete a Razanobiata que era Barnagais. E fizeram Tigrimahõ a Balgada robel q entrou com hos trinta cauallos bê con- certados &. era grade rumor & dizer da morte da rainha Elena en toda a corte, dizendo como ella morrera todos morreram grandes & pequenos: E que viuendo ella todos eram viuos & guardados & emparados & que ella era pai & may de todos. E que fe Elrey eite caminho leuaua feus reinos feriam defertos, e< palia- dos do tabuquete .f. baptifmo. Sem ho embaixador nem eu requerermos mais noffa demanda porque nam oufauamos pollos grandes negócios que viamos, ho Preite nos mãdou chamar & a fenoria que tinha Abdenaguo noffo contrairo tomoulha, & a que nos lhes demandauamos & cita que tomou, ambas has dei* aho embai- xador & affi nos defpidio bem contentes. Antes de nes lermos partidos chegou re- cado do Adrugaz que foram cõ a rainha de Adea aho focorro do marido dizêdo que lhe nam queriam obedecer & que per onde elle hia todos fogiam e< fe acolhiam has ferras, que mandaíie fua alteza mais gente. E lua alteza detriminou 'nir la cm peffoa, & leuar ha rainha fua molher a húa terra onde nos ja cíteuc- ramos com elle que he no reino de Orgabeja no eílremo do dito reyno de Adea & hi leixar a rainha & filhos & toda ha corte & affi ho fez & foram com elle portuguefes .f. Jorge dabreu & Dioguo fernandez & Afonfo mendes & Aluaren- gua & cinco ou leis genoefes. Eda vinda differam que tanto que ho Preite entrara no reino de Adea todos fe vieram a elle obdecendolhe como a leu fenor & cõ todo na deixou de hir auante ate muito acerca de Magadaxo & diziam ler hum reino mui frutífero & de grandes aruoredos en tanta maneira que nam podiam caminhar fem cortarem aruores & fazeré caminhos. E affi dizem hauerhi muitos mantimentos & de grandes criações & de gados & alimárias muita. 6'; mui grandes & de diuerfas maneiras. E dizem haucr nefte reino hum grande laguo como mar que não tem vifta cie cabo a cabo & dizem hauer nellc húa ilha en que ê outro tempo hum Preite Joam mandou fazer hum moefteiro ik pos c cl!e muitos frades polto que foife en terra de mouros. Ilto contou Pêro de couilhã, •58 $-&> DO PRESTE IOAM c^ &; hora dizem ellcs portuguefes & gcnoeles que la foram, que hos frades daquelle moefteiro morreram cafi todos de febres. E algúus poucos que ficará noutro pequeno moefteiro, fora da Ilha & perto do laguo, & aili hos acharam. E que defta feita mandou ho Prelie Joam fazer muitos moefteiros èk igrejas & deix»u hi muitos clérigos «Sc frades ò< muitos leigos q habitasse &. moralíem no mefmo reino. E pofto ho reino en paz fe vieram pêra ode deixará a corte. Dizem q paga efte reino páreas de vacas en grande numero: & fá has vacas q víamos na corte : ik dizé q vê de la tá grades como grades caualos & aluas como neue & fé cornos, & grades orelhas & baixas. C Cap. .c.xx. Da maneira que fe ho Prelie affenta cõ fua corte. maneira que tem de fe affentar ha corte do Prefte Joam. Ja femprc fe affenta é campina que doutra maneira ná caberam : & has tendas do Prefte fe aífentam no mais alto da campina fe hi ha : & has coitas das têdas femprc fe aífentam no leuáte, & has portas no poente : & fe affenta quatro ou cinco tendas jutas húas das outras, òv todas fá do Prefte: & has cereá todas com húas cortinas a que elles chama mandilate : is: he tecido como enxadrez meado de braço & preto : E fe hade eftar muitos dias, cercam eftas tendas de grade febe, que fará de redondo quarto de legoa. E dizé que fazé nefta porta doze portas : ha principal efta pêra poente & atras delia bõ pedaço eftam duas portas cada húa pêra fua banda: & húa delias ferue pêra igreja de fanta Maria que efta pêra ho norte : & outra ferue pêra ha igreja de fanta Cruz que efta pêra ho fui. Atras deltas portas que feruem pêra eftas igrejas caíi outro tanto compafo como ha da porta principal a ellas, eftam outras duas portas por banda: & ha q efta pêra ho fui, ferue pêra has tendas da rainha molher do Prefte & ha que efta pêra ho norte, ferue pa ha eftancia dos pajés. A todas eftas portas eftá goardas, pêra detrás nam cheguei pêra ver mais porque nam deixa pêra la pafar ninguém : fométe dizé q pêra todas has partes Iam «doze portas & lei eu certo que efta húa porta detrás porque fer- uem hos pajés de cozinha: porq ifto vi eu de longe, como hos pajés feruiam is: leuauá has igoarias: is: eftas portas ha, quádo has tédas fam cerradas de febe: & nam lendo cercadas, ná hauera hi, fométe has tendas cercadas de cor- tinas a que chama mandilate como dito he. Detrás das tendas bé hú tiro de befta ík mais, fá afentadas has cozinhas & tendas dos cozinheiros partidas é duas partes : porq ha cozinheiros da máo direita, ik da máo efquerda. Quando deitas cozinhas vem fem comer, he defta maneira (fegundo eu vi en húa terra que fe chama arpebcia por eftarem cabeços juntos das cozinhas : que em outras fam has tendas alfentadas tanto é campinas, que non ha hi vifta: & vinham hú grande fobreceo de tafetas legundo pareciam vermelhos & azues de féis peças em cõprido: he efte fobreceo erguido como palio en canas q naquella terra ha muy boas, ík delias fazem aftis has lacas. E debaixo defte palio, vinham outros pajés que traziam igoarias em húas grandes ganetas que eram feitas como bandejas de alimpar trigo fenam q fam em muita grádeza : & traziam em cada húa muitas efeodilhinas pretas de barro em q vem has igoarias de fuás galinhas is: pafarinhos & outras muytas coufas ek manjares brancos q fam mais de leite que doutra coufa: ek affi panelinhas pretas como has efcudelas com outras iguarias & potajes de diue fas maneiras. E eftas iguarias que digo q vinham }-*> DAS ÍNDIAS C%4 l59 ncltas ganetas, nam digo que has via quando has traziam porque era longe donde eu eítaua: mas eu has via quádo nollas mádauam que vinham nas mes- mas ganetas como vieram da cozinha & fem palio: & has panelinhas ainda cu- bertas com fuás cubertouras DO PRESTE IOAM <*-$ lias partes com ha treminaçam do Prefte «Sc ahas vezes põe hum dia todo cõ eftas idas & vindas fegundo iam hos leitos è< caufas. (L Capitulo .cxxij. Que fala da maneira da priia. uante deita tenda ou caía da juíHça que fe chama cacalla ha grade peça pa abas has partes afíi pa parte direita como efquerda: eítã duas tendas ou caías como caceres de cadea que fe chama manguezbete ern que eítam hos prelos de cada hua das partes da mão efqrda & direita «Sc iam guardados 6: prefos, & delta maneira fegúdo ho feito & caufa affi he ha prifa & affi has guardas : e< ho prilioneiro da de comer ahas guardas que ho guardam &. lhes paga ho tempo em quãto he preio. E quem tem ferrapeias ou adobes nos peei,, quando ho mandam hir ante ha téda do Prefte onde ouuem hos prefos, aquellas guardas que ho guardam ho leuam nos braços, dous dam- bos braços hum aho outro, & ho prefo vay afentado nos braços delles cõ has mãos nas fuás cabeças & has outras guardas derredor cõ fuás armas : & affi vai & affi vem. Ha hi outra maneira de prifam: fe eu requeiro que prendam hum homem, fou obrigado a lhe dar de comer em quanto acuiar & affi ahas guardas que ho guardarem &. iíto íei porque aconteceo a nos hos portuguefes que fizeram pré- der por mulas que lhes furtaram & por lhes mandarem dar de comer ahos prefos &. guardas, tornara a requerer que hos lbltaffem & doutro genoes fei de vifta lhe furtarom húa mula, & confelibu ho ladram que ha furtara & que ja nã era em íeu poder, nem tinha per onde lhe pagar, julgarÕlho por cicrauo, & védoo home niuy valete & q ho poderia roubar ou matar deu aho demo ha mula & eferauo. C Capitulo .cxxiij. Onde fam has moradas das juftiças mores & ho alento do lugar da praça, & quê fam hos mercadores & rega toes. uate deitas tédas da prifã ha grade trato & todo em hú direito eítã has têdas das dous juftiças mores, cada hum de fua parte : & no meio delles elta hua igreja q fe chama ha igreja das juftiças. E auante deita igreja eítam hos liões grande pedaço afaftados da igreja, & fam .iiij. & fempre hos trazem per onde ho Preite Joã vay. Outro grade efpaço dos liões elta outra igreja, & chamaffe ha igreja da praça .í. dos xpaos q em ella vedem: porque ha mor parte fam mouros & hos principaes mercadores das roupas & coufas groffas fam hos mouros, &. hos xpaos vendem coufas baixas, affi como pam, vinho, farinha & carne, &. hos mouros nam podem vender coufa nenhúa de comer porque na terra nam comem coufa que hos mouros façam, nem carne que mate. Efta praça ha deitar na frõte da tenda do preite Joam, & nam em lugar que da porta feja vifta: & por tanto has vezes fe acontece fer ha capina tã grande iS; fem trefpofta, que ha praça he muy lõge: &. a menos que fe pode fazer praça he mea legoa, & has vezes acerca de legoa, & paliara: oc pofto que fe mude ha corte quãtas vezes quifer fempre tem efte modo de fe aiíentar. E da téda delrci ate efta praça tudo he limpo per meio .f. nam te nenhúa tenda fomente has duas igrejas .1". ha das juftiças & liões & ha igreja da praça, c'-; I.- igrejas & liões, bem afaftados da: outras fendas. fr*> DAS ÍNDIAS <*Ç 1(il ti Capitulo .cxxiiij. C mo hos íenhon ! • toda outra gente aííentam fuás tendas como he em fua ordei as duas igrejas que eitam cercanas a tenda do Prefte logo junto d ciíam pêra ha parte mais de fora húas tenda.', a cada húa igreja húa muy limpa & boa em que guardam nas roupas das igrejas: tem outn tenda defumada cm que fazem ho cobram ou hoftias. Deita ma- neira tem todas lias igrejas. Auante deltas igrejas logo eitam outras tendas gran- des compridas de comieiras, eltas fe chamam Balahamija em que guard roupas & tiffouros do Prefte 6: cl ias de húa pte & da outra tudo lie de broca- do como dito he & eltas tendas do Balagamija fam fempre guardadas c< hos ca- pitães ou feitores delias iam capados. Auãte deitas tendas das roupa ■ de húa parte & da outra iam has fedas d p je . & mais auãte fam has tedas dos ajazes que oceupam com boa villa com fuás tendas & tendas dos feus: & mais auante &mais a lar > eíl im has têdas dos betudetes q cada húa oceupa como húa villa ou cida- de & ficam citas cali fora 1 mão direita tãbem fora c guarda, efia lai eftancia do Abima que faz per li hú concelho c^ a íua eftancia fe chegam muitos forafteiros porque recebem dclle emparo & fauor. Ho Cs; efta mais pêra dentr > do Abi n dcziai I meia .f. de feu officio junto reja de fanta Maria porque cite officio fempre andou n frade: & porque elle he clérigo & tem molher, nã pode eítar junto da igreja, & lhe derõ eíl junto do Abima. E tornando mais pêra dentro, leguem lie em feus 1 res: & acabando ti d ai T , vé o : limp . ■' . :abãdo eftes vê gente com - tauerneiro '■■■ ' '■ i molheres. E no deites ia perto da praça fam eíl:-;' ias de feri ;iros alli de húa bãda como o itra: q cada hú dos ferreiros em lua parte fazem húa grande aldeã. Ho ■ i a comprar, vender & negi tanfe mais a largo, & - muito ho arraia! q fempre oceupam grandes duas legoas. C Capitulo, .cxxv. Da maneira que hos fenhores & fidalgos vem a corte. & andam & faem delia. a maneira que tê de vir hos fidalgos & fenhores em corte ou fayr delia he cita .f. nenhú grade lenho: fe he fenhor de terras fe em cilas efta, nã pede fair nem abalar pêra ha corte cm r.enhúa maneira fem icv m chamado do Prefte: & fendo chamado na deixara de vir r>>v nenhúa coufa & quando da terra que fenhorea abala, nam deixa em eila molher, nem filhos, : éda ninhúa: porque vaj' em efperança de nunca tornar: que como acima dito he, ho Prelte da quando quer, & [i sido quer: & fe acerta de lhe tomaré, de aquella feita quãto na fenhoria lhe acha tudo lhe tomam .f. ho fenhor que vem afoceder em feu lugar: & por tanto leuã tudo cõíigo fem nada deixar ou aho menos ate ho poer em outra nhoria. Chegando perto da corte com grande triunfo afcntalfe aho m húa legoa da corte, & alli efta per muitas vezes hum mes, dous meles fem dali: & fazem delles como efquecidos cm quanto ho Prefte quer, & i (íi eftam efquecidos de entrar na corte & fallar com outros fenhores nan » nem cfti li m o do : ou três r62 f*> DO PRESTE IOAM <*-$ homées & nus tia cinta pêra cima |& com húa pelle de carneiro fobre hos hõbros: cv alli tornam a fuás tendas ate que ham licença dentrar: òk quando há eíla licença entram com todo ho triunfo &. atabalcs &. tangeres, &. affentanfe em feu lugar que ja pêra cada hú he ordenado. E como le affenta aynda nam parece veftido como entra, mas anda como dantes entraua nu da cinta pêra cima: polfo que afia entrada entraíTe veftido & de popa. E dizem entam geralméte, aynda foão nam efta na graça do fenhor que aynda anda efpido. E tanto que algúa falia tem do Prefte, logo fae veftido, & logo dizê ja foáo efta na graça do fenhor. Entam fe diuulga ik fe diz ho pêra que foy chamado, & algúas horas & muitas tornam a fuás fenhorias & outras nam : & fe com ellas tornam fe des- pacham mais alinha: & fe lhas tomam deixãnos andar .v. .vj. .vij. annos fem fairem da corte: c< em nenhúa maneira pode delia fair fem licença tam obedi- entes fam &. tanto temem feu rey: & quanto foiã fer acompanhados, tanto fam agora defacompanhados : & andam com dous três homées en cima de húa mula, porque hos muitos q ho's acõpanhauam eram das fenhorias que lhes tomarom & mudamfe aho fenhor nouo, & iíto riamos cada dia. fl Capitulo .cxxvi. Como hos que vem &. vam pêra lias guerras entram mais acerca do Prefte, & do mantimento que leuam. e hos taes fidalgos fam chamados pêra guerras como per muitas vezes hos vimos, fua entrada nã he deteuda, mas logo entram. Alli como vem cõ fua groíla gente: alli entram de caminho. A eftes fe nam guarda ho q diffe que antre ho cacala & ha tenda delrey nam entram de mulas né de cauallos. Eltes que vem pêra guerras entram ate has tendas do rey: c< junto delias vam fazer luas moftras: & la efearamuçã «Sc folgam ck fazé fuás maneiras de batalhas com que lhes parece que elrey folga: illo vimos per muitas infindas vezes. Eltes que affi vem pêra has guerras nã cita em corte dous dias porq fam fuás ordenáças de chamar, que em dous dias fe ajuntam cem mil homées fe tãtos queré : c< alli como chega, alli hos mandam: porq hi nam ha foldos q pagar c< cada hú traz coligo ho q ha de comer q he farinha de ceua- da torrada q he boa vianda grãos torrados, milho torrado: elte he leu mantiméto pêra has guerras q has vacas la has acham. E fe he em tépo de trigo cerolho, elte he principal mantimento da guerra daquella gente. C Capitulo .cxxvij. Da maneira que leuam ha fazenda do Prelle quando caminha & dos brocados & fedas q enuiou em Jerufa- lem & do gran tillouro. maneira q té de caminhar ho Prelle Joam ja acima he dita como ho viramos caminhar: fométe agora direi como camíhá luas roupas c< fazéda q eltã no Balagamija que he coufa fé coto. Toda roupa de da anda é ceftos de verga qdrados fera de qtro palmos é cõprido dous ou dous & meio de largo écourados com couro de vaca cruu cõ cabelo & de cada qdra fae húa cadea pa fobre ha cubertura q té no meio húa argola de ferro per q mete ellas cadeas & é ellas hú cadeado : alli vá eftes cellos fechados & alli hos das ledas como hos das roupas delgadas da india leuãnos hos homées nas cabe- ças, mais de .\. ou .vi. E ãtre certos & certos, homées de guarda. E porq $*> DAS ÍNDIAS (%-f '63 cada anno crecê lias fedas «Sc lios brocados alli dos q lhe pagã como dos íj cõpra «Sc tátos fe nã gaita né lios podem alli trazer de caminho, madã cada ano meter c furnas debaixo da terra q ja pêra ifo fam ordenadas: «Sc húa fou- bemos nos per fer per hi noffo caminho «Sc júto duas portas q ditas fã q fe eha- rrã Badabaje nas grades valuras que atras he dito. E õ efta furna ha muitas guardas & pagam todos hos mercadátes q palia por hi direitos como portagê: «Sc da mefma maneira q caminham has roupas caminha ho tiffouro ê húus ceítos mais peqnos êcourados «Sc alli fechados como hos das roupas fométe qnto leuã fobre leu êcouraméto is: cadeas «Sv fechadura outro couro de vaca poílo frefeo «Sc colido com correas do mefmo couro de vaca «Sc ali fe leca «Sc liça forte «Sc cites ceítos do tiffouro fã infinitiífimos «Sc caminha cõ grades guardas «Sc alli mefmo ê cada hú ãno dize q mete muitos nas furnas ou grotas: porq nã pode tãto trazer qnto cada anno crece. Eíta furna q Coubemos eíla húa legoa da cafa de Pêro de comina: DO PRESTE IOAM <*-Ç lugar que efta daqui húa jornada que fe chama Einacem, dizem fer lug; terra faria de todos mantimétos & de muitos moefteiros & aqui acabam de cer- rar a cáfila. Elte lugar he da fenhoria de Dafila tbgeito do barnagais. Abo tpo que partiram eíles frades faziam feu caminho muito pouco q horas de veiperas fe affentauã é luas mejoadas & logo aífentauã fuás igrejas que leuauam & eram três igrejas & dezia luas horas & miffas & comungauam todos, aho outro dia horas de terça fe aleuantarõ & comecarom de caminhar & vam todos carrega- dos de feus mantimentos & cabaças &. odres cõ agoa & fuás igrejas reuezadas .f. hos tabutos ou pedras dará, digamos q has tédas das igrejas vã e camellos & alli cada dia nã fazia camího q pafalle de duas legoas ík por ver fuás manei- ras cu caminhei com cites frades dous dias &. vy ho que digo. Neftes dous dias caminharíamos a bom juyzo três legoas pouco mais. Do lugar de Einacê ate çuaqué fenhoreã dous lenhores .f. Dafella & Canfelia & ambos fogeitos aho Barnagais: & dizfe hauer deite lugar a çuaquem .xv. jornadas de Cafilla de mercadores que andam pouco mais de três legoas por jornada : & de çuaqué a Rifa .xiiij. dias da mefma andadura de Cafilla. E neftc caminho faindo de çuaquem começa Egipto : & dizem fer todo pouoado, faluo dous dias que na tem pouoaçam nem agoa, & dizem hauer por eíte caminho muitas igrejas & muitas xpaos que fazem muitas efmolas a cites peregrinos & iam fogeitos ahos mouros. E nelte caminho dizem elles eftar ho moelteiro em que fanto Antam morou, & delta ordem iam todos hos frades da terra do Prelte. E de Rifa aho Cairo dizem fer terra muito frefea fempre rio de nillo abaixo (fegun dizem) iam .viij. dias de caminho. Efte Cafiila de frades que partio per ante nos, tanto que paliaram çuaquem outros mouros íaltaram com elles, & parece que poderam mais que hos mouros que hos leuauam : & tomaram todos hos romeiros. & hos velhos mataram, & hos mancebos catiuaram & hos venderam: &. de .ccxlviij. frades nam efcãparam mais de .xv. Eftes fizeram romaria, & eu vi depois três quinze que me contaram todo leu trabalho, is; diziam que aquillo lhe fize- ram : porque eram amigos dos portuguefes: & ha verdade tal he porque recebem muito maa vezinhãça por amor de nos. E de Rifa aho Cairo he graciofa ha terra dãdar: gente branca, mouros, judeus, dst xpaos. E no Cairo dizé que fazem luas eftações a Cofme e< Damiano &. a lata Barbara, & aha fonte q eíta na horta do balfamo. Ali dizem que do Cairo a Jerufalem ha .viij. dias de caminho. Defde eíta deftruyçam de frades ate ca, nuca mais frades, nem clérigos foram a Jeru- falem em Cafilla: & fe algúus vã, vam como paíageiros efcõdidos, & aqueiles que la vam & vem, fam hauidos por homees fantos: &. porque hos de Jc lem fam gente branca, a nos quãdo a efta terra chegamos, nos chamauã xpaos de Jerufalê. Outro caminho ha hi por mar que fe anda em menos tempo embar- cando em Macua pêra monte Sinay vam em .xv. dias & menos ifegundo corre ho tempo . E de monte Sinay a Jerufalem vam em .viij. dias. Nelte caminho nam fam hos abixljs poderofos pêra caminhar, porque nam tem nauegaçam. &. efperam que por noifos portuguefes façam efte caminho feguro fe fortaleza fe fizer cm macua pêra elrey noffo fenhor. fr*> DAS ÍNDIAS ^ i65 € Capitulo .cxxix. Das terras ck reinos com quem confina ho Preite Joam. as terras ck reinos ck lenhorios cõ que cÕfinã hos reinos do Preite que eu pude faber iam eftes. Primeiraméte começam em Macua, cõtra has partes do mar roxo que he contra ho fui, logo ia na falha dos mouros alarues que gardam vacas dos grades lenhores das terras do Barna- gais, ck andam como em aduares de .xxx. & .xl. com luas molheres & filhos- E todos eftes mouros trazem capitão xpao, ck todos iam ladrões, & eftes roubam hos pobres nas eftradas por feu poder & fauor dos fenhores a que gardã has vacas. E logo mais auante entra ho reino de Dangalli, que he reino de mouros. Efte reino tem hú porto de mar que fe chama Belie, efte efta detrás das portas do mar roxo pêra dentro pêra ha parte do abixi, & corre efte reino ate contes- tar no reino de Adel que he do fenhor de Zeilla & Barbora onde fe ajunta ambos eftes reinos pêra ha parte do fertam, que he pêra ha terra do Preite. Ficam .xxiiij. fenhorias grandes capitanias a que chamam dobaas : & ja acima no capi- tolo quarenta 6c oito tenho dito deftes dobaas. C Capitulo .cxxx. Do reino de Adel, & como ho rey he hauido por fanto ante hos mouros. jj o reino de Adel (fegundo dizem) he reino grande & corre fobre ho cabo de guardafuy, «Sc la naquella parte fenhorea outro leu fogeito. Té a efte rey de Adel antre hos mouros por fanto, porq fempre faz guerra ahos xpaos : ck das batalhas que faz & deipojos manda (fegú- do dizem) aha cala de Meca de' olTerta, & aho Cairo & ha outros reis de pre- fentes: ck elles de la lhe mãdam has armas ck cauallos & outras coufas pêra ajuda das guerras que atras he dito no capitolo .cxxxiij. como efte rey foy des- baratado ck feu capitã Mafudy morto. Efte reino de Adel parle cõ ho reino de Fatigar íy de Xoa que fam reinos do Preite Joam. C Capitulo .cxxxj. Do reino de Adel onde começa ck acaba. o meyo do reino de Adel mais pêra ho farta começa ho reino de Adea q he de mouros ck fam de pai/es logeitos aho Preite: eite reino dizem que chega a Mogadaxo: ok no capitulo .cxxix. tenho dito como la foy ho Preite Joã em pefloa a meter pazes: & fez é elles igrejas ck moeftei- ros, ck deixou la clérigos ck frades. Efte reino de Adea pte cõ ho reino de Oyja q he do Preite Joã, todas citas atras fam pêra ha parte do mar ck pêra leuante. C Capitulo .cxxxij. Das fnorias de Gaze & Gaze. ck do reino de Gorage. ho meyo deite reino de Adea cõtra ponéte começa inorias de gétios q nã fã reinos ck fã nas cabeças dos reinos ck fenhorios do Preite: ck log<> das primeiras fnorias ou capitanias ha primeira fe chama Gaze — & he melturada de gentios & xpaos q per cila vã entrado. F logo após cila, vc outra grade fnoria òk cali em grãdeza 'fegúdo dizé) de reino ck Iam 100 f*> DO PRESTE IOAM <*i gétios elcrauos pouco prezados: nã tê rei, fométe fnores q inoreã deuididos. Efta fe chama gamu, corre ho mais cõtra ponête : 6c aynda aho fui he ho reino q fe chama gorage, & hos moradores delle gorages: &. dizé ter rei, no cap. .cxj. fallei delle. E com efte reino ík ihorias do gaze & gamu confinam hos reinos de Oyja & Xoa que fam do Prefte Joam. C Capitulo .xxxiij. Do reino de Damute, & do muito ouro que nelle ha &. como fe apanha : & deite pêra ho fui fam has ama- zonas fe has hi ha. ais carregando fobre ponente polias melmas cabeças dos reinos do prefte fobre ponente principalmête lobre ho reino de Xoa, he muito grande terra &. reino q fe chama Damute : hos elcrauos defte reino fam muito eftimados dos mouros, & por nenhum preço hos deixa : is: toda ha terra de Arábia, Perfia, índia, Egvpto &. Grécia enche dos elcrauos delta terra ík dizem que fam la muy bõos mouros & grandes guerreiros. Eftes fam gentios & antre elles nefte reino ha hi ja muitos xpaos & digo que hos ha hi por- que eu hos via em ha corte nefte reino muitos clérigos & frades & freiras, & di- zem que ha la muitos moefteiros &. igrejas : e< ho titolo do Rey efta por Rey de gétios. E defte reino vem ho mais ouro que ha na terra do Prefte que faibã aproueitar & he muito fino. Ha nefte reino Tegundo dizem) muitos refrefcos de muitas coufas, &. quando temos corefma no guorage nos vinha defta terra muito gingiure verde, muitas vuas & pefegos que nefte tempo fam nefta terra: & depois no carnal muitos grolfos carneiros & vacas muy grades. de corpos: & dizé que nas cabeças deftes reinos de Damute guorage contra ho fui he ho reino das amazonas : &. nam fegundo !me parece e< me contaro como nos deziamos ou nos diz ho liuro do infante dõ Pedro : porque eftas amazonas Te eftas fam) todas tem maridos geralmente todo ho anno, & fempre em todo tempo cõ ellas òx ellas com elles fazem fua vida, & nã tem rei, &. tem rainha: efta nam he calada nem tê marido certo, cõ todo nã deixa de fazer filhos &: filhas : & ha filha he erdeira em feu reino. Dizé fere molheres de condiçam muito guerreiras & pelejam encima de vacas : & que fam grades frecheiras &. de pequenas lhes fazê fecar ha mama ezquerda por caula de nã eltrouar ho tiro da frecha. Dizem mais hauer nefte reino das amazonas muito infindo ouro, ík que defta terra vé ho ouro pêra ho reino de Damute: &. afíi vay para muitas partes. Hos maridos deitas molheres dizé nã fere guerreiros q ellas hos efcufam. E no reino de Damute dizé nacer hú grande rio, & contrairo aho nillo porque cada hú vay pêra lua parte: nillo pêra egypto, deite outro ningué da terra fabe para onde vay : lomente prefumé q vay pêra manicõgo : &. mais dizé q nefte reino de Da- mute acham muito ouro, eu ho digo como ho ouuy. Dizé que como vem inuer- no efperam chuuas & trouoadas, & fem necefidade cauã & laurã ha terra pêra eftar fofa & has agoas lauam ha terra. «Sc deixauã em cima ho ouro limpo: & que ho demais defte ouro acha de noite pollo luar porque ho vé luzir. E no lugar de Aquaxumo q he no tigray eu ho vy bufcar muitas vezes defta manera fufodita, & dizem que ho achauã mas nã de noite. Efte Damute confina cõ Xoa que he do prefte Joam. $-fc> DAS ÍNDIAS <&s i67 d Capitulo .xxxiiij. Das fenhorias dos Cafates que dizem que foram judeus, & de como iam guerreiros. í arregando mais fobre ponente & cafi ponente atraues deite Damute, Iam outras fenhorias q fe chama hos Cafates gente nã muita preta & grades de corpos. Dizé que foram da calta dos judeus, mas elles nã tem liuros né efnogas: fam homées muito fotis mais que nenhúa géte que aja nefta terra, fam gentios ck grandes guerreiros, & tem fempre guerra com ho prefte. CÕfina com parte de Xoa & Goyame que fam reinos do prefte: digo ifto que eu nunca cheguey la, òv chegará hos noffos fendo la ho grã betu- dete, & depois ho prefte em peffoa. Deziã q lhe dauam eftes Cafates bem que fazer, principalmente de noite q hos vinha matar & roubar, & de dia fe aco- lhiam ahas ferras & matas, & has ferras (fegundo dizé) fam mais funduras que alturas. C Capitulo .cxxxv. Do reino de Goyame que foy da rainha Elcna onde nace ho rio nillo, & do muito ouro que nelle ha. ora deixando fui ev tomando ponéte fica outro reino que he do prefte & fe chama Goyame que foy gram parte delle da rainha Elcna : & dizé que nefte reino nace ou fae ho rio nillo, que nefta terra chama gion, & dizé que ha nelle grandes lagos como mares, q ha nelles homées & mulheres marinhos, & algúus afama ifto de vilta. A pêro de couilhã ouuy dizer q elle fora por mandado da rainha Elena a dar maneira como fe fizelfe hú altar em húa igreja q mádara fazer em cite reino onde ha enterrara : & que efte altar fezeram de madeira ík ho encheram todo douro &: ali ha pedra dará de ouro mociço: alego cõ qué mo diffe, DAS ÍNDIAS <*i '69 rainha Sabba lua may, lhe deu officiaes pa i'ua cala: & lhe deu hos doze tribus de cada hú leu officio alli como camareiros, porteiros, vedores, eítribeiros, trombetas, guardas mores, cozinheiros, & outros officiaes necefarios a cafa de grã rey ou lenhor: «Sc que aquelles officios Iam ainda naquelles géneros defcen- dendo delles : «Sc alli eíles officiaes fe honram muyto de Iíraelitas & fidalgos & nodbs parentes: «Sc cada húus Iam em grade numero, porque hos lilhos do ca- mareiro e< léus delcédentes, todos ho Iam: & alli hos outros officiaes todos de- cendõ nos officios de léus pães «Sc auoengos, faluo hos pajés que foiam ler hos filhos dos grandes fidalgos & lenhorios, & hora ho nã Iam. E como he dito ho Prelte quãdo manda chamar hos grades, nam lhes manda dizer para q: & quado feruiam de pajés hos filhos dos grandes delcobriam léus legredos: & por ilto hos deitou fora, «Sc feruem de pajés de dentro, hos efcrauos que fam íilhos de reis mouros ou de gentios que toma noífas caualgadas: & fe hos vem difpos- tos, mandãnos enlinar ca fem entraré dentro : (Sc fe faem difcretos & bõos, mete hos dentro: & feruem de pajés: «Sc hos filhos dos grandes lenhores feruem de fora, «Sc alli pajés de cabrelto quando caminham, «Sc pajés de cozinha: «Sc nam entram dentro (fegúdo dizem) & nos hos viamos. E todos hos cónegos a que chama debetereas, também dizem vir de género dos que vieram de Jerufalem com ho filho de Salamã, por ilfo fam mais honrados q toda outra crerizia. (L Capitulo .cxxxix. Como ho embaixador do Prelte tomou poffe da fenhoria, & ho Prelte lhe deu titolo de toda, «Sc nos partimos pêra ho mar. d dia q ho prelte Joam partio pêra ho reino de Adea ho frade feu embaixador «Sc eu nos partimos caminho daquella fenhoria que entam dera ho Prelte que era no caminho onde a noífa géte ficaua, & fomos ter dia dentrudo .f. do leu entrudo q he dez dias primeiro q ho noíTo na terra que lhe deram. E tomada ha polle alli daquella que lhe derom noua- méte, como da que lhe tomauam, nos fezemos preltes para nos partir. Sam eltas fenhorias .f. ha q lhe tomauam de .Ixxx. vezinhos: & ha em ella duas igrejas: «Sc era lhe dada por conto ou camará para hum pequeno moetteiro que junto delia dantes tinha. E ha fenhoria que lhe agora deram, he fer araz dos chauas .f. cabeça ou capitã dos homées darmas que ha em ha fenhoria do Abri- gima: & fam eítes chauas de oito cétos pêra cima. Ha corefma meada, chega- mos onde ha nolfa géte eltaua : hindo cõ hos olhos longos que aquella pafcoa viriam hos portuguefes por nos. E pafando ha pafcoa que he ha mouçam nam vindo ninguém, ficamos triftes como dantes: «Sc fendo ja no mes de julho fabédo ho Prelte Joam que hos portuguefes nã vieram, mandou aho dito feu embaixa- dor aha de Abrigima fob cuja fenhoria Iam has duas fufoditas: & outro delta fenhoria de Abrigima le chama Abiuearraz & he grade fenhor, paliara de dez mil vafallos: «Sc he como has outras em quanto ho Prelte quer. E tanto que veyo eíte recado veyo nos outro que nos foliemos com elle : «Sc por quanto ha nouidade da terra que lhe hora dauã era ja recolhida «Sc nos nam poderia dar ho necefario, que hi junto nos mandaua dar quinhentas carreguas trigo «Sc cem vacas & cem carneiros «Sc q ho feu embaixador nos defe ho mel pêra ho vinho. Eíteuemos em gram duuida de yr elte caminho ou nam, porque nos afaítaua muito do mar «Sc a. muito grande andar nã poderíamos daquella terra ler no >7o £*> DO PRESTE IOAM <*-£ mar a menos de hú mes: & ifto a muito andar: com tudo fomos c5 entençã de nam eltar la mas de ate acabar de receber, & logo fazer volta: & affi ho feze- mos que em meio do janeiro que vinha nos partimos daquella terra caminho donde foiamos eltar perto do mar & fem licença nem efperamos pollo embaixa- dor nem lho fezemos afaber por nos nam embaraçar íe nã nos a nolfo cabo. E ho dito embaixador tanto que ibube a noffa partida mandou dous homées após nos rogandonos que hos leualíemos cõnofco &. que cõ qualquer noua de por- tuguefes mandaffemos hum delles & com noua certa vietíe ho outro. d Capitulo .cxl. Como vieram por nos hos portuguefes & quem era ho capitam. ftãdo nos hos portuguefes &. frangues no lugar de Barua efperando q vieíiem por nos, tendo mâdado dous homées aho mar pêra q nos trouuessé boa noua dos noffos portuguefes como vinha por nos, fa- bado vefpera de pafeoa da refurreiçam, primeiro dia do mes de Abril de mil & quinhétos & vTte féis anos, chegaram a nos hos ditos dous homées q tínhamos mandados aho mar e< vinha como defefperados & mortos & começará a dizer nõ a hi portuguefes q venha por nos nem hos ha na índia q todos iam defbaratados & ha índia perdida: & deziam que elta noua fabiam pollos mou- ros de três nãos que chegaram a ilha de Macua com muitos tangeres & fellas &. muy ricos de mercadorias, que cõ eltas feitas defembarcarõ na dita ilha. Elta noua derõ eltes mouros por fere affi feus defejos & fundarõíe de ha afirmar por fer tomada húa gale portuguefa junto de Dio porto dei rey de Cambaia. Eltes portuguefes que elta noua deram vinha mortos & pafmados & nos alli ho ficamos fobre elta noua a nos nam boa. Ho embaixador dõ Rodrigo diffe a ml. Padre de manha digamos miffa muito cedo & encomêdemonos a deos. Eu lhe relpon- di que na eílaua meu coraçam quieto nem em tal defeanfo q podelfe dizer rniffa, mas que nos foliemos muito cedo aha igreja maior &: ouuiriamos mifla cõ ho Barnagais & alli ho fizemos: & é eferarecédo ha manhãa q ha mifla da refu- reiça foy acabada, nos cõuidaua ho Barnagais q f o fiemos jantar cõ elle: & nos efeufamonos polia feita que era & que cada hum queria honrar lua poufada: c< nos fezemos ilto pollo pouco prazer que tínhamos: eu me fuy cõ .viij. portu- guefes & genoefes q conuidados tinha pêra ho jantar: & acabado de comer eu hos deixei na poufada com hú meu fobrinho que fempre me acompanhou, & me fui foo per húa ribeira acima ate húa grude rocha que fazia fombra aha área do rio chorando todo ho caminho, &. com choro &. fofpiros me deitei naquella fombra efpaço mais de húa hora: & deixando ho choro tornei em mim, & comigo falládo diffe. Ora ilto de deos vem & fe ha por feruido de mim nelta terra: ho fenhor feja louuado pêra fempre pois q affi he: eu lei elta terra milhor que nenhú natural delia, porque ando a caçar & lei has montanhas & has agoas delias & ha terra q he boa pêra aproueitar & que dará todo ho que lhe prantarem & femearem : tenho bõos eferauos, & xiiij vacas, & tenho car- neiros que trocarei por ouelhas : irmei junto dalgúa agoa & mandarei fazer grande & forte tapume de mato por guarda das feras alimárias, &. armarei minha tenda em que me acolha com meus moços: &. logo ordenarei húa irmida dentro (Sc cada dia direi miffa e< me encomendarei a deos, pois ho fenhor fe ha por feruido de mim aqui. Mãdarei ruçar matos em que faça hortas & femearei f*> DAS ÍNDIAS DO PRESTE IOAM <*-Ç que aridade de noite & de dia & leuaflem ede recado aho embaixador pêra que fe fizeife predes edando com algúa efperança de bem q outra contrariedade nam tínhamos lenam hos dous homées noflbs que do mar trouxera noua que era ha índia perdida que nam podia crer vinda de portuguefes: antes deziam ede tirar de bombardas fer alegria de mouros, por lerem certificados do dano da índia. Eda terça feira por noite edando adi nam crendo nê deixado de crer affi ha boa como ha maa noua, nos chega húa carta de Eitor da Silueira, capitam moor do mar na índia, que vinha por nos & ficaua em macua. Aqui nam fei que diga quam grade era o prazer de todos lenam que faiamos do nolfo iifo, tam grade era alegria. E tornado em nos ho embaixador dom Rodrigo diífe que nos par- tillemos & logo de manhã: alguús dilferam que era bem: eu dilfe que me nam parecia bem, porque ate qui éramos hauidos por chridãos & fe andademos em tamanha feda diria q ho nã éramos, & que guardalfemos has octauas ate fegun- da feira. E logo defpachamos nefta noite hú português & hum homem da terra do mar com noffa carta a Eitor da filueira &. ho embaixador do Prelte ho feu homem que ainda cõnofco efiaua & outro da terra que caminhaflem de noite & de dia & lhe leuaflem eda certa noua, & outro tanto fizeffe elle que caminhalle de dia is: noite por outro caminho mais perto aho longo do mar via Darquico. C Capitulo .cxlj. Como ho Barnagais fe fez predes ík caminha- mos com elle caminho do mar. egunda feira depois das octauas da pafcoa .ix. dias de abril partimos de Barua ho Barnagais cv nos hos portuguefes & hos outros três homées brancos que comnoíco eram caminho Darquico. Leuaria ho Barnagais feus & dos fidalgos que mandou vir mil encaualgaduras de mulas, & poucos cauallos, & bem .de. homées de pee. Fomos dormir elle dia elpaço de duas legoas de Barua a hum lugar chamado Dinguil alfentados em húas capinas em has quaes cada legunda feira por noite & ha terça polia manhã fe ajunta ha gente que vay pêra ha feira Darquico que vam juntos é cáfila: porque ede caminho nam le anda fe nam com grande ajuntamento com medo dos alarues tk alimárias da terra. Aqui fe ajuntara a nos bê duas mil pelfoas que hiam pêra ha dita feira, & deziam fer pouca gente: & deixauam de vir com medo da faleciméto das agoas. Polia géte que com lio Barnagais & com nofco hiam dede lugar de Dinguil, nos partimos òv nos hiamos dormir por elas poucas agoas. E onde poderam ler de Barua dóde partimos com ho Barnagais a Arquico .xiiij legoas ou .xv. aho mais, pofemos toda ha fomana ate fabado polia manham & nos apoTentamos junto do lugar Darquico, nam chegado ahas noífas nãos porque ho Barnagais nos hauia daprefentar &. ha lua gente nam era ainda junta: porque alem da gente que com elle vinha de Barua efperaua gente & capitães que hauiam de vir contra Cuaquem que he pêra ha parte do egipto, hos quaes nã chegaram a elle fenam ha legunda feira q vinha. De noite & nos aforrados hiamos a ver hos noflbs, & elles a nos. E polias calmas que eram grandes & incomportáveis, ho Barnagais & capitães mandaram fazer eítancias de madeira DAS ÍNDIAS <*-Ç '73 cítancias fobre ho mar onde lhes corria fempre viraçam, outros poufauam em boas calas turradas que na ilha eftã. Tertia feira polia manhã ho Barnagais cõ feus capitães 6c nos cõ elles nos leuou onde eítaua Eitor da nlucira «Sc nos foy étregar a elle com muito prazer & alegria, & mandoulhe dar cincoeta vacas «Sc muitos carneiros & galinhas & pefeado pêra has nãos. Ha quinta feira fegulte chegou a nos ho embaixador do prefte Joã q caminhou de dia «Sc de noite, tãto q lhe foy dado ho primeiro recado que lhe mandamos, mãdou poor mulas em parada pêra que íe recado certo lhe foffe, caminhalíe de dia & de noite ho que tez tãto que lhe foy dado, «Sc nos hos portuguefes ho fomos a guardar aho lugar Darqco pêra virmos cõ elle. E ho Barnagais affi ho veio entregar. Eftando nos atli efperando monçam .f. tempo pêra partir ho qual fempre vê a .xxv. .xxvij. de Abril ate .iij. .iiii. de Maio: & nom íaindo nefta monçam nõ vem outra ate fim de Agofto. Ahos .xxi. dias de Abril chega a nos .iiij. calacêes .1. .iiij. mifligeiros do prelte Joam dizendo q por Zeila ouuera noua cm como era entrada ha armada dos portuguefes no mar roxo, & lhes parecia que vinham por nos : «Sc porq hauia tempo q éramos partidos da fua corte «Sc eftariamos menencoreos, q logo tornaffemos a elle «Sc nos daria muito ouro & velhdos, «Sc nos mandaria alegres & contentes a elrey de Portugal leu hirmão : dizendo elles calacêes q de tanta prefa foram mandados & q em cada lugar tomaíié dos ca- pitães «Sc mulas de refrefeo, «Sc caminhallem noite «Sc dia requerendo nos muy afmcadamente que non lizeflemos hi ai fe nõ tornar: «Sc outro tanto requeriam a Alicacanate embaixador do Prelte que tornalfe com nolco «Sc nos com elle, re- querendo outrofy a Eitor da filueira q nos mandaffe porque ho prelte Joam tomaria defprazer em irmos menencoreos. Refpondeo Eitor da filueira «Sc nos com elle ahos ditos calacêes que em nenhúa maneira podíamos tornar, nem elle efperar: nem ha monçam daua lugar «Sc que deite feita nom foliemos que nunca nãos por nos veriam: «Sc que leu embaixador podia tornar fe quifelle. Foy dito ilto aho embaixador do Prefte Joam, refpondeo que em nenhúa maneira tornaria fem nos porque ho mãdaria deitar ahos liões; «Sc affi ficamos todos com muito prazer. E hos calacêes defeontentes por fer em balde feu trabalho. ([ LAVS DEO. C In nomine dni amen. Contaffe nefta parte ho caminho que fe fez da terra do Prelte Joam pêra Portugal. ÍL Capitulo .i. De conto partimos do porto «Sc ilha de Macua ate chegar a ( )rmuz. hos .xxviij. dias de abril de mil & quinhentos «S^ vinte leis nos ptimos toda ha armada junta ha qual era cinco velas .1'. três galiões reaes «Sc duas carauelas. Chegamos a ilha de Camaram primeiro dia do mes de Mayo «Sc hi nos canfou ho vento, efteuemos hi três dias efperando, em hos quaes me recordei como hy enterramos Duarte galuam embaixador que pêra ho Prefte Joam vinha mandado per el rei noflb fenhor. Eu elliue aho feu paffamento «Sc fui aho feu enterramento: «Sc com ho licenciado Peio gomez tei- xeira ouuidor que a elle tempo era: affinamos ha coua pêra que fe ê algum tépo vielíem feus parentes ou amigos podeffem delia faber pêra mudar ha ■74 f*) DO PRESTE IOAM <*-$ a torra de chrilláos fe quifeffem, ck eu me fuy com lium eferauo meu onde afli ho deixáramos enterrado, e< ho mãdei defenterrar, & concertando feus oitos todos organizados, na lhe achando mais de tres dentes, ho meti em pequena caixa: e< leuamos lua offada aho galiam iam Lia em que eu hia tem ninhúa peiloa ho labor ialuo hum gafpar de faa feitor da dita armada ho qual era da lua criaçam. Tanto que nos ha dita oílada touomos no dito galiam, ho vento vemnos a popa, & naquella ora nos fizemos a vela, dizendo a mi efte feitor. Certamente affi como Duarte galuam era bom homem & acabou feus dias em feruiço de deos, afli nos da deos por elle bom tempo: & tal tempo teuemos ate dez dias de Mayo que éramos auante de Adem, & ja no golfam em que era rofto a nos ho inuerno da índia & nos rolto a elle: & era tá grande tormenta, que ha fegunda noite que em elle entramos com ho grande efeuro & tormenta nos perdemos húus dos outros lem mais nos vermos lem faber que caminho leuauam húus nem outros. Leuaua efte galiam Iam Liam em que eu hia hum grande batel per popa prefo per tres cabos, & em elle hum grumete de naçarri franeez que ho gouernaua. Em ha quarta noite que do inuerno tínhamos paffa- da foi ho mar tã brauo & tã alto q todos cuidamos de nos pder: ê ha meia noite pouco mais ou menos, quebraram hos cabos do batel todos tres & deu ho galiam tantos & tamanhos balanços q cuidamos ler no fundo do mar. Ho meftre do galiam tãgio ho apito, & deu pater noíter por nao, de mao em mao polia alma do grumete que hia no batel: &. logo no dia leguinte fe fez leilam .f. aua- liaçam ò< védidas peças & coutas que ho grumete trazia & em ellas & em hum eferauo leu le fezeram cento .xx. pardaos. Caminhamos com elfa fortuna ate lermos dentro no eitreito de Ormuz. A .xxviij. de Mayo chegamos aho porto de mazquate q he do reino de Ormuz & que paga parcas a el rev de Portugal noílb lenhor, onde achamos hua das carauelas da noffa conferua & armada que affi contaua da fortuna [que paliara : & day a tres dias chegou outra carauela par- ceira deltoutra. Em efte mefmo dia chegou hú galeom &: cada hum contaua luas fortunas. A dez dias de nofía chegada a eíte porto de Mazquate virom no mar andar em voltas ho galiã Iam donis capitaina da frota e< nõ podia tomar ho pofto foram a elle duas fuftas portuguefas que guardauam ho eitreito no porto de Mazquate: òv affi como ho galiam chegarom, fezerom volta: & a grande prefa tomarom mantimétos & agoas pêra focorrerem aho galiam & a lua gente que vinham perdidos de Lime òv fede: & mais a fede que a fome. Dormirá la has fultas & no outro dia de madrugada partirom todos outros bateis nolíos & bateis do lugar a bufear ho galeam pêra ho trazerem & de feito trouxerem & chegarom com elle aho porto fobre ha tarde. Aqui contauam ha grande neceffidade & pe- rigo em que fe acharam dizendo que defeorreram com tormenta que hos tomou a boca do eitreito, & foram ter na enleada de Cambaia donde nam podia fair: & quis noilo fenhor que ha torméta nõ ceffaua per onde ho mar era ou eftaua feguro dos imigos. Diziam mais q hauia tres dias q nom comia a mlgoa dagoa : cõtauam da muita virtude & grade piadade de Eitor lilueira capitã moor delta armada: & do/iam q elle fora rio primeiro q deixara de beber: DAS ÍNDIAS C*i '75 raculofamétc ouuera aqlle dia viíta da terra & porto, & nos delles. Porq |a defefperaua de fuás vidas. E ifto ouui ahos embaixadores dõ Rodrigo de lima embaixador que foy aho Prefte Joa, & Alicacanate embaixador do prelle q vay pêra Portugal: & geralmête ho dizia todos q vinham no galia. Sayo toda ha géte cm terra por refrelcar & efforçar do trabalho do mar. Poucos dias efteue- mos nefte porto de Mazquate íx. de hi nos ptimos nofià armada juta, deus íeja louuado, & cõ nolco certas furtas das q guardam efte porto ec eftreito: e< fomos ter na cidade de Ormuz, fortaleza delrey noífo lnor, & achamos hi Lopo vaz de fampayo capitã moor & gouernador das índias por lua alteza: c chegado aho porto todolos fidalgos & capitam das nãos carauelas gales & furtas & toda outra gente, aífi da fortaleza como da armada & cõpanhia do capitam nos fairõ a re- ceber na praya : & ho capitã moor eftaua cm fronte da fortaleza fobre ha praia, & dali deu ho venhaes embora: & juntamente nos fomos a igreja que he dentro da fortaleza; &; hi abaixou ho capitam moor a abraçar hos embaixadores & a mim cõ elles & alguns da noffa embaixada: entã nos fomos cada hú a fua pou- fada. No dia feguinte viemos todos ouuir mifia & falar aho capitam moor & darlhe húa carta do prelte Joam que trazíamos pêra Diogo lopez de fequeira ca- pitam moor & gouernador q foy das índias & nos leuou a terra do Prelte, & demos a carta a Lopo vaz de íampaio por foceder no dito carrego. E mais lhe demos hú veltido de feda cõ cinco chagas douro diante & outras .v. detrás & em cada hombro húa que fazia per todas .xij. Era cada húa de tamanho como húa palma de mão q ho Prelle Joam mandaua a Diogo lopez. Ho gouernador Lopo vaz de fampaio fez mercee a dom Rodrigo de lima embaixador q fora aho Prefte de .cc. pardaos & aho êbaixador do Prelte doutros .cc. & a mim fez mercee de cem pardaos. E Eitor da lylueira efteue poucos dias em Ormuz & logo fe tornou com fua armada a cfperar has uaos q vem da Juda pêra Dio & laê na monçam q nos faiamos : & inuernam em Adem e< com ho primeiro tépo fazem caminho & nos ficamos ate fer certos do inuerno ler paffado. C Capitulo .ij. Do trelado da carta que ho Prelle Joã manda- ua a Diogo lopez, & fe deu a Lopo vaz de fampayo. St™fijl^i! m nome de deus padre como fempre foy aho qual nõ acham principio. lH ra^llli ^m nome ^° ^"10 n" 'G0 no clua' nc am como L'"c lcm fer vifto, lume 'w E'S'1 c'lls "-''bellas de primeiro antes q fundalfe os fundamétos do mar oceano. Em outro tempo foy concebido no ventre da virgem fem fe- mente de varom & fem fazer vodas. Afíi era ho faber do leu ofticio, em nome do paraclito fpiritu da fantidade fabedor de todolos fecretos donde era primei- ro nas alturas do ceo, ho qual fe foítc fem elteos né pontões & alargou ha terra fem ho ella fer de primeiro né fer fabida nem criada de leuante ate poente & de norte a fui, nem he efte ho primeiro né ho fegundo, mas he ha trindade junto em hum criador de todalas coufas pêra fempre per hú foo confelho cc húa foo pa- laura pêra fécula feculorum. Amen. d Mãda cila eferiptura & embaixada, elrey da cidade grade e< muito alta de Etiópia, elrey encenfo da virgem cujo nome feu he de baptifmo : em ora que fe fez rev fe chamou Dauid cabeça de leu-, reinos, amado de deos & efteo da fe, parente da linhagem de Juda, filho de dauid: filho de falamam: filho da coluna >7<5 $-*> DO PRESTE IO AM <^Ç de (iõ: filho da femente de lacob: filho da mão de Maria: filho de Nahu per carne. d Efta va a Diogo lopez de Seqira capitã moor das índias. C Ouui de vos q foes abaixo delrei, &. iões vêeedor de todalas coufas que vos fã encõmédadas, & nã haueis medo das forças dos muitos mouros, nem haueis medo em cauallo has fortunas: & andaes armado com fee, nem foes aquelle que he vencido das coufas cubertas : &. andaes armado da verdade do euangelho, & aífi vos foftendes fobre ho bordam da bandeira da cruz: graças a deos pêra femp polia dita fe que nos comprio noffa alegria por amor de noíib fenhor jefu chriíto. Da vinda q pêra nos viestes, c< nos denúciaftes ha volfa boa embaixada de voffo fenhor rei dom Manoel: ò< com voffo prefente &. paz, ho qual faluaftes com tanta fadiga nas nãos, & fobre ho mar com grandes ventos cv fortunas do mar como da terra vindo pêra matar hos mouros &. pagãos de tam longos ca- minhos: & has volfas nãos fam gouernadas & regidas, por onde vos quereis ho que he couia de milagre: & nos nos marauilhamos ãdardes dous anos no mar & em guerra, & com tanta fadiga, fem defeanfar de dia, nem de noite. Aquillo que fe coftuma fe faz c< de dia fe fazem has mercadorias de comprarem &. ven- derem òv andar caminho: & ha noite he pêra dormirem e< defeanfarem hos homées como diz ha eferitura. Ho dia he pêra hos homêes fazerem feus officios defpolla manham, ate ha noite. E ho filho do liam pequenino nam faz lenam ranhar ha terra, & tomar, & roga a deos que ache que comer : &. quando fae ho foi tornaffe a fuás couas. E afli fam hos coftumes dos homées como das alimá- rias. Has alimárias fam des ho principio do mundo. & a vos nam vos venceo ho dormir de noite, nem de dia como ho foi, por amor da juifa fe. como diz fam Paulo. Quem fera aquelle que nos cõtradiga efta palaura? Doença, nem paixam, fome nem crueza, cutelo nê efpada, fadiga nem outra coufa que nos polia partar da fe de jefu chriíto é que verdadeiramête cremos na morte & na vida. Hos grades fnores òv ricos homêes qndo hos mãdã cõ êbaixada daqllo q era bê de dia: he húa couía muito fúda: nã he ninhú q nos polia apartar da de jefu chriíto. E outro li diz ho apoft lo. Bemauenturado he ho homem que he humilde òc foporta bem &. mal: & em cõcrufam per ifto he merecedor tomar coroa de vida & deos lhe prometteo aquillo que hauia na vontade: ev ha hi algúus homêes que queré pro- uar & cuida húa coufa, deos quer outra. Deos nam efeolhe ho homem nas maas coufas: agora cúpra deos voffa vontade, <& vos de faluamento &. vos leue a elrey dom Manuel voffo fenhor & aquelles que haueis vêeido leualos diante de vos, com íeus defpojos .f. dos pagãos que nam fam na fe de Jefu chriíto. E iíto feja por bê & has volfas gêtes darmas fejam betas como vos, porque fã marte- res por jefu chriíto: aqlles q morrem pollo leu nome iancto, de frios & calmas com trabalhos òs: fadigas, & a vos & a elles leue deos cô faude DAS ÍNDIAS <+i '77 que Iam necelíarios «Sc de milhores artes das que Iam nomeadas, «Sc fazer chúbo pêra cobrir igrejas «Sc fazer telha de barro em noffas terras, peia q nã cubramos cõ crua lias caias: «Sc difto temos muita necefíidade, «Sc temos muito grade me- nécorea de lios nam ter. Tenho feito hua mui grande igreja que fe chama ha trindade em que fepultei meu pai cuja alma deos tem, & has fuás paredes vos diram voffos embaixadores como fam boas «Sc queria cobrila muito deprefa por- que lie cuberta derua: por amor de deos vos digo ifto que me mãdeis ho coto deites meftres q lã dez de cada hua arte. Por amor difto na vos mígoarã hos meltres né vos crecerã. Em quanto elles quiferem eftar citará «Sc fe quiferem tornar eu lhes pagarei feus trabalhos, «Sc hos deixarei hir é boa ora, «Sc agora ouui outra palaura. La vos mando aquelles homêes frangues que ca eram & andauam como mouros no capo do Cairo, eu hos fiz chriitãos «Sc aquelles moftraram ho caminho de Zeila & Adem «Sc de Meca «Sc de Macuaque elles ho fabem bem ; por amor difto alegrefe volfo coraçam «Sc eu me alegro com aquilo que he na voffa vonta- de «Sc efereuo a vos por amor da embaixada que me mandaftes que diz que quereis fazer igrejas «Sc caltello na ilha de Macua «Sc me pedis licéça pêra hos fazer, eu vos dou licença pêra fazerdes igreja is: caltello em Macua «Sc em Dalaq «Sc poerdes creligos nas igrejas «Sc homêes fortes pêra guardaré hos caltellos do medo dos mouros cujos filhos de mafamede: fazei í lio pilo ates q vos vades pa índia & nã vos deis vagar nê vades pa índia ate q façaes igreja «Sc caltello, «Sc por tudo iíto vos louuaremos Eu «Sc elrei dó Manoel volfo fenhor porque quis deos q ajamos ãbos amor. E fazei praça onde venda «Sc compre mercadorias «Sc nam deixeis vêder hi hos mouros fe nã hos chriltãos. E fe vos quiferdes que hi com- prem «Sc vendam mouros feja como vos quiferdes «Sc per voffa licéça. E depois que vos ilto fizerdes em Macua, vinde a Zeila «Sc fazei hi igreja «Sc caltello affi como vos diffe primeiro. Aquelle lugar de Zeila he porto de grandes mantimen- tos pêra Adem «Sc pêra todalas partes de Arábia «Sc outras terras muitas «Sc rei- nos, 7's $-*> DO PRESTE ÍOAM <*-Ç fempre a leruiço delrei : & fazeilhe como lhe feja por milhor, porque he home de muito boa condiçam & elle trabalhou muito na efçritura deita & em coufas q Iam de receber: & ahos outros da embaixada fazeilhes bem do pequeno ate ho gFan.de íegundo ho que he cada hum & dailhes galardam. Noilb fenhor vos de ha tua paz a feruiço de virtude & vos faça bem & a todos hos que com vofco iam. Fazeilhes bem & deos alumie a vos & a elles em tua graça. A nolfos hir- mãos deos ajude aquelles que fe qrê bê & por todos aqlles que fe elYorçã nelle; & deos he cõ clles &. feja cõvofco &. vos ibeorra pa todos & a todos : & hos votlbs pes fejã jútos pello caminho &. vos guarde de maus olhos & vos guarde das ondas do mar voífas nãos & das fortunas & vos de vida em todolos tépos sem doença ninhúa: vos guarde em todalas horas de dia & de noite, no inucr- no & no verão in fécula teculorú amen. (L Ha minha bençam vos mando nam per efta eferiptura foo porque aíli ho collumo de ha madar: &. efeufome difto & me lêbro de vos ís: de todalas caias dos xpaos & igrejas que fe fizeram de noffos antece libres; cita noifa oração que fazemos diz aífi. Pediremos aquillo que queremos aho fenor deos padre & a jefu chrifto feu filho por aquelles que vem cm romaria nolfos hirmãos & hos que ainda uierem nefta romaria p mar òv per rios & lagos ou caminhos efquiuos per onde quer que feja a ti fom todos, deos hos chegue & leue a faluamento com ho mar chão : a todos foltenha ho fenhor deos, aíli ho dizê hos diáconos fazendo oraçam pollos clérigos, &: c outra parte ho dizê hos clérigos deos feja cõvofco porque elle he com todos & pedimos ho que ha por bê & lhe demãda- mos, é hos perigos ia hirmãos, & ho fã agora &. vê em romaria hu caminho di- reito cõ elles do caminho q elles deiejã : & alinha achamos aqllo q cobiçamos, q nos daes vos fenhor. Diz ho diácono, &. diz todo ho pouo. Senhor deos amer- ceate de nos: & aífi diz ho terceiro clérigo. Deos hos leue a faluamento pello mar chão &. hos leue a feus parétes cõ prazer & paz q defejam & vejam prazer pollo feu filho jefu chrifto. Com vos outros feja elle & vos outros fejaes cõ elle & cõ ho eípirito fancto q he gloria eterna agora & fépre í fécula feculorú ame. C Alfi como diz faze oraçã per todas has igrejas & horas do officio com encenfo: nam por vos foo, mas por nos todos q feja elle com nofco como em romaria, &. nam vem efta romaria a nos mas fobre ho mar détro na noffa terra como na voffa, por amor difto vos fazei oraçam per eltc officio pêra q fejaes faluos : fejaes cõtrados homêes mãos nam entrem em vos maas imaginações : & quando vierdes pa deffazer hos mouros & pagãos aqlles q nam crem na fee do nolfo fefior jefu chrifto, eu mandarei ajuda pa fazer ha guerra & muita gente &. mantimétos & ouro: nam tam fométe a Macua, mas a Zeila & Adel & a todalas terras dos infiéis deffazendo hos filhos de mafamede cujos & erejes. E cõ ha ajuda da rainha fanóta Maria noffa fenhora deffazei aqlles cv nos hos deffare- mos: vos vireis p mar & nos iremos p terra cõ cõfelho juntaméte per força da fantitlima trídade. G Capitulo .iij. Do caminho que fezemos de Ormuz pa ha índia ate Cochim. arrimos Dormuz com ho capitam moor gouernador Lopo Vaz de fam- paio na fua armada, porque Eitor da iilueira com teus galiões & ar- mada eram ja partidos aguardar has nãos de Meca que envernaram Bi é Adem como dito he & faído fora do eftreito Dormuz, ja achamos 10 brauo inuerno da índia que te podia navegar tem tormenta: DAS ÍNDIAS DO PRESTE IO AM ^ mãdou q hos éTinafiê. Partimos caminho de Cananor & hi eíleuemos .vi dias: tãbé folgará ho êbaixador ík frades de ver ha capella de jacob q hi mãdou fazer matheus c< ha honrada capaa q jaz iobre fua fepultvra: deíla fortaleza & lugar de Cananor nos partimos per eiTe mar via de Cochim : chegado a elle achamos hi António galuam lilho de Duarte galuã embaixador q hia pêra ho Prelte Joã & fe finou em Camará cuja ofada comigo trago : & fiz íaber aho dito feu filho como ho trazia comigo & folgou muito is: me rogou q ha nã tiraffe aterra porq qria yr p elle com p>ciíã como ho fez cõ todos hos clérigos &. frades da cidade & cõfrarias cõ toda fua cera, & lhe mãdou fazer hõrado faiméto no moeiteiro de lato António offertado cõ facos de trigo & barris de vinho. E porq hos mareátes duuidaua leuar cerpos mortos nas nãos fizera húa peqna coua a parte do euãge- lho júto do altar moor q pareceie ter ali metida ha caixa ê q vinha ha ofada. E fayda ha gête topiram ha coua & ficou ha caixa fora. E porq António galuã era capitã de huo nao q hauia de hir a Portugal, mãdou leuar ha caixa na nao cõ ha offada de leu pai, & todo ho tépo q efteuemos ê" CochI fe gaftou 5 carre- gar .iij. nãos, & fazer preftes ha gente q hauia de hir. E cada húa aíii como tomaua fua carrega de piméta & crauo fe partia via de Cananor q fã de Cochim .xxx. legoas a tomar gêgiure & mãtimentos de bizeoutos & pefeados & também vinho de palmas & poluora: & nos ajuntamos todas três nãos na dita fortaleza de Cananor na entrada do mes de janeiro & logo fe partio húa das três nãos. C Capitulo .iiij. Do caminho que fezemos de Cananor ate lisboa & do q nos aconteceo no caminho. a nao que primeiro chegou a Cananor das que é Cochim carregaram de que era capitam Triltã vaz da veiga em ha qual nam hiam hos embaixadores dõ Rodrigo de lima & Licacanate embaixador do Prefte tomou primeiro ho q lhe era necefario na dita fortaleza .f. gengiure bizeouto, orraca, pefeado, & fe partio ahos quatro do dito mes de janeiro do anno de mil & quinhétos & .xxvij. via de Portugal: & ha nao de que era capitã António galuam, é que eu hia por fua amizade por virmos a porto após ha pri- meira q ja era partida nos hauiaram logo primeiro, & nos partimos ahos dezoito dias de janeiro fobredito via de Portugal: & íegundo nos dilfera ha nao que ficaua no porto de Cananor tomado ho que hauia de tomar, partio defpos nos .xv. dias que eram .xxix. dias depois da partida da primeira nao que antes de nos fayo do porto : & hindo cada húa nao fua rota abatida como deos ajudaílc fé primeiro fazeré fala de aguardarem húas polias outras: ahos dous dias de abril hú dia polia manhã ho gageiro da nolla nao que dormia a gauia, começou a dizer. Húa nao vay adiante de nos efpaço de duas legoas. Todos hos que ainda dormiam fe aleuantaram & com hos que erguidos erã nos poiemos per enes caftellos olhar de grande eípanto que uao feria, porque éramos muito épega- dos no meio do mar. Sedo dia ja craro conheceram ler portuguefa, & cada húa das da índia. Eftando nillo, o gageiro afíirmou ver húa nao per nolla popa. Ha nao que hia diante hauendo de nos conhecimento, como nos delia, foi nos efperando ate chegaremos a cila (Si (aluaremos, & cila a nos: & ja entam era bê viria ha .nao que vinha .atras: &. acordaram ambas as nãos de ha efperarem is: cafi noite chegou a nos. Foi grande prazer na gente de todas três nãos pregun- lãdo húus ahos outros como vinham c< pguntauã has dianteiras fe lhes acontece- ffc> DAS ÍNDIAS DO PRESTE ÍOAM <*-$ fabado befpora de pafcoa tomarom ha ilha de landa ylena, & nos a elles que na noite da pafcoa amanhecendo para íegunda feira ha defcorremos cõ hú chu- ueiro. E elles alli diíferom que chouera la aquella noite. Efteuemos nefta terceira ilha .xviij. dias efperado por húa carauela que era na mina & nãos das ilhas de fancto Thome & do cabo verde & brafyl que tal era ho regimento. Tinham has carauelas que nos efperauam para yr a frota juta & fegura de francefes & fendo esta ilha may do trigo eftaua muito cara: & iíto fazia ho chouuer cada dia & nõ dar lugar alegar nê menos a debulhar aquelles que fegados eram. Tãto que a efta ilha chegamos logo madarõ húa carauela cõ recado & noua de noífa vida a el rey noflb fnor. Juntas has velas porque efperauamos, logo nos partimos via de Lixboa & húa manhã que ouueram villa de Portugal & nom éramos muito longe de terra, ainda andamos três dias fem poder tomar porto & cõ medo do defcorrer & irmos ter ê galiza. Quis nolib fenhor que a .xxiiij. dias de julho que era vefpora de fantiago entramos polia barra de Lixboa ik antes de a ella chegarmos, de cafquaes faio a nos húa carauela com recado ciei rey nofio fenhor dizendo que mandaua lua alteza q hos q vínhamos na embaixada do prefle Joã nom faiífemos em Lixboa por eltar empedida de peite. E na dita carauela vinha hú criado dei rey q nos hauia de dar embarcaçam ate Sátarem, & fazer def- peffa ate Coimbra onde fua alteza eftaua. Nefte dia entramos &: furgimos de fronte da cidade de Lixboa que nos deu afaz prazer. C Capitulo .v. Do caminho que fezemos de Lixboa pêra Coim- bra iSc como efteuemos em çarnache. anto que forgimos na ribeira de Lixboa de frõte do baluarte dos paços dei rey noffo fenhor, nefte dia de vefpera de fantiago logo ho criado dei rev fez vir barcas a bordo que tomaífem a nos todos hos da embaixa- da & nos leuatlem a Sátarem: & affi barcas q leuaflem nofla fazenda a bom recado a cafa da india: & porque eu & hum fobrinho meu tinhamos hi hum leu hirmão outro fl meu fobrinho q era precurador do moefteiro de Santos ho nouo q eftaua fora na freiguefia de lata Maria dos oliuaes. (Sc fabedo de noífa vinda veio a bordo: & lhe encomédamos que nos guardafie algú fato que nõ hauia de yr a cafa da india .f. roupa de cama: affi ha em que dormíamos no mar como roupa limpa & noua: ík roupa de veftir de feda e< muitas camifas nouas, toalhas de mefa, toucas de toucar & toda outra fraca & meuda, & recolheo todo no cercuito do moefteiro cie Santos de que elle era pre- curador pêra no outro dia vir com carros & leuar toda a lua cafa. E nos fomos noflb caminho nas barcas que nos eram ordenadas. Na noite logo feguinte que ho dito fato hi ficou todo ho bom & efcolhido levaram & ho velho 6c vfado deixaram, ainda nilto receberíamos eu & meu fobrinho mais de cincoenta cruza- dos de perda. Nom lbubemos difto fe nom de hi a muitos dias que em Coimbra me differom que se pubricaua carta dexcomunham por minha fazenda. Fomos deita feita nas barcas a Santarém, & hi nos fez apoufentar ho criado dei rey muito bem, & aho embaixador do prefte & a mim nos apoufcntou em alfanze & dó Rodrigo fe apoufcntou em maruila nas calas q foram de feu pay. Efteuemos nefta villa .vi. dias em Q nos veftimos a modo de Portugal, & compramos mulas & ho que mefter hauiamos, porque vínhamos defbaratados cio mar. Partimos hum dia de Santarém em dando dez horas em ha mayor calma que eu nunca vy : fW> DAS ÍNDIAS <*i i83 & por pouíarmos apartados, aíli partimos efpalhados & ho criado cie! rey is: cu hiamos juntos èk lio embaixador do preíte Joam i\. eferiuão da embaixada is: frades is: léus criados em parte fobrefy: èk dõ Rodrigo de lima cõ feus criados èk eferauos em outra parte. E dõ Rodrigo leuaua configo dous mouros pil q furam tomados nas nãos q Eitor da liluevra tomou como atras dito he no cap .iij. hos qes mandauã a el rey nolfo fenhor. E velhos de pelotes corpinhos jaquetas, camifas, calças, çapatos, barretes pêra alli hos aprefétar a elrey. Ho embaixador do prelte Joam cõ fua cõpanhia foram na azinhaga meios mortos de calma. Ho criado dei rey leuaua a mim per fora do lugar, ik fomos ter a ponte Dalmonda onde eu de calma cuidava minha morte. Quis nolfo fenhor que achey húa poufada com muita agoa is; fria ik muito bom hofpede que quando me alli vio, começou de me efforçar èk darme pepinos èv vinho frio com que me effriou & tirou ha calma. Eftandq mito chegou dom Rodrigo correndo é hú cauallo bradando &. dizêdo. Pollo amor de deos acorrãme cõ beftas q hos mouros pilo- tos dei rey èk hos meus eferauos fica caíi mortos cõ ha calma. Eltauã hi almo- creues q logo fora corrédo cõ .iiij. beftas, ík dõ Rodrigo cõ elles ik trouxerõ hos ditos mouros & eferauos & vinha de tal maneira q hú dos ditos mouros no tornou mais ê feu acordo : nã lhe valeo vntalo cõ agraço èk outros muitos remé- dios q lhe fezerõ, morreo a meia noite : is: do outro mouro piloto nuca mais fairõ febres ate q morreo. Deziamos a ilto q abafaram cõ hos vellidos que nam hauiam em coltume; & nos q em coltume hos tínhamos, paliamos afaz de for- tuna. E logo fobre iíto fe tirou enqíiçã polia fofpeita q hi hauia fe entráramos é Lixboa, i\. todos fomos a juraméto hindo diante ho criado dei rey q nos leuaua ou mandaua leuar. Demos nolfo teftimunho q hiamos de faude muitos laos & de terra muito laa: ik nam entráramos ê Lifboa né em outra impidofa terra: mas q nos parecia q elles mouros porto q foliem de terras quétes ik de grades calmas nã tinha em coltume andar vertidos nê trazeré mais q hú pano arredor de fy da cita pêra baixo, ik para cima carne aho (ol: ik alli nos parecia abafaré cõ hos vertidos. E depois per dias foubemos como aqlle dia fora peftifero ik mor- rerá em elle muitas peffoas de calma alli como húa molher moradora no moelteiro das celas nos oliuaes de Coimbra vindo do campo do bollã com outras molheres de correger feus linhos fe finou de calma na entrada dos oliuaes onde fe chama ha fontoura. E hum frade da cõceiçam daveiro q era natural de Coíbra indo cõ outro frade como he feu bõ coltume de bota q Iam duas legoas de Coíbra p Penacoua q iam quatro legoas da mefma cidade fe finou junto de hú lugar q fe chama gauinhos de calma, fedo tnãcebo q nó paliaria de .xxiiij. anos. Ha noite q eíle primeiro mouro morreo ainda fomos a Colega era de hi húa legoa: èk de hi auãte cõ medo das calmas, ik pello outro mouro q leuauamos doente andaría- mos muito pouco. Dagolegã fomos dormir a Tomar ik de hi Aluayazare, iv day anliam, ik daqui fe nos partio ho criado de! rey, èk fe foy a Coimbra èk nos fe- zemos nolfo caminho ck chegado a çarnache achamos hi recado dei rey q apou fentaffemos ik efteueíTemos hi ate fua alteza mádar: ik a nolfo parecer era pollo q leu criado ditlera do mouro q nos morrera èk por fe tirar fofpeita èk duuida de fua morte elteuemos hi .xxviij. dias. Hos quaes cõpridos mandou elrey noflò fenhor chamar a dõ Rodrigo èk a mim, èk lhe fomos beijar ha mão èk dar cota daquellas coufas que nos pregútou èk mandou que defe dia a dous dias nos fezeflemos preltes pêra irmos todos a cidade. '»4 $-*> DO PRESTE IOAM <*-Ç (L Capitulo .vj. Como partimos de çarnache via de Coimbra, & re- cebimento que le fez, & da embaixada como fe deu, & do gafa- lhado que el rey noilo fenhor moítrou. endo ja trinta dias que eftauamos em çarnache bem prouidos do que hauiamos mefter per mandado dei rey noíio fenhor per feu criado que nos acompanhaua : hum dia bem cedo polia manhã chegou a nos Diogo lopez de fequeira almotaçe moor de fua alteza & q a terra do prefte Joam nos leuara fendo capitã moor & efta ébaixada hauia por coufa fua &. de lua mão feita & veio abraçar ho embaixador & do Prefte Joam & a nos todos cada hum per fi dizendo que el rei ho mandaua ali vir, & que rijamente co- meílemos, & nos partilfemos & fo fiemos com elle pollp caminho do campo porque toda ha corte nos vinha ha receber. Diogo lopez de fequeira tinha hi mandado fazer de jantar fem nos dilfo fabermos. Jantamos com elle todos & bem cedo, faluo ho embaixador do Prefte que diile que eftaua mal fentido. Em fim de jãtar nos fezemos preftes DAS ÍNDIAS <*-£ «85 cadernos & ê pregaminho, dentas cada nua em três linguas .1'. Abixi, e< Arábia & Portuguefa : & de cada húa lingua duas, porque atli vinham em dous faqui- nhos de brocado. E has que vinham em hum dos faquinhos, foram feitas pêra el rey dom Manoel que fanta gloria aja: c< ho outro faquinho, pêra el rey noflo fenhor: dizendo logo Licacanatc embaixador do Prelle Joam a el rey. El rey dauid meu fenhor mandaua elta coroa com eltas cartas a cl rey voffo padre que fancta gloria aja, &. lhe mandaua dizer que de filho a pay nunca viera coroa: mas que do pay vinha aho filho: & que p elle final de coroa, era elle rey dauid c feus reinos & inorios conhecido, amado, temido, & obedecido: & fedo filho mãdaua a el rey leu pay aquella coroa per que folie certo que feus reinos & fe- nhorios & gentes eftauam pêra ho que lua alteza rnandaffe. E fendo certo do falecimento dei rey feu padre que lata gloria aja, dilfera ha coroa & cartas q mandaua a el rey dom Manuel meu padre vaã a el rey do Joã meu hirmão com outras cartas q lhe efcreuerey : & afii lhe aprefentaua ha dita coroa òk. cartas, & deu tudo em mãos de lua alteza. E fua alteza deu ha coroa & cartas a António carneiro feu fecretario, & eílãdo fua alteza muito alegre & molhando folgar muito com esta embaixada, ho dito embaixador Licacanatc òv eu aprefêtamos a fua alteza dous faquinhos de brocado com cartas dentro, &. húa pequena cruz de ouro que mandaua aho faneto padre de Roma, dizendo a lua alteza como ho Prefte mandara que foflem entregues has ditas cartas & cruz a fua alteza, de mão de fua alteza foliem dadas a mim Francifco aluarez que has leuaffe a fua fantidade: has quaes fua alteza tomou em suas mãos cruz & cartas, & has beijou & tudo deu aho fecretario António carneiro, dizendo que daua muitas graças aho fnor clcos que per entercefam dei rey feu fenhor & padre & fua fe fazia ha deos noffo fenhor tanto feruico : & que nelle fenhor efperaua muito cedo fe acabar, & mui alegre nos mandou a noffas poufadas. E porque ate qui comíamos todos afii como vínha- mos, mandou el rey noffo fenhor dar ordenado aho embaixador & encaualgadu- ras .1'. três mulas: húa pêra elle, & duas pêra dous frades que vinham cõ elle: & dous cruzados cada dia pêra lua meza .f. feféta cruzados por mes & hum toftam cada dia, pêra mantimento das mulas: rico leito s padre como fempre fui aho qual nam achamos prin- cipio. Em nome de deos filho hum foo, ho qual he afii como elle fé ler visto, lume das estrellas do primeiro antes que fúdaffe hos fúdamé- tos do mar oceano, em outro tempo foi concebido no ventre da virgem fem femente de vara: & sê fazer vodas, afii era ho faber de leu ollicio. Em nome do paraclito espirito da fanclidade fabedor de todolos fecretos donde era primeiro nas alturas do ceo ho ql fe foftem fem ellcos nem põtões, & alargou ha terra le ho cila fer de primeiro, nem ler fabida nem criada de leuante a poete- is: de norte a lul. Nam he efie ho primeiro né ho íegundo, mas he ha trídade ■86 3-*> DO PRESTE IOAM &i juta em hú criador de todalas couías pcra fépre per hú foo cõielho & húa pala- ura pêra fécula feculoru amem. C Manda eíta elcnptura & embaixada encenfo da virgê cujo nome leu he de baptifmo é ha ora q fe fez rey fe chamou rey dauid cabeça de fcus reinos, amado de deos, elteo da fee, parente do linhagem de juda, filho de Dauid, filho de falamã, filho da coluna de iion, filho de feméte de jacob, filho da mão de maria, filho de Nahu per carne. Emperador da alta Etiópia, & de grandes reinos & fenhorios & terras, rei de Xoa, de Cafate, de Fatiguar, de Angote, de Baruu, de Baliganje, de Adea & de Vangue, rey de Goyame, & da Amara, ck de Bagamidri, & Dambea ck de Vague, ck de Tigri- mahõ, ck de Sabaim donde foi ha rainha faba, & de Barnagais fenhor ate ho Egipto. Eíta letra va aho muito poderofo & muito excelentillimo rei dom Manoel que fempre vence que eíta no amor de deos, DAS ÍNDIAS (^ 18- todos como tora o calo: & porq rezam & lho diílerõ : & diffe a Matheus. Uize me ha embaixada do rey de Etiópia q leuas pera el rey de Portugal: & quando lhe dilíe eftas palauras ho deixarõ yr chegou a vos rey dizendo. Tragouos aqui húa cruz de Jefu xpo & vos deu ha cruz. E afli diffe outras palauras muitas de fy, e< outras has que lhe pregútaftes vos rey & elle refpõdeo : & pollo q vos diffe ho enfalçaftes & fezefies grande em muitas coutas: alli como deziã has le- tras q leuaua. E ante que chegaffe ca morreo no moelteiro de Bifa: & outros que vinham cõ elle homêes de Portugal vieram ca & derõ ha eferitura deita embaixada. Quando vi ha carta dei graças a deos & agradecilhe ha fua vinda & embaixada. Sá muito alegre de vos & de voflbs pouos, & muito alegre fui quando vi has cruzes fobre fuás cabeças, & nos feus peitos afli como nas mãos. E quando pgútei polia fe & ha achey prouada como eraes xpaos ík vi ha géte q nuca vieram a mim DO PRESTE IOAM <*-$ fingular & naquido cuidei & guardei, iíto como bõ meíligeiro guardas q lhe dã q iam os melfigeiros de Jefu xpo: & quãdo fezerdes iíto tereis ha cabeça chea de louuor dos homées. Ouui como mandauais vos embaixadores cõ Abrahá q trocou ho nome por Mateus, & q trouxeffem ha voífa palaura a mim. Eltes embaixadores q vinha cõ Abrahá, três morrerá & no vierõ a ml, & ho grá capi- ta cabeça dos capitáes veio ate Macua & fe vio cõ ho Barnagais (q he rey a mT fojeito) & mandou embaixadores: & eu me alegro muito de ouuir ha voffa boa ouuida, cv de todolos tiífouros do mundo: ho voifo nome he ho mylhor q toda- las pedras ricas & preciofas. Ouuios cõ muito contentamento. Deixemos iíto vamos bufcar outras coufas q tomemos. Eu darey dozétos milhões douro & cõ amizidade nos acharemos: &. fe quiferdes fazer ido fegúdo minha võtade porq riam he em mí mandar embaixador de paz cõ femelhãte embaixada: & vos pri- meiro ha mandaítes a mim cõ verdade bufcar por cõprir has palauras de Jefu xpo, adi como ho elle diz. E por aqui vereis como eu pêra iíto eltou difpoíto como fezerõ hos apoítolos de Jefu xpo q todos erá de hú coraçá & de húa võta- de: adi me fezedes tanto alegre. Ho meu pay rey Manoel hú foo deos vos guarde & foítenha, hú foo deos dos ceos que fempre he fua fuftancia fem fer mais moço né velho. Ha embaixada q me mandou ho vodb gram capitam per voflb mandado, eram bõos hos q ha trouxeram. Quando viera a mi recebios cõ hora, & vinha por cabeça dõ Rodrigo de lima: & lhe fiz bem como vielfe por cabeça &. ho padre Frácifco aluarez q veio cõ ha voffa embaixada & veio a míha pelloa, & lhe moítrey muita graça & amor porq ho achey home judo, & de palavras muito verdadeiro: & de todalas coufas q tocam a fe, & vos acrecêtayo & fazeio meítre & conuertedor de Macua & Dalaqua & de Zeila & de todalas ilhas do mar roxo: porq iam nos cabos das noífas terras: &. nos lhe outorgamos & lhe demos cruz & cajado em fua mão em fynal de leu fenhorio: & vos lho manday dar pêra q feja bifpo das ditas terras & ilhas: & iíto porq elle he merecedor & fofi- ciente ò< abada pêra ilfo: &. a vos deos vos faça muito bem, & pêra que fejaes muito forte &. nã vos emfraqueçaes cõtra volfos imigos, & fazei que fe deitem a volfos pees. Deos vos alongue ha vida & vos de parte nos reinos dos ceos & ê boa morada como eu queria pêra ml: & eu ouuia com has minhas orelhas coufas boas, & ná has via cõ meus olhos: DAS ÍNDIAS ^ i8« liam jhos deterei & alli h<> juro p jefu xpo filho de deos viuo. E vos mãdaime ilto sé vos ter feruido. E ilto mãdo a vos conhecédo voffa virtude ísi hõdade: porq conheço ho bê q me qreis c< aífi fizeftes bê a Abrahão. Por amor diílo me efforço a reqrer òv nã me ajaes ilto ê vergonha q eu ho pagarei: porq qndo ho filho pede aho pay, nã lhe pode dizer de nã & vos foes meu pai, elle vifiueis, & inuifiueis. Em nome de deos filho võtade &. cõfelho & ,pfeta do padre. Em nome de deos " efpiritu lato paraclito deos viuo igoal aho padre, c< aho filho q falou polia boca do pfeta, efpirãdo fobre hos apoftolos pa q defle graças & louuor a trldade: no ceo, & na terra, & no mar, & no ,pfundo pêra fépre amê. C Madouos eíta carta & êbaixada eu êcêib da virgê, rei de Etiópia, filho de Nahu, filho dei rei da mão de maria, filho dei rei da femête de jacob, eítes hos q nafeerõ da caia de dauid & falamã que foram reis ê Jerufalê. Chegue efta a elrei dõ Joã rei de por- tugal, filho dei rei dom Manoel, paz feja cõ vofco & ha graça de nollo ienhor jeíu xpo feja cÕ vofco pa fêpre. Quãdo nos deram nouas dos poderes dei rei vollo pai, como qbraua hos poderes da mourama filhos do cujo mafamede, dei graças & lou- uores aho fenor deos pollo aleuantamento & tanta grandeza òk coroa do faluamen- to na cala da chriftandade : & alli folguei muito quando a mí chegou ha fala da fua embaixada que veio fazer amor & amizidade & conhecimêto antre elle & ml: pêra atracarmos òc tirarmos hos maluados mouros judeus & gentios, dantre hos feus reinos & hos meus. E citando cõ eíte prazer, ouui nouas como el rey voffo padre era fallecido antes que efpediífemos feus embaixadores de meus reinos, de q meu prazer fe tornou em nojo &. de q fe acreçentaram dores em meu coraçam quando me lembraua ho trefpaffamento da fua vida: ík entrefte- çeram todos hos grandes de minha corte, ík chorarom juntamente comigo: & aííi todolos eclefiafticos leuaram choro c< pranto ate hos moeíteiros: de quanto prazer tomarõ com ha primeira noua, tanto nojo tomarom com ha fegunda. Senhor hirmão do principio de meus reinos ategora nã fe vyo embaixador dos reis & reinos xpaos de Portugal: fomête ouuiam dos perigos que vam per fuás partes em romarias a Jerufalem & a Roma: e< fe efpalham per eles reinos e< terras & províncias: & nunca tiue certa noua: fomente na vida dei rey voflo padre que mandou a feus capitães & fenhores com muita gente, e< clérigos & diáconos que trazem todas las coufas neceílarias pêra dizerem milla : & por amor dilto fui muito alegre & hos mandei receber & recebi com muita hora: & logo hos defpachey alegres & contentes com muita honra & paz. E depois que che- garom aho porto do mar q he cabo dos meus reinos no mar roxo, nam acham hi ho gram capitam que hi mandara voflo pay: & nã efperou como mo elle mandou dizer. E por q vollo coltume he fazerdes de três em três annos capitam moor, elle nam pode efperar nê vir por nefte têpo vir outro capitã moor, & por ettc refpeito fe deteueram hos embaixadores dei rey voffo padre que a mim >9° f&) DO PRESTE IOAM (^ vieram: mandouolós, & hos que mandaua a volib & meu pay pêra vos darem minha embaixada. E ha que mando aho papa, o ienhor rey hirmáo compri ami/idade & amor q el rey voffo padre abrio antre nos, & me enuiay fem- pre voifas embaixadas que muito deiejo como de hirmáo que alli he rezam, pois iomos xpaos que hos mouros que farn cujos & mãos fe concertam em iua leita, (Sc agora nam quero embaixadores dos reis do Egipto nem doutros reis que a mim enuiauam, fenã de voffa alteza que muito deiejo, por que hos reis mouros nam me tem por amigo por amor da fe, lenam por amor dos léus tratos & mercadorias de que fe lhes legue de ml muito proueito : & leuam de meus reinos muito ouro de q elles Iam muito amigos & de mim pouco: 6c hos feus prazeres nam alegram a mim, íométe trato cõ elles pollo coítume de meus anteces- sores: (Sc fe leixo de lhes fazer guerra & hos deftruir he por nã deftruiré ha cafa fanta de Jerufalem, em que eita ha fepultura de Jefu xpo q deos deixou em poder de mouros cujos, & alli deftruirã todalas igrejas que fam na terra do Egipto «Sc de Suria (Sc por elte refpecto deixo cu de hos deltruir, de q tého ho meu coraçã afaz agallado & trifte: (Sc por nã ter perto de mi rei xpao q me aju- de (Sc alegre meu coraçã. E eu ínor hirmáo ná fam cõtente dos reis da Franquia que fendo xpaos, nam fam em hú coraçã cc fempre pelejam húus cõ outros: & fe eu teuefle por meu vezinho hu rei xpao, nuca húa hora me aptaria delle. A ifto nã lei q diga né q faça pois fam coufas q deos ordena. Snor rei hirmáo fempre me mãday voffa embaixada & me efcreuey: porque vendo voifas cartas me parece q vejo volfa face: porq muito mais amor fe legue antre hos q eltam longe q hos q fam perto pollos defejos q tem, alli como ho meu q nã ve hos feus tilfouros & quer lhe bê fempre no leu coraçã. Alli como dilfe nono fnor Jefu xpo no euangelho onde he ho tiffouro hi he ho teu coraçã. Alli he ho meu coraçã pêra vos q foes meu tilfouro: & vos fazey de ml voffo tiffouro & ho voflo coraçã ajuntayo cõ ho meu. Senhor hirmáo guarday elta palaura, q vos foes grande fabedor & alli ho ouço dizer que foes mavor labedor q voffo pay: (Sc por iffo q alli ley dou eu graças a deos & deixei ha trifteza & tomey prazer & dilfe. Bento feja ho filho fabedor & de grande cabeça filho dei rey dõ Manoel q fe affentou na cadeira de feus reinos. Snor olhay & nã canfeis cõtra hos mouros ík pagãos q cõ ajuda do fnor deos vos hos deftruireis: nã digaes q ten- des poucas forças de volfo pay, porq fam muitas & deos vos ajudara. Eu tenho homées ouro (Sc mantimentos como has áreas do mar & has eltrellas do ceo, nos ambos juntos deftruiremos toda ha mourifma: né de vos quero fenã gétes q ordene & arme has nonas: £c vos foes home enteiro. E el rey Salamã reinou de doze anos, & teue grade força & foy mavor labedor q leu pay. Eu tãbem quan- do meu pay Nahu faleceo, muy peqno fiquey & ibeedi fua cadeira & deos me deu mayores forças q a meu pay (Sc tenho todas has gentes dos meus reinos &. comarcas de baixo de minha mão, &. eftou defcãfado. Por ifto juntaméte demos graças a deos por tam grande mercê. Ouui fnor hirmão outra palaura, agora quero eu de vos q me mãdeis homées officiaes de fazer imagées & liuros de molde & de fazer efpadas & armas de todo coftume de peleja, &. alli pedreiros & carpinteiros Sc homées q faça mezinhas (Sc filficos & çurujães pêra curare doéças: & alli olficiaes pêra bater ouro (Sc allentalo (Sc ouriuez douro & prata 6c homées q faibã tirar ouro (Sc prata de vcas (Sc alli cobre, (Sc homées q façam telha de chumbo ísc de barro: (Sc mellies de quaesquer olficios q necelfarios lá nos reinos: & alli meftres defpígardas. Ajudaime no q vos peço como fiz f*> DAS ÍNDIAS ^ ,-" hirmão a hirmão ck a vos ajudaruosha deos ck faluaruosha das maas couias. Nollb ienor receba vofías orações & petições, alli como recebeo hos latos facri- ficios em cada hú têpo. Primciramête ho facrificio de Abel & de Noe quãdo foy na arca, & ho de Abrahã quãdo foy per terra de Madiã: & de Ifac quãdo ptio da coua do juraméto. E de Jacob na cafa de Belém, ck de Moisés no Egipto: & de Arã na mõtanha: & de Jaíom filho de Hu, & de Galgala & de Gedeõ lbbre ha praia, & de Manuhe & fua molher, & de Saníom quando ouue iede na terra feca, & de Gepte dentro na batalha, & de Barõ & Delbora quãdo fora lbbre cincera capitam em mote tabor, & de Samoel, & de Rama profeta, & de Dauid na eira, & de Arbana, & de Salamã em Gabo cidade: ck de Elias no monte carmelo quando relucitou ho filho da viuua, & de Rica lbbre ho poço, & Jofaphat na batalha, e< de Manaffe depois que pecou & fe tornou a deos: & de Jolias bepaca depois q tornou: ck de Daniel da coua dos liões, & de Jonas do vétre do peixe, & dos três cópanheiros Sidrac, Mifaac, ck Abdenago do forno do fogo, & de Anna detro na téda do altar, & de Neemias q fez hos mouros cõ Zorobabel, & de matatias cõ feus filhos fobre hú quarto do mudo, & de Efau lbbre a bençam. Alli fnor recebera deos hos voffos facrificios & ora- ções ck vos ajudara ck hir adiãte dos mãos cõtrairos: em todo tépo ck é todos hos dias. Paz feja cõvofco, ík abraçouos cõ abraços de fantidade, ck afli abraço hos do volfo cõfelho lanto do reino de Portugal. E areebifpos & bilpos & cléri- gos & diáconos, homées & molheres. Ha graça de deos & ha bençã de nolla lnora madre de deos feia cõvofco ck cõ todos. Amen. d Capitulo .ix. De certas preguntas q ho arcebifpo de Braga fez a Francifco aluarez, & refpoftas que a ellas deu. endo nos em corte na cidade de Coimbra nam fe tardou muito que el rey nolfo lnor fe partilfe cõ lua corte via dalmeirim, onde algúas vezes lébrev a lua alteza q me mandalfe cõprir ho caminho q aho prefte Joam jpmetera ck jurara fazer .1". leuar luas cartas ck húa cru/, douro & obediência aho fanto padre em Roma. Sua alteza me dezia q era dillo bê lembrado, mas q hos caminhos nã dauã lugar polias guerras de França. Delle Almeirl fe pardo fua alteza pêra ha cidade de Lixboa cõ lua corte, onde polia maneira lobre dita lembrei a lua alteza de meu defpacho pêra Roma. Ha re- polta acima dita me deu. Em ifto Brás neto foi dito embaixador nã fe dizedo pêra onde. Elle Brás neto rogaua a mim que rcquerelfe a el rey que me mandalfe com elle. Pedi a el rey por mercê q me mandalfe cõ liras neto pois hia a Roma, fua alteza me dille q Brás neto hia aho emperador ck nam a Roma ck q era bem Iébrado de me mandar, mas que eu nã podia hir fenã quãdo folie dó Martinho q cedo ho defpacharia. Em illo vagando hú beneficio no arce- bifpado de Braga, fua alteza me fez mercê delle c< com fua aprefentaçam me man- dou aho arcebifpo q me cõtirmallc: fendo eu cõ fua lenhoria jamais cellaua de me preguntar por coufas do prefte Joam. Eu lhe refpondia na verdade como ho eu muy bem fabia ck lua lenhoria tudo mandaua efereuer, ck has preguntas ck refpolhis Iam has feguintes. C Preguntas q ho lnor dõ Diogo de foufa arcebifpo de Braga primas fez a '92 f*> DO PRESTE IOAM <*-£ Franciíco aluarez capellã dei rey noflb lnor dalgúas coulas particulares da ter- ra do preíte Joá, alem das q ho dito Frãcifco aluarez té efcritas é íeu liuro: ho ql Frãcifco aluarez foy aho dito Preíte em cõpanhia de dó Rodrigo de lima q hia por embaixador aho dito Preíte pollo fallecimento de Duarte galuã embaixa- dor q el rey do Manuel q fanta gloria aja mandaua la: hos qes chegarõ aho polto de Macua ilha no mar roxo júto do lugar darquico terra do Preíte ahos .xxvij. dias de Abril de mil &. qulhentos &. víte anos andarõ .vi. anos na dita terra & ínorios do Preíte ísl tornaró a ébarcar no dito porto de Macua júto darquico no anno de .M. d. .xxvj. em Abril ahos .xxviij. delle: ho ql Francifco aluarez veo a elta cidade de Braga a fe cõfirmar é ho beneficio q el rey noifo frior deu. Elteue em ella algúus dias & ho dito Frãcifco aluarez chegou a elta cidade de Braga ahos .xxx. de Julho do anno de M. D. xxix. C Diffe q comúmente nã come toda ha géte fométe húa vez no dia, & elta he a noite, «is: jejuam na corefma religiofos & clérigos eltreitamente, de maneira q muitos na íomana nam come mais de três vezes .f. terça, quinta, fabado: nã bebem vinho duuas nem de mel, bebem outros beberajés que le fazem doutras legumes. C Na corefma nam fe come carne nem leite nem ouos né manteiga, ainda q eltem pêra morrer: comem legumes &. algúas poucas frutas q hi ha. E todalas quartas feiras & feitas do anno jejuam todolos homêes & molheres grandes & peqnos: iito le nam entende do natal ate purificação de noífa fíiora, né da pás- coa da refurreiçá ate ha trindade q nam ha hi jejum. Frades clérigos & homées fidalgos & nobres jejuam toda ha Íomana tirando fabado & domingo. C Dilfe q nenhúus homées morriam per jultiça, & q a muitos açoutauam &. algúus tirauam hos olhos: & a outros cortauam pee ík mão fegundo ha calidade do crime: porem q elle vira queimar hú home porque fora achado em dous furtos na igreja. C Que ho papa ou patriarca da terra do Preíte Joam le chama Abima que quer dizer padre, & nam ha hi outro nenhú em todolos reinos &: lenhorios do Preíte que de hordées lenam aquelle. C Ho preite Joam fe chama Acegue que quer dizer emperador, £k fe chama Neguz que quer dizer rey. t Nam ha maneira de fiiica, fomente põem fogo: em algúa doença põem vento- fas fem fogo: & pêra dor da cabeça, íangram na teíta cõ húa faca polta na vea. E dam lhe cõ hú pao em cima pêra que tire langue &. porem toma algúas eruas em beberajem pêra fayrem. C Em toda ha terra nam ha lugar que palfe de mil ec féis centos vezinhos, & deites poucos: & nenhú lugar cercado, né caitello, aldeãs fem conto: has calas comúmente ou has de mais Iam redõdas & todas térreas cubertas de terrados ou de palha, curraes darredor. Dorme ho geral em couros de bois, outros em leitos de correas dos mefmos couros: nenhúa maneira de mela. Come em húas gamelas chãas como bandejas de muy grade largueza, fem toalhas nem guarda- napos. Tem bacios de barro muito preto como azeuiche & púcaros do mefmo barro per q bebem agoa & vinho. Muitos come carne crua & outros alfada nas brafas, & outros fobre a léha & lbbre bolta de bois onde nam ha lenha. Ha hi muita cera &. vellas òc candeas: delia nam fazem candeas de feuo, nam ha hi azeite fenam hú que chama hena & he de húas eruas q parecem pãpilhos: nã fabe a nada, & he fremofo como ouro, nam ha hi pefcado lenam muito pouco de rios, do mar nenhum. f*> DAS ÍNDIAS {+$ «í)3 II Nam lia hi moeílciros fenã de fanto Antam & nam de nenhúa outra ordem como dizem algúús frades que de la vem. C. Fidalgos & religiofos cónegos & clérigos andam veltidos a demais da outra gente nuns da cinta pêra cima c< húa pelle de carneiro pollo hombro atada do pee a mão. ff Hos demais dos moefteiros Iam poltos em montes altos ou grades funduras, tem grandes rendas &. jurdições. Em muitos moeíteiros na come carne todo ho armo, & pe içado muy poucas vezes pollo nam hauer na terra. Ho rezar deites moefteiros fam falmos &. profas, alli fe faz nas igrejas de cónegos. ff Toda igreja tem duas cortinas húa aquém do altar com campainhas, & delta cortina pêra dentro nam entram fe nã facerdotes, & outra cortina no meio da igreja. E na igreja nã entra fenã peffoa de ordees. E muitos fidalgos & peífoas honradas fe ordenam por cntrarê na igreja. E a porta de todalas igrejas & moeíteiros vam dizer has epiftolas & euangelhos, c< has dizem aceleradamente: «Sc hi dam comunham aho pouo. ff Hos facerdotes cõfagram no altar «Si nam moltrã ho facramento. Quando vem a comungar ho clérigo q ha miffa diz toma ha partícula peqna q de cima parte, & has outras duas partes grandes deixa pêra comungar ho pouo. Toda ha gente q vem a igreja ha de comúgar cada dia, ou nã vir a igreja. E acabada ha comunhã lhes dam húa pouca dagoa benta com que laua ha boca. ff Nenhúa peffoa fe affenta na igreja né entram calçados né efcarrã nem cofpé né deixam entrar nenhú cam né outra alimarea na igreja & cõfefanfe em pe, & affi recebem afoluiçam. E nas igrejas dos cónegos alli rezam, como nas dos frades: hos frades nam cafam, cónegos & clérigos li. E qndo vivem juntamente hos cónegos em cercuito, come em fuás calas: & hos frades, é comunidade: & hos maioraes deitas igrejas, fe chama licacanate, & has molheres dos cónegos tem calas fora do circuito, onde elles vam eftar com ellas : & ho filho do cónego fica cónego, & do clérigo nam: lenam fe depois fe qr fazer, nam fe paga dizmo a ninhúa igreja, viué das grandes propriedades q has igrejas & moeíteiros tem : demandas dos clérigos, tratam-se perante ha juítiça fecular. f Ha veltimenta he feita como camifa & ha eltolla furada pello meio & metida polia cabeça: nam ha hi manipollo nem amito nem cinta: clérigos & frades todos trazé has cabeças rapadas & has baruas nam, hos frades dizem ha milfa com ho capello na cabeça & hos clérigos com ha cabeça defcuberta. ff. Em ninhúa igreja nam fe diz mais de húa milfa &. nam fe diz milfa deímola né por mortos: qndo le tina algua peffoa, vem hos clérigos c5 cruz & agoa benta & encenço & rezãlhe certas orações & leuamno a enterrar muito deprefa, aho outro dia leuam oflertas: hos adros todos fam cerrados que ninhúa coufa entra em elles. ff Ho Prelte Joã nã té lugar detreminado pêra eitar, anda fempre no campo com tendas ec fempre terá no feu arraial .v. .vj. tendas antre boas & comu- naes, & fomenos gente de cauallo & de mulas hauera fempre na corte de cin- cuenta mil pêra cima. ff Ha cozinha do Prelte Joam elta hum bom tiro de beita atras do leu apoféta- méto & trazé de comer delta maneira: todo ho q ha de comer vé é efcudelas & panelas de barro muito pto em ganetas de pao & pajés que has trazem: &. lobre hos pajés, vem hú paliom de leda q hos cobre de maneira que vem reuerencia- das eltas iguarias. «94 f*> DO PRESTE lOAM <*-£ ft Ha hi muitos reguengos do Prefte em q fe colhe grade Coma de pam ho ql le da a pelToas honradas ík pobres & moelteiros & igrejas pobres iê ho Prelle Joam fe aproueitar nada do proueito & rendas deites reguengos fomente eímo- las. C Em toda ha terra ha muito pam trigo & ceuada, em outras terras ha hi mais milho que trigo nem ceuada, em citas &. onde algum tanto falece trigo & ceua- da ha hi muito tafo & daguca (femétes a nos nam conhecidas) grãos fauas fei- xões, chicharos & de todos legumes: & em outras terras de toda femente £ legumes em grande fartura & abaitança. Nacé muitas agoas, mas nam ha ni- nhúa fonte feita de pedra. E no lugar de Aquaxumo donde foram has rainhas Saba & Candacia, ha hi muitos poços & tãques laurados de boa cantaria. C No lagar de Aquaxumo ha imagées muito bem lauradas & figuras de liões & cães & bois & doutras antigoalhas feitas de pedras. E nelte lugar le fez chriftãa ha rainha Candacia per confelho de hú leu capado q lã Eelipe baptizou per inítinto do fpiritu fanto. C Em toda esta terra nam ha hi ponte de pedra nem de pao, em nenhúa parte dos reinos & fenhorios do prelte Joam, nã ha judeus: ha infindas cannas da çucare & nam ho fabem fazer: ha na terra vuas, pefegos: iam maduros no mes de Feuereiro & acaba em Abril: muitas laranjas & lvmões & cidras & pouca ortaliça: porq ha nã prantã. C Alimareas .1'. liões, onças, tigres, lobos, veados, antas, vacas brauas, rapofas. lobos ceruaes, porcos mõtefes, porcos elpíhos, gatos dalgalea, corças, agazellas. alifantes, & doutras alimareas a nos nam conhecidas he ha terra chea, faluo duas que nunca la vio .f. vfos nem coelhos. C Aues, perdizes de três feições como has noffas, outras galinhas que chamamos de guine la le chamam zegra, codornizes, põbas, rolas, açores, falcões, gauiães, águias reaes, tordos, pardaes, andorinhas, rouxinoes, cotouias, patas brauas, adens, marrecas & outras ribeirinhas, garças, grous, hemas, & todas outras aues q no mundo podem fer, &. a nos nam conhecidas, todas ha nelta terra, faluo pegas & cucos q nuca uio né ouuio dizer hauellos hi. C Ha hi tantos bogios que no reino do Barnagais em hú concelho que fe chama ceroel no tempo dos pães maduros, hos correm ate lhes fazerem paliar húa ferra. Em hum palTo de dia lios guardam porque elles de noite nam andam, & dam certo pam a dous homêes que hos guardam ate ho pam fer colhido que hos tornam a Coitar ou deixar de hos guardar. f Ha hi muito mánjaricã pollos matos & nã ha aruore dos noffos fe nam aci- preítes, amixieiros, & íalgueiros polias ribeiras, nam ha hi melões, pepinos nem rabõos. C Na terra nam ha moeda douro nem de prata, & has compras fazem em trocas de húas coufas por outras, principalmente Cal que corre em toda ha terra por moeda. d Ha hi linho mas nam da feura nem Ce faz pano delle, ha muito algodam & pannos delle, ha hi húa terra muito fria em que veltem burel. C Has igrejas de la fam bem edificadas, mas has paredes nam Iam bem obradas ík nam armam nada fobre cilas: &. armam Cobre elteos altos que vam do chão ate cima. C Na terra ha ouro 6< prata, cobre, eltanho, & nam ho Cabem tirar das minas. d Ha hi muitos gafos nelta terra & nõ viuem apartados da gente: &. viuem f^ DAS ÍNDIAS (^-t '95 todos juntos: ha hi muitas peffoas que por fua deuoçam hos lauã & curam fuás chagas com luas mãos. ÍL Ha hi muita cantidade de mel em toda ha terra, & has colmeas nam eftam em colmeal, mas eltam dentro nas caías onde viuem hos lauradores encoftados a parede da parte de dentro per onde tem feruintia pêra fora, & alli de dentro cercam ha cala: nam por ilío deixa de morar na cafa porq has abelhas ferué pêra fora & ha hi grade numero deltas colmeas, & prineipalmête nos moeíteiros & alli ha hi muitas abelhas pellos boicos ík pellos motes: & hos homées põem cortiços polias aruores & enchenfe dabèlhas: e< trazé nos pêra cala. H Por quáto fe na afienta nenhúa pefiba nas igrejas, a porta delias da parte de fora dentro no cercuito eltam íempre grade numero de cajados de trauefa como tahu ou muleta de aleijado: c< cada hú toma feu cajado & encoítafe fobre elle em quanto eíla ahos otiicios na igreja. Nas igrejas ha muitas imagées pintadas polias paredes. Imagées de noffo fnor ec de nolfa fnora & dos apoftolos & pa- triarcas &. profetas ik anjos: & em todas has igrejas Iam Jorge. Nam tem imagées de vultu. Muitos liuros nas igrejas eferitos todos em pregaminho porq nam ha hi papel & ha eferitura lingoa tigia que he ha da primeira terra em que fe começou a xpandade. C Na terra nam cOftumam efereuer húus ahos outros, nem hos otliciaes da jus- tiça nam eícreué nada. Toda ha juitiça que fe faz &. ho que fe manda he per miiligeiros Cv palaura. Somente diz que ha fazenda do prelte Joam vio efereuer aho entregar & receber. C Na terra haueria muitas frutas & muitas mais íeméteiras, fe hos grades na trata liem mal ho pouo q lhe toma ho q té & eiles nó querem mais aproueitar do que ham meíter & lhes he rieceffafio. C Em nenhúa parte que elle anda-ffe ha carneçarias fe nam em corte, & nenhúa pes- foa do pouo pode matar vaca (poíto que lua feja) fem licença do fenhor da terra. C Diz ho pouo pouca verdade ainda que dá juraméto, fe nam jura polia cabeça dei rey. Teme muito ha excomunham, &. fe lhe manda q faça algúa coufa é q feja é leu prejuizo fazéna cõ medo da excomunhã. ÍL Ho juraméto fe da he nefta manera. Vamfe a porta da igreja com dous clé- rigos & té hi encenfo & brafas, e< ho q ha de jurar, põe has mãos na porta da igreja, & hum dos clérigos diz aho do juraméto que diga verdade: & que fe jurar falfo, que alli como ho liam traga ha preá no bofeo, aíli feja lua alma tragada do diabo: & aíli como ho trigo he quebrado antre has pedras, aíli hos feus olTos fejam moidos dos diabos. E ho q jura, a cada húa coufa refponde Amen. E alli como ho fogo queima a lenha, aíli ha tua alma feja queimada no fogo do inferno &. feita poo: dize Amen, &. ilto fe tu verdade nom differes: dize Amen. E fe tu verdade differes, ha tua vida feja com honra alõgada DO PRESTE IOAM <*i C Diz que toda ha fomana fanta anda vertidos de preto ou azul, & nam fala hum com outro por doo dizendo que Judas por beijo de paz trahio a feu fenhor. C Pollo que nas igrejas aja imagêes pintadas em todas paredes & aíli cruzes, porem em nenhúa cruz eíta crucifixo pintado né nom ha hi de vultu: porq dizé que nam Iam merecedores de ver Chrifto crucificado. E todos hos clérigos, fra- des cv lenhores trazé cruzes nas mãos: aíli a pee como a cauallo, & hos leigos do pouo èx gente mais baixa trazé pequenas cruzes aho pefcoço. E todo clérigo ou frade traz hú cominho de cobre com agua benta: & hos hofpedes onde che- gam lhe pedem agoa &. bençã: & elles lha dá. E antes q comam lançam gotas dagoa no comer, alTi nas vafyllas de beber. C Suas armas fam azagaias, efpadas poucas, faias de malha poucas & compri- das & ertreitas: dizem hos noffos portuguezes que nã fam de boa malha. (L Ha hi muitos arcos & frechas nam tem penas como has noffas: capacetes & cafeos ha hi muito poucos. Eftes que hi ha fam depois que conuerfam com hos portuguefes. Ha hi muitas adargas & fortes, nam ha hi nenhúa bombarda fenam dous berços que nos leuamos. Efpingardas a noífa partida hauia em corte .xiiij. que cõprauam ahos turcos que vem hi tratar: mandaua ho Prefte dar por ellas quanto lhe pediam &. mandaua enfynar homées atirar. C Ha hi trombetas & nam boas, ha hi muitos atabales de cobre q vem do cairo &. outros de pao que tem couro dambas has partes: ha hi padeiros como hos noííos, & bacias grades com que tange. Ha hi frautas & húus ertromentos de cordas quadrados como arpas a que elles chama Dauid moçãquo: quer dizer arpa de Dauid. Eftes tangem aho Prefte & nom bem. C Ha hi terras muito chãas em algúas partes, ík em outras montanhofas: & com tudo Iam terras frutíferas. Nam ha nenhúas ferras neuadas, & com tudo grandes geadas, elpecialmente nas terras chãas. Em todas has terras ha grandes criações de gados. C Diz que nã vio ho rio nillo. & chegou duas jornadas delle: & has jornadas que andauam fam pequenas .f. .iiij. .v. Iegoas pouco mais ou menos. Porem algúus da fua companhia chegaram aho nacimento delle: & dizem que nace no reino de goyame: & ho feu nacimento he em grandes lagoas: & logo em nacendo fam ilhas & dahi começa feu curfo c< vay pêra Egipto. C Aho tempo que ho nillo no Egipto enche he (fegundo dizem' de .xv. dias de fetembro por diante, òv em todo Outubro: ík ha rezam difto he porque ho inuerno de Etiópia começa de meado de Junho, ate meado Setébro: cv polias muitas chuiuas q ha nelle fem nuca fe mudar efte inuerno enche o nillo no Egipto nefte tempo. £ He coltume geral do prefte Joam & toda ha gente, no pafar nenhú home a cauallo per ante ha igreja, mas antes que cheguem a ella fe decem a pe, DAS ÍNDIAS COMEÇA HA TAUOADA DOS CAPÍTULOS que fe contem no liuro do Prelte Joam i Capitulo primeiro como Diogo lopez de fequeira focedeo na gouerna- çam da índia por Lopo foarez gouernador que ante elle foy : ck como leuou Matheus aho porto de Macua li Capitulo .ij. como ho capitam Darquico veio vifitar ho capitã moor, cv alli certos frades de Bifam t Capitulo .iij. como ho capitam moor mandou dizer milfa na mezquita moor de Macua, & mandou que íe chamaffe fanta Maria da concei- çam: & como mandou ver has cou*as do moeíleiro de Biíam li Capitulo .iiij. como fe viram ho capitam moor è< ho Barnagais: & fe ordenou que dom Rodrigo de lima folie com Matheus aho Preíle Joam (I Capitulo .v. das peças que ho capitã mandou aho prelte Joam C Capitulo .vi. do dia que partimos & ha armada fe faio do porto, & onde fomos ter ha feita: & de hum fidalgo que a nos chegou C Capitulo .vij. como Matheus nos fez deixar ha eltrada & caminhar pello monte & per húa ribeira feca ÍL Capitulo .viij. como Matheus outra vez nos tirou da eltrada & nos fez hir aho moeíteiro de Bifam C Capitulo .ix. como aqui dillemos milla, e%. fe apartou de nos fray Maz- qual, & nos fomos a hum moeíteiro onde nolla gente nos adoeceo í Capitulo .x. como dom Rodrigo mandou pedir aho Barnagais amamen- to pêra ha partida í! Capitulo .xi. da maneira & litio dos moeileiros & feus coltumes, pri- meiramente elte de Iam Miguel II Capitulo .xij. onde & como fe faz ho bollo do facramento, & de húa prociffam que fezeram, Sc como ho êbai- xador foy em buíca do Barnagais, & da maneira do leu eftado 19 C Capitulo .xix. como nos dera de comer em cafa do Barnagais (Sc como riefta terra has jornadas fe nam contam por legoas 20 t Capitulo ..\x. do lugar de Barua (Sc das molhei es (Sc trafego delle, & cafamentos que fe fazem fora da igreja 20 d Capitulo .xxj. dos cafamentos & benções «Sc de léus contratos, Sc da calidade do lugar ....; 3 1 £ Capitulo .xxxij. da multitudam dos gafanhotos que ha na terra, Sc de hum filho q ouLie de Salamam 3 7 € Capitulo .xxxvij. como fam Felipe declarou húa profecia de Efaias aho <*-Ç TAUOADA $-*> 201 pag- do da rainha Candacia, & dos edifícios do lugar de Aquaxumo 3 Pag- tornamos cm bufca do fato 62 í Capitulo .lvj. como fe apartou ho embaixador do frade, & como hos q com ho frade ficamos fomos apedrejados & delles prelos & como tornou ho embaixador &: fomos cõuidados do Angoteraz & cõ elle fomos aha igreja, e< das preguntas q nos fez, & jantar q nos deu ... 63 !i Capitulo .lvij. como fe ho embaixador efpedio do Angoteraz, & ho frade com hos mais tornamos onde fomos pêra ha terra viçofa, &. da igreja de muitos cónegos 65 C Capitulo .Iviij. da ferra em que metem hos filhos do Prefte Joam: &. de como nos apedrejarom junto delia 66 1 Capitulo .lix. da grãdura da ferra em que metem hos filhos do Prefte Joam, &. das guardas delia, &. como feus reynos fe erdam 68 C Capitulo .lx. do caftigo q daua a hú frade & tãbé a algúas guardas por hú recado q trouxe dos infantes aho Prefte : &. como fogio hum hirmão do prefte & hú feu tio, & da maneira q fe ouue com elles.. . 69 Cl Capitulo .lxj. de como fão eftimados hos parétes do Prefte: & do modo differente que efte dauid quer ter com feus filhos, & das gran- des rendas applicadas aha ferra 70 íi Capitulo .lxij. do fim do reyno de Angote & prícipio do reyno de Ama- ra, & de húa lagoa & coufas que ha nella: &. como ho frade quifera leuar ho embaixador a húa ferra, & como fomos ter aho Acel, &. da abaftança delle 7 ' {_ Capitulo .lxiij. de como fomos ter aho lago, & day aha igreja de Ma- cham celacem cv como nos nam leixaram entrar nella ~'i € Capitulo .lxiiij. como hos preíles dotarom ahas igrejas neltc reyno: ds: de como fomos aha aldeã de Abra, oc de hi a algúas grades folias 74 5 Capitulo .lxv. como fomos ter a húas portas & paffos fundos &. tra- balhofos de caminhar, & fubimos ahas portas em qne fe começa ho reyno que fe chama de Xoa 75 j < Capitulo .lxvj. como ho Prefte Joã foy aha fepultura de Janes ichee do moelteiro de Blilibanos: & da eleciom de outro ichee que foy mouro 7(> í Capitulo .lxvij. de como três dias caminhamos per campinas, e< da cura das infirmidades & da vifta das gentes 78 í Capitulo .lxviij. como foy dado a nos por guarda hum grande fenhor de titulo, & da tenda que nos mandou 78 (': Capitulo .lxix. como ho embaixador & nos com elle fomos chamados por mãdado do prefte, cv da ordenança que leuamos & do eftado em que eltaua C Capitulo .lxx. do furto que nos foy feito no mudar do fato, & dos man- timentos que nos ho Prefte mãdou, 6c fala que ho frade comnofco ouue f Capitulo .lxxi. como fe ho Prcltc mudou com ha corte, c< como ho frade diffe aho embaixador que trataffe se quifeffe, & de como fe ho embaixaxador foy aha corte ( Capitulo .lxxij. dos frangues que eftam na terra do Prefte, 6< como hi aportaram, & como nos aconielharom que deffemos ha pimenta & 8i TAUOADA pag. fato que trazíamos s;< d Capitulo .lxxiij. como differom aho embaixador que hos grandes da corte acõielhauam aho Prefte que ho nam leixaffe tornar, & como lhe mandou que mudafie ha tenda «Sc pedio nua cruz, e< como man- dou chamar aho embaixadi ir 84 1 Capitulo .lxxiiij. de como lendo ho embaixador chamado pelo Prelte, ho nam ouuio em peffoa 86 (L Capitulo .lxxv. como outra vez foy chamado ho êbaixador & leuou has cartas q trouxe, & como lhe pedimos licença pêra dizer mina Sc de como nos mandou chamar ho Prefte & nos veftio 100 ti Capitulo .lxxxv. do abalo que ho prefte Joam fez pêra outra parte, e< da maneira que com ho embaixador tiucram acerca de feu fato, & da difeordia q ouue, & da vifitaçam q lhe mandou fazer 101 C Capitulo dxxxvj. como ho Prefte foy fabedor das briguas dos portugue- zes, & lhes rogou que foífem amigos, & ho que mais fe paflbu, 6< da luita & do baptifmo que fezemos hi 102 41 Capitulo dxxxvij. do numero da gente de cauallo & de pee que fae com ho Prefte quando caminha 1 o4 C Capitulo .lxxxviij. das igrejas da corte, & da maneira que tem cie ca- minhar, & has pedras dará como vam reuerenciadas & como ho prefte Joam fe moftra aho pouo em cada hum anno 1 04 *<>4 <*-Ç TAUOADA fe> rag- C. Capitulo .Ixxxix. de como ho prefte Joam me mãdou chamar pêra lhe dizer millà dia de Natal, & da cõfilTam «Sc comunham io5 C Capitulo .xc. de como ho Prefte mandou ir ho embaixador & todos 6c ficar eu ibo com ho lingoa, & das preguntas fobre coufas da igreja: & como nos todos cantamos huas compretas, & como fe partio ho Prefte aquella noite 107 d Capitulo .xcj. como ho Prefte foy poufar aha igreja de Iam Jorge & ha mãdou moitrar ahos da embaixada, 6c a mim depois de certas preguntas, me mandou moftrar certos lombreiros ricos 109 C Capitulo .xcij. do caminhar do Prefte Joam, 6c ha maneira do leu aparato citando em caminho 1 1 1 C Capitulo .xciij. como ho Prefte foy aha igreja de Macham celaeem, «Sc da procilfam 6c recebimento que lhe fizerom, & do que fua alteza comigo palfou acerca do recebimento 112 C Capitulo .xciiij. da feiçam & coufas defta igreja da trindade & como ho Prefte mãdou dizer aho embaixador que foffe ver ha igreja de fua may, & das coufas que nella palfou 1 1 3 C Capitulo .xcv. como ho prefte Joam mandou dizer ahos da embaixada & ahos frangues que foliem ver ho feu baptifmo, 6c da reprefenta- çam que lhe fezeram hos frangues, 6c de como mandou que eu foífe eftar aho baptifmo, & da maneira que eftaua ho tanque, & como mãdou nadar hos portuguefes & hos banqueteou 1 1 5 C. Capitulo .xcvj. como eu fuy com húa lingoa a vifitar ho Abima Mar- cos 6c como fui preguntado acerca da circunfifam, ec como ho Abi- ma celebra has ordêes lacras 117 C Capitulo .xcvij. como ho Prefte me preguntou polia cerimonia das ordêes lacras, 6c alli como fui ahas menores a que chamam Zogo- nais, 6c quaes fam ordenados 119 C Capitulo .xcviij. quanto tempo elteue ha terra do Prefte fem Abima 6c porque caufa 6c onde hos vam bufcar: «Sc do eftado do Abima, 6c como vay quando caualga 121 C Capitulo .xcix. do ajuntamêto dos clérigos que le fez na igreja de Macham celaeem quando ha conlagraram, 6c da tranfladaçam dei reyNahu pay defte Prefte, 6c de húa pequena igreja q ha hi .... 1 23 C Capitulo .c. da pratica que ho embaixador ouue com ho Prefte ibbre alcatifas, & de como ho prefte nos mandou ter feram 6c banquetear 124 C Capitulo .cj. como ho prefte mãdou chamar aho embaixadar 6c a to do- los q có elle vinham 6c do q paliaram na igreja grande 12o C Capitulo .cij. como ho embaixador 6c todolos frangues foram vilitar ho Abima, 6c do que com elle paliaram 126 C Capitulo .ciij. como pêro de Couilham português efta nelta terra do Prefte, 6c como la foy ter, 6c porque mandado 127 C Capitulo .ciiij. como ho Prefte Joam determinou efereuer a el rey 6c aho capitam moor, 6c como fe ouue com ho embaixador & com hos frangues que em efta terra eftauam, 6c determinaçam da partida i3o C Capitulo .cv. como ho Prefte mandou aho embaixador trinta onças douro, 6c cincoenta pêra hos que com elle hiam: 6c húa coroa 6c C+i TAUOADA $-%> 205 Pag- cartas pêra el rey de Portugual, & cartas pêra ho capitam mor & como partimos da corte & ho caminho que leuamos 1 3 1 (f Capitulo .cvj. do que nos aconteceo no lugar de Manadeley com hos mouros • 1 33 Ç Capitulo .cvij. como a nos vierõ dous grades fidalguos da corte a fazeré amizades & nos entregarem aho capitam moor i34 d Capitulo .cviij. como nos leuaram caminho da corte & de como nos tornaram a elta terra i 36 II Capitulo .cix. em que tépo & dia fe começa ha coreíma na terra do Prefte Joam & do grande jejú & abftinécia, & dos frades como fe metem de noite no tanque i36 C Capitulo .cx. do jejum da corefma na terra do Prefte Joam & do otii- cio de Ramos & da fomana Saneia i3q C Capitulo .cxj. como tiuemos húa corefma na corte do Prefte & teuemo- la na terra de Gorage, & mandaram que dilíeífemos miffa & como ha nam difiemos 1 40 ([ Capitulo .cxij. como dom Luis de menefes efcreueo aho embaixador que fe foffem, & como ho nam acharam em corte, & como el Rey dom Manoel era finado 1 43 C Capitulo .cxiij. da batalha que ho Prefte ouue com elrey de Adel, & de como defbaratou a Mafamede capitam . 146 C Capitulo .cxxij. que fala da maneira da prifam 160 C Capitulo .cxxiij. onde fam has moradas das julliças moores, & ho as- fento no lugar da praça, & quem fam hos mercadores & rega toes . . 160 -"" <*i TAUOADA $-fc> pag- C Capitulo .cxxiiij. como hos fenhores & fidalgos & toda outra gente atfentam luas tendas como he em fua ordenança 161 C Capitulo .cxxv. da maneira que hos fenhores & fidalgos vem a corte, & andam & iaem delia 161 CL Capitulo .cxxvj. como hos que vem ík vam pêra has guerras entram mais acerca do Prelte, & do mantimento q leuam 162 C Capitulo .cxxvij. da maneira que leuam ha fazenda do Prefte quando caminha, &. dos brocados & fedas que enuiou em Jerufalem, & do gram tilfouro 162 C Capitulo .cxxviij. como de Barua partiram .ccc. &. tantos frades em romaria a Jerufalem, & como hos mataram i63 d Capitulo .cxxix. das terras & reynos cõ quê cõfina ho Prefte Joam ... i65 C Capitulo .cxxx. do reyno de Adel, &. como ho rey he hauido por fanto antre hos mouros 1 65 CL Capitulo .cxxxj. do reino de Adel onde começa & acaba 1 65 C Capitulo .cxxxij. das ihorias de Gaze & Gamu, & do reyno de Gorage 1 65 C Capitulo .cxxxiij. do reyno de Damute &. ho muito ouro que nelle ha, & como fe apanha: & defte pêra ho fui fam has amazonas fe has hi ha 1 66 C Capitulo .cxxxiiij. das fenhorias dos cafates que dizem que foram ju- deus, & de como fam guerreiros 1 67 Ç Capitulo .cxxxv. do reyno de Goyame q fov da rainha Elena onde nace ho rio nillo, & do muito ouro que nelle ha 167 CL Capitulo .cxxvvj do reyno do Bagamidri que fe diz fer muito grande, & como em fua ferra delle acham prata 1 67 CL Capitulo .cxxxvij. de húas fhorias q fe chama dos Nobijs q fora chris- tãos, & do numero das igrejas q ha na terra cõ q cõtinã 168 C Capitulo .cxxxviij. dos officiaes que Salamã ordenou a feu filho que ouue da rainha Sabba quando ho enuyou pêra Etiópia, & como ainda fe honram deftes otficios 1 68 C Capitulo .cxxxix. como ho êbaixador do Prefte tomou pofie da lnoria, & ho Prefte lhe deu titulo de toda, & nos partimos pêra ho mar ... 169 C Capitulo ,cxl. como vieram por nos hos portuguefes, & quem era ho capitam 1 70 CL Capitulo .cxlj. como ho Barnagais fe fez preltes & caminhamos com elle caminho do mar 172 CL Capitulo primeiro, do caminho que fe fez da terra do Prelte Joam ate Portugal: & como partimos do porto &. ilha de Macua ate che- gar a Ormuz 173 CL Capitulo .ij. do trelado da carta que ho Prelte Joam mandaua a Diogo lopez, & fe deo a Lopo vaz de fampayo i~ò CL Capitulo .iij. do caminho que fezemos de Ormuz pêra ha india ate Cochim 178 CL Capitulo .iiij. do caminho que fezemos de Cananor ate Lixboa, &. do que nos aconteceo no caminho 1 80 CL Capitulo .v. do caminho que fezemos de Lixboa pêra Coimbra, & como efteuemos em carnache 182 <*-£ TAUOADA ±*> 2°7 pag- CE Capitulo .vj. como partimos de çarnache via de Coimbra & do rece- bimento que fe fez, «Sc da embaixada como fe deu, & do gafalhado que el rey nolTo fenhor moltrou 1 84 C Capitulo .vij. do trelado da carta dei rey dom Manoel que lhe embia- ua ho Prelte 1 85 C Capitulo .viij. do trelado da carta do Prelte Joam pêra el rey dom Joam nolfo fenhor 1 89 ([ Capitulo Ã\. de certas preguntas que ho Arcebifpo de Braga fez a Franciíco aluarez, &. reportas que a ellas deu 191 A HONRA DE DEOS ík DA GLORIOSA VIR- gê noffa lnora fe acabou ho liuro do Prcfte Joã das Índias em q fe conta todos hos fitios das terras, & dos tra- tos & comércios delias, & do que palfara na viaje de dom Rodrigo de lima que foy por mandado de Diogo lopez de fequeira que entam era go- uernador na índia: e< alli das cartas & prefentes que ho Prelte Joã man- dou a el Rey nollo fenhor, cõ outras coufas notaueis q ha na terra. Ho qual vio «Sc efereueo ho padre Frãcifco aluarez ca- peilã de! Rey noífo fenhor com muita diligencia & verda- de. Acaboufe no anno da encarnacam de noífo snor Jefu chriíto a hos vinte dous dias de Outubro de mil & quinhentos rd axteumtnte Iraduydo dt Portuguts en Calicr 'Ume,ior d Padre Fray Thomts dt PtdiUt. EN ANVERS, En caía de luan Steelfío. M. D. LVÍÍ. Con Graciaj Truúltgio. HISTORIALE DESCRIPTION DE TETHIOPIE, Concenant vraye rclarion des terces , & paVs du grand Roy,& Empeicur Picte-Iaiijraílietre dcíis Rovaumes & Proumccs , lcurs coutumes. loix, & religion,auec les pouitraitsde leurs temples &au- r:es ilngulantez , cy deuant non cogneues. ^yfaei. li tabie des chofes mtmorables conte- nius en iceltc. E N ANVERS, De llmprimtrie de Chriflofle Plantin, 4 la licorne (For. i y 5 8. ÍTIC (KIVUUE KOYAl, HISTORIALE DESCRIPTION DE I/ETHIOPIE, Contenant vrayc relarion des terre» , & pai1? du grand Roy,& Empexeur Prete-Isn, 1'aíTicttc defcs Royaumes & Piouinces , leurs courumes, lou, St rdigion,aucc les pourtraits de leuis temples & au- trcs ilngulantez , cy deuant non íogneues. ^/fur r la tabie des chofes memtrablet anti- nuis en kelle. EN ANVERJ, Che^Iehan BeRere,au Faucon. I S í 8. AYEC PRIVIUíE ROTA!.. fTfèíftorta De lae coías DeftbíO' pta,en la qual fe cucnta mu? coptofamcntcel eftado p potéaa oei emperadp:t)ella,(que es cl q muebos fcan penfado fer elpieftelíuatOcon otras w infinitas partícularf dadeesafltoela relf gíõ oe aqtieUa gcte,conio oe fus cerfmo» níasjfegun que De todo eito fue teftígo oc vífta Radico £( lua re^capellan oelrep oon flòanuel oe U!bo:tugal <£E>oH Brial ftc ^lago ? 2>efpefl.CÕde i>e <5afrafl0,r feno? âla villa &c lfcim,y t>e lis varonfaí teaifajarin j ^efpee,? «^ * 3»>f ano,Y Blcafde poí fu mageftad,6la citidad t>e êl illeii3,y villae d BliuâTa r Yccla, «HÍenot' cabonrraF6Ío:íat)c^t06todopoderofo.faeímpicflà la PKfente btrtoáa oetftbíopía,en la mup nobíe? leal Cto dadoe£aragoça,encaíaoe3goftín 2lDíllan tmp:eflb20c Iibzo0,acoftaoc21Disuel seí^tieluee alias çaptla3nfan* çon:aDercadcrocíltb:o8VC3ínooc Caragoça, Scabofc a oo3eoías od mesoe 3©e3íemb:e «Snooe rtulquíníentos Menta pvno* 95crtt§t Gon í>cn Ênnocit / auc^ ©cltlwÇcm 5\ccjtment^c6 í©c$* fxw nmncn/ttfefolc&etatrfÇ t>tc Rron $ortw$al mútefontem fcleie crfóttòfget imíwt/^efdí rícbcn fcc^e I$af)r (an$(m cjeMjte ^wfícr^ofwte goffeèer()arrm múf]cn/?!(ueí>er ÇDortm gallífcêm í>ní> |§taítaruf$m @pra$ w í^aa ®eutfc&#t>rad3:t/ puí> iuwrn me tm^rucf M, D, LXVL insígnia ioachimi helleri Leucopetw , Sperwf Pulcrí Qu*re Rf&t. .^HISTORIA DE LAS COSAS DE ETHIO- piaenlaqual fc cuenta muycopiofamente, el eirado y potencia dei Emperador delia, (que es eí que muchos^an penfado fer el preftcIuan)coDOtras infinitas particulari- dades afsi de !a rehgion de aquella gcte,co - rnodefus cerimonias, fegunque de todo ello fuc tefligo de viíta Francifco Alua- rez, capelian dei Reydon Manuel de Portugal, traduzida por MigucldeSelues. (.?.) ImprefTo con licencia det Conlejo Real. EN TOLEDO. Encafa de Pedro Rodrigucz me? der de libros.Ano de i j 8 8. Acoita de Blas Perez. mercader deltbros. Efta taííado en marauedis. < I MAR 1 8 w83 PLEASE DO NOT REMOVE CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY DT 376 Ak 1889 Alvares, Francisco Verdadeira informação dí terras do Preste João das índias